شاید گاهی اوقات بعد از بیدار شدن از خواب یا هر زمان از روز احساس کنید که همه چیز دور شما می‌چرخند. این حالت بسیار آزاردهنده است و گاهی اوقات باعث سردرد و حالت تهوع هم می‌شود. در این شرایط حس می‌کنید که سر شما سبک شده است و تعادل ندارید. همچنین ممکن است چشمان شما هم درست نبینند. این حالت سرگیجه یا اصطلاحا ورتیگو نام دارد و موارد زیادی هستند که می‌توانند باعث آن شوند.
اگر شما هم گاهی اوقات با این شرایط روبه‌رو می‌شوید یا اینکه می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره سرگیجه، علت ابتلا و روش‌های درمان آن به دست بیاورید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید.
سرگیجه چیست؟
سرگیجه به شرایطی گفته می‌شود که شما احساس می‌کنید همه چیز در اطرافتان به‌صورت دایره‌ای در حال چرخش است. همچنین در حالت ایستاده ممکن است نتوانید تعادل خود را حفظ کنید. سرگیجه هم می‌تواند یک بیماری باشد و هم می‌تواند به دلایل بیماری‌های دیگر رخ دهد.
وقتی دچار سر گیجه می‌شوید، نمی‌توانید به‌درستی بایستید و ممکن است زمین بخورید. این شرایط در حالت نشسته ممکن است بهتر شود، اما در حالت ایستاده، خم شده یا در حال راه رفتن بدتر می‌شود. شما ممکن است همراه با این مشکل علائم دیگری را هم تجربه کنید که در ادامه درباره آنها صحبت می‌کنیم.
انواع سرگیجه کدام اند؟
ورتیگو دو نوع اصلی دارد که هر کدام دارای زیرمجموعه‌های خود هستند. در ادامه این دو نوع سرگیجه را به شما معرفی می‌کنیم.
اولین نوع: سرگیجه محیطی
دومین نوع: سرگیجه مرکزی
سرگیجه محیطی
این حالت شایع‌ترین نوع ورتیگواست. علت آن هم وجود داشتن مشکل در گوش داخلی یا عصب دهلیزی است که هر دو به ایجاد تعادل در بدن کمک می‌کنند. این حالت چند نوع فرعی هم دارد که عبارت‌اند از:
- سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)
- لابیرنتیت (عفونت گوش داخلی)
- نوریت دهلیزی (درگیری عصب دهلیزی گوش داخلی)
- بیماری منییر (نوعی اختلال در گوش داخلی)
سرگیجه مرکزی
این حالت نسبت به سرگیجه محیطی کمتر شایع است. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دچار بیماری‌هایی مانند عفونت، سکته مغزی، تومور مغزی، میگرن یا آسیب مغزی شود. هر بیماری که بر عملکرد مغز تاثیر بگذارد، می‌تواند منجر به سرگیجه مرکزی شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولا با علائم شدیدتری مانند بی‌تعادلی شدید یا مشکل در راه رفتن مواجه می‌شوند.
علت ابتلا به سرگیجه چیست؟
دلایل مختلفی برای ابتلا به ورتیگو وجود دارد. وقتی به این حالت دچار می‌شوید، یا علت آن را می‌دانید یا اینکه ناگهانی دچار این حالت می‌شوید. در هر صورت، علل زیر می‌توانند منجر به ایجاد این مشکل شوند:
سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم(BPPV) : سرگیجه موضعی شایع‌ترین علت گیج شدن سر و چرخیدن اطراف به دور سر است. این حالت شدید، اما کوتاه است و با تغییر سریع در حرکت سر، مانند ضربه به سر ایجاد می‌شود.
عفونت: عفونت ویروسی عصب دهلیزی، نوریت دهلیزی یا لابیرنتیت می‌توانند منجر به ورتیگو شوند.
بیماری منییر: این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که مایعات زیادی در گوش داخلی جمع شوند. این مورد باعث سرگیجه‌ای می‌شود که ممکن است چند ساعت طول بکشد.
میگرن: یکی دیگر از دلایل ابتلا به ورتیگو میگرن است. میگرن می‌تواند باعث شود که از چند دقیقه تا چند ساعت حالت گیجی داشته باشید.
آسیب به سر یا گردن: اگر گردن یا سر آسیب ببیند، می‌تواند ورتیگو ایجاد کند. سرگیجه یک علامت شایع پس از آسیب تروماتیک به سر یا گردن است، مخصوصا اگر در طی ابن آسیب، به سیستم دهلیزی هم صدمه وارد شود.
داروها: مصرف برخی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد التهاب و داروهای قلبی عروقی می‌تواند باعث سرگیجه به همراه علائم دیگری مانند کاهش شنوایی، وزوز گوش یا صدای زنگ در گوش شود.
موارد دیگری هم هستند که می‌توانند ورتیگو ایجاد کنند. این موارد عبارت‌اند از:
- سکته
- آریتمی قلبی
- دیابت
- خوابیدن طولانی مدت
- زونا
- جراحی گوش
- فیستول پری لنفاتیک (حالتی که مایع گوش داخلی به گوش میانی نشت می‌کند)
- هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع)
- فشار خون پایین
- آتاکسی (ضعف عضلانی)
- سیفلیس
- اتواسکلروز (یک اختلال در رشد استخوان که بر گوش میانی تاثیر می‌گذارد)
- مولتیپل اسکلروزیس (MS)
- نوروم آکوستیک (تومور عصب شنوایی)
علائم سرگیجه
ورتیگو حالتی است که بیشترین علائم را در سر دارد. همچنین وقتی وضعیت سر را تغییر می‌دهید، این حس شدت می‌گیرد. افراد مبتلا به این بیماری معمولا علائم زیر را دارند:
- چرخیدن
- کج شدن
- تاب خوردن
- عدم تعادل
- کشیده شدن به یک طرف
- حالت تهوع
- استفراغ
- حرکات غیر طبیعی، نوسانی و مکرر چشم (نیستاگموس)
- سردرد
- تعریق
- زنگ زدن و وزوز گوش یا کم شدن شنوایی
این علائم ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت یا حتی بیشتر هم طول بکشند و ممکن است خود به خود از بین بروند.
تشخیص سرگیجه چگونه است؟
اگر به‌صورت مکرر به ورتیگو دچار می‌شوید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را معاینه می‌کند و در مورد علائم از شما می‌پرسد. همچنین ممکن است برای تشخیص علت برای شما آزمایش و عکس برداری بنویسد. در ادامه تست‌های تشخیصی را به شما معرفی می‌کنیم:
تست فوکودا: در این تست از شما می‌خواهند که چشمان خود را ببندید و به مدت ۳۰ ثانیه راه بروید. اگر سرتان گیج برود یا به یک طرف خم شوید، می‌تواند به این معنی باشد که گوش داخلی شما مشکل دارد.
تست رومبرگ: در این تست پزشک از شما می‌خواهد در حالی که ایستاده‌اید، چشمان خود را ببندید و پاهایتان را کنار هم بگذارید و دست‌هایتان را به طرفین باز کنید. اگر احساس عدم تعادل یا بی‌ثباتی داشته باشید، می‌تواند وجود مشکل در سیستم عصبی مرکزی (مغز یا نخاع) را نشان دهد.
تست ضربه سر: برای انجام این تست، کارشناس سر شما را به اطراف حرکت می‌دهد و از شما می‌خواهد به یک نقطه مشخص نگاه کنید. او حرکات چشم شما را با دقت دنبال می‌کند و در صورت وجود هر گونه ناهماهنگی می‌تواند بفهمد که آیا مشکلی در سیستم تعادل گوش داخلی شما وجود دارد یا خیر.
باتری تست دهلیزی: این تست شامل چندین آزمایش مختلف است که بخش دهلیزی سیستم گوش داخلی را بررسی می‌کنند. این تست با کمک یک باتری انجام می‌گیرد که می‌تواند وجود مشکلات مغزی را از طریق گوش داخلی تشخیص دهد.
تست‌های تصویربرداری: در این تست از روش‌های مختلف مانند سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می‌کنند.
سرگیجه چگونه درمان می شود؟
برای درمان ورتیگو در ابتدا باید علت آن را پیدا کرد. روش‌های درمانی مختلفی برای درمان این مشکل کاربرد دارند که شامل موارد زیر هستند:
تغییر دادن موقعیت سر: سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) زمانی رخ می‌دهد که کریستال‌های کربنات کلسیم ریز از دهانه گوش داخلی به سمت کانال‌های نیم دایره‌ای حرکت می‌کنند. حالا روش‌های تغییر وضعیت سر مانند مانور Epley، می‌توانند به انتقال کریستال‌ها از کانال‌های نیم‌دایره‌ای به گوش داخلی کمک کنند.
مصرف دارو: داروهایی مانند مکلیزین یا دیمن هیدرینات یا آنتی هیستامین‌ها مانند سیکلیزین می‌توانند به کاهش علائم این بیماری کمک کنند. البته باید این داروها را به تجویز پزشک مصرف کنید.
درمان توانبخشی دهلیزی (تمرینات ورتیگو): درمان توانبخشی دهلیزی معمولا شامل به کار بردن مجموعه‌ای از تمرینات برای بهبود علائم ورتیگو مانند بینایی ناپایدار و مشکلات تعادلی است. این تمرینات معمولا شامل کشش، تقویت، کنترل حرکت چشم و راه رفتن می‌شود.
عمل جراحی: این روش هم برای درمان مشکلات جدی‌تر مانند تومور مغزی یا آسیب گردن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان سرگیجه در خانه
همیشه خلاص شدن از شر این بیماری نیاز به مراجعه به پزشک ندارد. شما در خانه هم می‌توانید علائم این بیماری را رفع کنید. اقدامات زیر را برای رفع علائم انجام دهید:
- هنگام ایستادن، چرخاندن سر یا انجام سایر حرکات تحریک کننده سر، خیلی آرام حرکت کنید.
- موقع خوابیدن سرتان را بالاتر از بدنتان قرار دهید. به این منظور می‌توانید از دو بالش استفاده کنید.
- در یک اتاق تاریک و ساکت دراز بکشید تا احساس چرخش سر کمتر شود.
- به محض اینکه احساس سرگیجه کردید بنشینید.
- اگر می‌خواهید چیزی بردارید، خم نشوید. به جای این کار بنشینید.
- اگر در طول شب از خواب بیدار شدید و این احساس را داشتید، چراغ‌ها را روشن کنید.
- اگر تعادل ندارید، حتما از عصا استفاده کنید.
چرا در خواب سرگیجه می گیریم؟
گاهی اوقات ممکن است در خواب یا بلافاصله پس از بیدار شدن سرتان گیج برود. این موضوع معمولا حدی نیست و به دلیل افت قند خون یا کم‌آبی بدن ایجاد می‌شود، اما گاهی اوقات مشکلات جدی‌تری منجر به ورتیگو در خواب می‌شوند.
نارسایی قلبی یا مصرف برخی از داروها مانند داروهای فشارخون یا داروهای ضدافسردگی هم می‌توانند باعث این حالت در خواب شوند. اگر شما هم زیاد به این حالت دچار می‌شوید، حتما به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
سرگیجه در کودکان
کودکان هم گاهی دچار این مشکل می‌شوند. از علل این موضوع می‌توان موارد زیر را نام برد:
- گرفتگی بینی
- نشستن طولانی مدت بعد از فعالیت شدید مانند ورزش و سپس بلند شدن ناگهانی
- میگرن
- عفونت گوش داخلی
نتیجه گیری
ورتیگو هم خودش می‌تواند یک بیماری باشد، هم می‌تواند بر اثر بیماری‌های دیگر ایجاد شود. از علل اصلی سرگیجه می‌توان به عفونت و آسیب مغزی نخاعی اشاره کرد. گاهی اوقات هم به دلیل افت قند یا کم‌آبی بدن سرتان گیج می‌رود که جدی نیست و می‌توانید آن را با خوردن مواد قندی یا نوشیدن آب درمان کنید.
سوالات متداول
علائم سرگیجه چیست؟
مهم‌ترین علامت ورتیگو احساس چرخش اطراف است. حالت تهوع، استفراغ، سردرد و… هم از دیگر علائم این مشکل هستند.
سرگیجه چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان سرگیجه به نوع آن بستگی دارد و می‌تواند از کمتر از یک دقیقه تا حتی چند ساعت هم طول بکشد.
ورتیگو در چه سنی اتفاق می‌افتد؟
این مشکل ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما افزایش سن خطر ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهد.
چگونه می‌توان سرگیجه را در خانه درمان کرد؟
اگر ورتیگو شدید نباشد، می‌توانید با استراحت کردن، نشستن، دراز کشیدن در یک اتاق تاریک، نوشیدن آب و… آن را برطرف کنید.