دیابت؛ انواع، علائم و روش های درمان

دیابت یک بیماری شایع است که ممکن است هر فردی در هر سنی به آن مبتلا شود. این بیماری انواع مختلفی دارد و عوامل مختلفی هم منجر به آن می‌شوند. دیابت نوع ۲ رایج‌ترین نوع این بیماری است. قند خون معمولا درمان نمی‌شود، بلکه شما می‌توانید با کمک ترکیبی از روش‌های درمانی آن را مدیریت کنید.

در واقع دیابت به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که بر نحوه استفاده بدن از قند خون (گلوکز) تاثیر می‌گذارد. گلوکز منبع مهم انرژی برای سلول‌هایی است که ماهیچه‌ها و بافت‌ها را تشکیل می‌دهند. این ماده همچنین منبع اصلی سوخت مغز است. اگر این بیماری را درمان یا مدیریت نکنید می‌تواند عوارض خطرناکی داشته باشد. اگر می‌خواهید با این بیماری، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان و عوارض آن آشنا شوید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید.

یش از هر چیزی پیشنهاد می‌کنیم مطلب تاثیر چاقی بر سلامت را مطالعه کنید.

دیابت چیست؟

بیماری دیابت (Diabetes) مشکلی است که در اثر افزایش قند خون (گلوکز) اتفاق می‌افتد. وقتی غده پانکراس به اندازه کافی انسولین تلید نکند یا اینکه اصلا انسولین تولید نکند این بیماری می‌تواند هر فردی از کودک تا بزرگسال را مبتلا کند. اکثر انواع دیابت مادام‌العمر هستند و درمان قطعی برای آنها وجود ندارد.

گلوکز (قند) معمولا از کربوهیدرات‌های موجود در غذا و نوشیدنی‌ها به دست می‌آید. گلوکز منبع انرژی بدن است. خون این ماده را به تمام سلول‌های بدن می‌رساند تا از آن برای تامین انرژی خود استفاده کنند. مقدار گلوکز در بدن باید متعادل باشد. افزایش این قند باعث ابتلا به دیابت می‌شود.

برای اینکه گلوکز بتواند به مقصد نهایی خود برسد و از بدن دفع شود به انسولین نیاز دارد. انسولین یک هورمون است. حالا اگر لوزالمعده یا همان پانکراس به اندازه کافی انسولین تولید نکند یا اینکه انسولین به‌درستی در بدن کار نکند، گلوکز در خون انباشته می‌شود. این موضوع در نهایت باعث ابتلا به بیماری Diabetes خواهد شد.

انواع دیابت

بیماری دیابت انواع مختلفی دارد. این بیماری‌ها بر اساس علت ابتلا، علائم، فرد مبتلا و… با هم تفاوت دارند. در ادامه انواع Diabetes را به شما معرفی می‌کنیم:

·  نوع ۲

·  پیش دیابت

·  نوع ۱

·  بارداری

·  دیابت نوع ۳

·  خودایمنی نهفته در بزرگسالان

·  دوره بلوغ در جوانان

·  نوزادی

·  دیابت ناپایدار

دیابت نوع ۲

قند خون نوع ۲ شایع‌ترین نوع این بیماری است. در این نوع بیماری بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند. یک دلیل دیگر هم این است که سلول‌های بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهند و در واقع نسبت به آن مقاومت می‌کنند. بیشتر بزرگسالان به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما کودکان هم ممکن است به آن دچار شوند.

پیش دیابت

این وضعیت در واقع قبل از قند خون نوع ۲ رخ می‌دهد. در این حالت سطح گلوکز خون افزایش پیدا می‌کند، اما به حدی نمی‌رسد که بتوان به آن قند خون نوع ۲ گفت.

دیابت نوع ۱

قند خون نوع ۱ یک بیماری خودایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده را مهاجم شناسایی و به آنها حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد. به همین دلیل تقویت سیستم ایمنی بدن از اهمیت زیادی برخوردار است. حدود ۱۰ درصد از افراد دیابتی به این نوع بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری بیشتر در کودکان و جوانان رایج است، اما باز هم می‌تواند هر فردی در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد.

دیابت بارداری

این نوع بیماری همان‌طور که از نامش پیداست در برخی افراد باردار رخ می‌دهد. این بیماری بعد از اتمام بارداری از بین می‌رود، اما این بیماری خطرناک است و می‌تواند مادر و جنین را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین فردی که به قند بارداری مبتلا می‌شود، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به Diabetes نوع ۲ قرار دارد.

پیشنهاد می‌کنیم مطلب حاملگی پوچ را حتما مطالعه کنید.

دیابت نوع ۳

این نوع بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که پانکراس آسیب ببیند. البته این آسیب خود ایمنی نیست. وقتی پانکراس آسیب ببیند بر توانایی آن در تولید انسولین تاثیر می‌گذارد. پانکراتیت، سرطان پانکراس، فیبروز کیستیک و هموکروماتوز همگی می‌توانند به پانکراس آسیب بزنند. برداشتن پانکراس (پانکراتکتومی) نیز منجر به قند نوع ۳ می‌شود.

دیابت خودایمنی نهفته در بزرگسالان

قند خودایمنی نهفته در بزرگسالان (LADA) مانند قند نوع ۱ از یک واکنش خود ایمنی ناشی می‌شود. البته این بیماری از نوع ۱ کندتر ایجاد می‌شود. این نوع از قند خودایمنی معمولا افراد بالای ۳۰ سال را درگیر می‌کند.

دیابت دوره بلوغ در جوانان

قند دوره بلوغ (MODY) که قند تک ژنی هم نامیده می‌شود، به دلیل یک جهش ژنتیکی ارثی رخ می‌دهد. این جهش بر نحوه ساخت و استفاده بدن از انسولین تاثیر می‌گذارد. در حال حاضر بیش از ۱۰ نوع مختلف از این بیماری وجود دارد. این بیماری تا ۵ درصد از افراد مبتلا به قند خون را در برمی‌گیرد و چون ژنتیکی است، معمولا در بین اعضای یک خانواده دیده می‌شود.

دیابت نوزادی

قند خون نوزادی بسیار نادر است و ممکن است در شش ماه اول زندگی رخ دهد. این بیماری نوعی قند تک ژنی است. حدود ۵۰ درصد از نوزادانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، تا آخر عمر درگیر آن هستند. ۵۰ درصد دیگر نوزادان در عرض چند ماه خوب می‌شوند، اما بازهم ممکن است این بیماری در آنها عود کند. به این نوع بیماری دیابت شیرین نوزادی گذرا می‌گویند.

دیابت ناپایدار

قند خون شکننده یا ناپایدار شکلی از قند خون نوع ۱ است که دوره‌های تکرار شونده دارد و در آن قند خون مدام بالا و پایین می‌شود. این بی‌ثباتی و ناپایدار بودن باعث می‌شود که شرایط فرد هم ناپایدار شود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. در موارد نادر، پیوند پانکراس ممکن است برای درمان دائمی دیابت شکننده لازم باشد.

میزان شیوع دیابت

بیماری قند خون یک بیماری شایع است. قند خون نوع ۲ شایع‌ترین شکل این بیماری است که ۹۰ الی ۹۵ درصد از کل موارد ابتلا به این بیماری را در بر می‌گیرد.

حدود ۵۳۷ میلیون بزرگسال در سراسر جهان به بیماری قند خون مبتلا هستند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این تعداد تا سال ۲۰۳۰ به ۶۴۳ میلیون و تا سال ۲۰۴۵ به ۷۸۳ میلیون افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل بسیار مهم است که موارد خطر این بیماری را بشناسید و اقدامات لازم برای پیشگیری را انجام دهید.

 علائم دیابت چیست؟

رایج‌ترین علائم این بیماری شامل تشنگی زیاد، تکرر ادرار دیر خوب شدن زخم‌ها است. شدت این علائم به نوع قند خون بستگی دارد. در ادامه علائم این بیماری را به طور گسترده‌تر برای شما آورده‌ایم:

·  افزایش تشنگی و خشکی دهان

·  تکرر ادرار

·  خستگی

·  تار شدن دید

·  کاهش وزن بدون دلیل

·  بی حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن دست یا پا

·  کند شدن روند خوب شدن زخم‌ها و بریدگی‌ها

·  عفونت‌های مکرر پوستی

·  عفونت‌های قارچی واژن در بانوان

علائم قند خون نوع ۱

علائم T1D معمول به سرعت ایجاد می‌شود. طی چند هفته یا نهایتا چند ماه علائم این بیماری را مشاهده خواهید کرد. این نوع بیماری ممکن است علائم دیگری هم داشته باشید که یک عارضه شدید به نام کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA) را نشان می‌دهد. DKA می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند و به همین دلیل به درمان فوری پزشکی نیاز دارد. علائم DKA شامل استفراغ، درد معده، تنفس با بویی شبیه بوی میوه و تنگی نفس است.

علائم قند خون نوع ۲

قند خون نوع ۲ و پیش دیابت ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. شاید هم شما متوجه علائم نشوید یا اینکه علائم به کندی مشخص شوند.

آزمایش خون می‌تواند در تشخیص این بیماری به شما کمک کند، قبل از اینکه علائمی داشته باشید. یکی دیگر از علائم احتمالی پیش دیابت، تیره شدن پوست در قسمت‌های خاصی از بدن است.

علائم قند خون بارداری

علائم این نوع بیماری هم خیلی مشخص نیستند و شاید متوجه آنها نشوید. پزشک بین هفته‌های ۲۴ الی ۲۸ بارداری برای شما آزمایش می‌نویسد تا شما را از نظر ابتلا به قند بارداری بررسی کند. در صورت ابتلا باید درمان را شروع کنید تا برای شما خطری نداشته باشد.

علائم قند خون در مردان

مردان علاوه بر علائم کلی دیابت ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشند:

·  کاهش میل جنسی

·  اختلال در نعوظ

·  کاهش عضلانی ضعیف

علائم قند خون در زنان

زنان مبتلا به دیابت هم ممکن است علائم دیگری را به جز علائم اصلی تجربه کنند که شامل موارد زیر می‌شود:

·  خشکی واژن

·  عفونت مجاری ادراری

·  عفونت‌های قارچی واژن

·  خشکی پوست

·  خارش پوست

علل ابتلا به دیابت

علت ابتلا به قند خون افزایش گلوکز و انباشته شدن آن در خون است. ما باید دلایل افزایش گلوکز در خون را بررسی کنیم. این دلایل را در ادامه برای شما آورده‌ایم:

·  مقاومت به انسولین: دیابت نوع ۲ معمولا بر اثر مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود. مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های ماهیچه، چربی و کبد آن‌طور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهند. عوامل و شرایط مختلفی منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند. چاقی، کمبود فعالیت بدنی، رژیم غذایی، عدم تعادل هورمونی، ژنتیک و مصرف برخی داروها باعث مقاومت به انسولین می‌شوند.

·  بیماری خودایمنی: قند خون نوع ۱ و قند خون خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله کند.

·  عدم تعادل هورمونی: در دوران بارداری تعادل هورمونی به هم می‌ریزد. در این دوره جفت هورمون‌هایی ترشح می‌کند که باعث مقاومت به انسولین می‌شوند. اگر لوزالمعده نتواند انسولین کافی تولید کند نمی‌تواند بر این مقاومت به انسولین غلبه کند. به همین دلیل ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شوید. سایر بیماری‌های مرتبط با عدم تعادل هورمونی آکرومگالی و سندرم کوشینگ هستند که می‌توانند باعث دیابت نوع ۲ شوند.

·  آسیب پانکراس: آسیب فیزیکی به لوزالمعده به دلایل مختلف مانند بیماری، جراحی یا آسیب می‌تواند بر توانایی آن در ساخت انسولین تاثیر بگذارد. این مشکل منجر به دیابت نوع ۳c می‌شود.

·  جهش‌های ژنتیکی: برخی جهش‌های ژنتیکی می‌توانند باعث قند دوره بلوغ و قند نوزادی شوند.

·  استفاده طولانی مدت از برخی داروها: این موضوع هم می‌تواند منجر به دیابت نوع ۲ شود. داروهایی مانند داروی ایدز و کورتیکواستروئیدها احتمال ابتلا به قند خون را افزایش می‌دهند.

روش های تشخیص دیابت

برای تشخیص قند خون باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. بهترین روش تشخیص این بیماری اندازه‌گیری سطح گلوکز خون است. سه روش آزمایشی وجود دارد که در ادامه آنها را برای شما توضیح می‌دهیم:

·  آزمایش قند خون ناشتا: برای انجام این آزمایش باید حداقل ۸ ساعت ناشتا باشید. بعد از آن می‌توانید برای انجام آزمایش به آزمایشگاه مراجعه کنید.

·  قند خون تصادفی: این آزمایش را هر وقت که بخواهید می‌توانید انجام دهید و نیازی به ناشتا بودن ندارد.

·  A1c: این آزمایش که HbA1C یا آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله نیز نامیده می‌شود، میانگین سطح گلوکز خون را در دو الی سه ماه گذشته نشان می‌دهد.

برای غربالگری و تشخیص دیابت بارداری باید آزمایش تحمل گلوکز خوراکی را انجام دهید. نتایج این آزمایش‌ها را در جدول زیر بررسی می‌کنیم:

درمان دیابت

همان‌طور که گفتیم، بیماری قند خون در بیشتر موارد درمان نمی‌شود. شما فقط می‌توانید این بیماری را مدیریت کنید. این بیماری پیچیده است و باید با استفاده از چند استراتژی مختلف آن را مدیریت کنید. چهار جنبه اصلی برای کنترل این بیماری وجود دارد:

·  نظارت بر قند خون: رد این جنبه قند خون را باید به‌صورت مکرر کنترل کنید تا اطلاعات مفیدی از روند آن به دست بیاورید. به‌این‌ترتیب می‌توانید روش‌های درمانی را بهتر به کار ببرید. برای تست خانگی قند خون می‌توانید از گلوکز متر یا دستگاه تست انگشتی استفاده کنید.

·  داروهای خوراکی: داروهای خوراکی هم می‌توانند سطح قند خون را کاهش دهند و هم می‌توانند باعث افزایش تولید انسولین شوند. این داروها به افراد مبتلا به قند خون نوع ۲ و پیش دیابت کمک می‌کنند. افراد مبتلا به قند خون بارداری هم می‌توانند از داروهای خوراکی استفاده کنند. رایج‌ترین این داروها قرص متفورمین است.

·  انسولین: افراد مبتلا به قند خون نوع ۱ برای برگشتن به روال عادی زندگی و مدیریت بیماری خود نیاز به تزریق انسولین دارند. برخی از افراد مبتلا به قند خون نوع ۲ هم باید انسولین بزنند.

·  رژیم غذایی: پیروی از یک رژیم غذایی بدون قند می‌تواند کمک زیادی به افراد مبتلا به قند خون بکند. هر چه کربوهیدرات کمتری مصرف کنید، به مقدار کمتری هم انسولین نیاز خواهید داشت.

·  ورزش: افراد مبتلا به دیابت باید وزن خود را کنترل کنند. افزایش وزن در این افراد اصلا خوب نیست. با ورزش و داشتن یک سبک زندگی سالم می‌توانید قند خون را مدیریت کنید. همچنین باید کلسترول و فشارخون خود را مرتبا کنترل کنید.

پیشگیری از ابتلا به دیابت

پیشگیری از قند خون خودایمنی و ژنتیکی اصلا امکان‌پذیر نیست، اما می‌توانید برای کاهش خطر پیش دیابت، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری اقداماتی انجام دهید. این اقدامات عبارت‌اند از:

·  از یک رژیم غذایی سالم با قند کم و سبزیجات زیاد پیروی کنید

·  فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. حداقل پنج روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه ورزش کنید

·  وزن خود را در حد متعادل نگه دارید

·  استرس را مدیریت کنید

·  مصرف الکل را به حداقل برسانید

·  خواب کافی داشته باشید (بین ۷ الی ۹ ساعت)

·  اختلالات خواب را درمان کنید

·  سیگار را ترک کنید

·  داروهای خود را به‌موقع و طبق دستور پزشک مصرف کنید.

عوارض دیابت چیست؟

دیابت ممکن است خطراتی داشته باشد که اگر آن را مدیریت نکنید برای شما ایجاد می‌شوند. این خطرات معمولا به دلیل افزایش قند خون در طولانی مدت است. عوارض حاد دیابت شامل موارد زیر است:

·  هیپراسمولار هیپرگلیسمی (HHS) یا کم آبی شدید و گیجی

·  کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA) یا اسیدی شدن خون

·  افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی)

·  آسیب به بافت‌ها و اندام‌های بدن

·  مشکلات قلبی عروقی شامل بیماری عروق کرونر، حمله قلبی، سکته و آترواسکلروز

·  آسیب عصبی (نوروپاتی) که می‌تواند منجر به بی حسی، گزگز یا درد شود

·  نفروپاتی که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه، نیاز به دیالیز یا پیوند شود

·  رتینوپاتی که می‌تواند باعث نابینایی شود

·  قطع عضو به‌ویژه پا

·  عفونت‌های پوستی

·  اختلال عملکرد جنسی به دلیل آسیب عصبی و عروق خونی

·  گاستروپارزیس

·  کم شنوایی

·  مسائل مربوط به سلامت دهان مانند بیماری لثه (پریودنتال)

نتیجه گیری

دیابت یک بیماری شایع و پیچیده است که معمولا درمان قطعی ندارد. این بیماری می‌تواند هر فرد از هر سن و جنسیتی را درگیر کند. اگر علائمی شبیه به علائم این بیماری دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا بتوانید از ابتلا به قند خون جلوگیری کنید.

سوالات متداول

برای درمان دیابت باید به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

شما باید به متخصص غدد یا متخصص داخلی مراجعه کنید.

آیا می‌توان دیابت را درمان کرد؟

قند خون بارداری و قند خون نوزادی گاهی خود به خود از بین می‌ر‌‌وند، اما انواع دیگر قند خون را نمی‌توان درمان کرد.

آیا همه افراد مبتلا به دیابت باید انسولین بزنند؟

نه، این روش درمانی برای افرادی است که به قند خون نوع ۱ و بعضا نوع ۲ مبتلا هستند.