برای درمان بیماری‌های تنفسی مانند تنگی نفس، داروهای مختلفی وجود دارد، اما احتمالا اسپری‌های آسم را دست برخی افراد دیده‌اید. این اسپری‌های آبی رنگ که داخل دهان افشانده می‌شوند، همان اسپری سالبوتامول هستند.
سالبتامول دارویی است که برای تسکین علائم آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسپری می‌تواند کمبود اکسیژن، سرفه، خس‌خس سینه و احساس تنگی نفس را برطرف کند. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان به بیماری‌های تنفسی مبتلاست یا اینکه می‌خواهید درباره این اسپری بیشتر بدانید در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید. در این مطلب درباره این اسپری، موارد مصرف، روش مصرف و عوارض احتمالی آن صحبت خواهیم کرد.
اسپری سالبوتامول چیست؟
اسپری سالبتامول (آلبوترول) یک داروی استنشاقی تسکین دهنده است که به کاهش علائم بیماری‌های تنفسی، به ویژه آسم کمک می‌کند. سالبوتامول از دسته داروهای مقلد سمپاتیک (آدرنرژیک‌ها) است.
اولین بار شرکت Bayer در سال ۱۹۶۹ فرمول این دارو را ساخت و آن را به بازار معرفی کرد. این دارو از عناصری مانند هیدروژن، نیتروژن، هیدروکسید و… تشکیل شده است. این دارو به شکل اسپری به رنگ آبی در داروخانه‌ها موجود است و باید با تجویز پزشک از آن استفاده کنید. در ادامه به شما می‌گوییم که نحوه اثربخشی این دارو به چه شکل است.
نحوه اثربخشی سالبتامول به چه شکل است؟
زمانی که از اسپری سالبوتامول استفاده می‌کنید، ماهیچه‌های مجاری تنفسی شل می‌شوند و به همین دلیل هم تنفس برای شما راحت‌تر می‌شود.
این دارو معمولا به صورت استنشاقی (اسپری) در دسترس است، اما نوع قرص، شربت سالبوتامول و کپسول آن هم وجود دارد. همچنین می‌توان این دارو را با استفاده از نبولایزر استفاده کرد. البته این مورد معمولا فقط در صورتی است که به آسم شدید یا COPD مبتلا باشید. نبولایزر دستگاهی است که دارو را به شکل بخار در می‌آورد تا بتوانید آن را با استفاده از ماسک تنفسی مصرف کنید. معمولا در بیمارستان‌ها از نبولایزر استفاده می‌کنند، اما در خانه هم می‌توان از این دستگاه استفاده کرد. در ادامه به شما می‌گوییم که چه کسانی می‌توانند از این اسپری استفاده کنید.
چه کسانی باید و نباید از سالبتامول استفاده کنند؟
بیشتر افراد چه بزرگسال و چه کودکان در صورتی که به بیماری‌های تنفسی دچار باشند می‌توانند از این اسپری استفاده کنند. همچنین بیشتر بزرگسالان می‌توانند از سالبوتامول در نبولایزر استفاده کنند. افراد زیر ۱۸ سال فقط در صورتی می‌توانند از این دارو به همراه نبولایزر استفاده کنند که پزشک برای آنها تجویز کرده باشد. این موضوع به این دلیل است که کودکان باید تحت نظر باشند تا در صورت استفاده از نبولایزر وضعیت آنها بدتر نشود.
سالبتامول برای برخی افراد هم مناسب نیست. مثلا افرادی که به این دارو یا هر داروی دیگری آلرژی دارند، باید قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند. توجه داشته باشید که این دارو فقط با نسخه در دسترس است و بدون نسخه نمی‌توانید آن را خریداری کنید.
چه مقدار باید از اسپری سالبتامول استفاده کرد؟
اگر نیاز باشد پزشک این دارو را برای شما تجویز می‌کند. شما باید فقط در زمان‌های ضروری از این اسپری استفاده و سر خود نباید آن را مصرف کنید. مثلا زمانی که تنگی نفس، سرفه های مکرر یا خس‌خس سینه دارید می‌توانید این دارو را اسپری کنید.
زمان‌هایی که قرار است فعالیتی انجام دهید که منجر به تنگی نفس می‌شود هم می‌توانید از این اسپری استفاده کنید. مثلا قبل از بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش کردن بهتر است از اسپری سالبتامول استفاده کنید. مصرف این اسپری بعد از چند دقیقه نتیجه می‌دهد و علائم شما را بهبود می‌بخشد.
دوز مصرف سالبتامول
برای مصرف سالبوتامول باید به دوز مصرف دقت داشته باشید. دوز مصرفی این اسپری در کودکان و بزرگسالان به شرح زیر است:
· یک یا دو پاف در صورت نیاز
· حداکثر تا چهار بار در ۲۴ ساعت (مهم نیست که هر بار مصرف یک یا دو پاف اسپری کنید)
گاهی اوقات می‌توان از این دارو برای جلوگیری از علائم تنفسی استفاده کرد. مثلا می‌توانید قبل از ورزش کردن یا قرار گرفتن در نزدیکی حیوانات خانگی از این اسپری استفاده کنید. در این شرایط، دوز طبیعی مصرف همان یک الی دو پاف در هر بار است.
اگر نیاز دارید که بیش از چهار بار در ۲۴ ساعت از اسپری استفاده کنید بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما را بررسی کند، چون ممکن است وضعیت شما در حال بدتر شدن باشد. به همین دلیل هم شاید به درمان‌های دیگری نیاز داشته باشید. در این صورت احتمال بروز عوارض جانبی مانند افزایش ضربان قلب، بی قراری، عصبی بودن و سردرد افزایش پیدا می‌کند.
پس اگر نیاز دارید که بیشتر از چهار بار در ۲۴ ساعت، بیش از دو روز در هر هفته یا اینکه حداقل یک بار در هفته نیمه‌های شب از این اسپری استفاده کنید، حتما با پزشک خود صحبت کنید.
دوز مصرف سالبتامول در طول حمله آسم
اگر حملات ناگهانی آسم دارید می‌توانید مقدار بیشتری از اسپری سالبوتامول استفاده کنید. شما حتی می‌توانید تا ۱۰ پاف هم در هر بار اسپری کنید. بین هر پاف ۳۰ ثانیه صبر کنید و همیشه هم قبل از اسپری کردن قوطی دارو را تکان دهید.
اگر حملات آسم خیلی شدید باشند، باید از نبولایزر برای ورود این دارو به دستگاه تنفسی استفاده کرد. اگر حملات شدید آسم به شما دست داد بهتر است به پزشک مراجعه کنید، چون شاید نیاز به استنشاق سالبوتامل با نبولایزر باشد.
حملات شدید به این شکل هستند که فرد برای نفس کشیدن تلاش زیادی می‌کند، علائم آسم بهبود پیدا نمی‌کنند و بعد از ۱۰ پاف هنوز هم احساس بهتری ندارد.
نحوه استفاده از اسپری سالبتامول
اسپری کردن سالبوتامول به سرعت می‌تواند علائم تنفسی را بهبود ببخشد. البته نحوه استفاده از این اسپری‌ها بسیار مهم است، چون استفاده اشتباه از این دارو می‌تواند مقدار کمی از دارو را به ریه‌ها برساند و باعث شود که علائم شما بهبود پیدا نکنند.
برای استفاده صحیح از این دارو باید بروشور داخل جعبه را مطالعه کنید. البته پزشکی که دارو را برای شما تجویز می‌کند هم نحوه استفاده از آن را برای شما توضیح خواهد داد. نحوه صحیح مصرف این اسپری باعث می‌شود که مقدار کافی از دارو وارد ریه‌ها شود و بیشتری تاثیر را داشته باشد.
شما باید سر اسپری را در دهان قرار دهید، دارو را اسپری کنید و با تنفس آن را به درون ریه‌ها بفرستید.
استفاده از اسپیسر برای استنشاق سالبتامول
اگر مصرف اسپری برای شما یا فرزندتان سخت است می‌توانید از اسپیسر برای استنشاق آن استفاده کنید. اسپیسر یک ظرف بزرگ فلزی یا پلاستیکی است که یک دهانه و سوراخ برای استنشاق دارد. وقتی قوطی اسپری را به این دستگاه اسپیسر متصل می‌کنید خیلی راحت مقدار مناسب از دارو را به ریه‌ها وارد می‌کند. استفاده از این دستگاه برای دادن سالبتامول به کودکان بسیار مفید است.
وقتی پزشک این دارو را برای شما تجویز کرد می‌توانید از او بخواهید که اسپیسر هم برای شما تجویز کند. پزشک خودش نحوه استفاده از این دستگاه را نیز به شما آموزش خواهد داد.
مصرف بیش از حد سالبتامول
مصرف بیش از اندازه از سالبوتامول منجر به سریع شدن ضربان قلب و لرزیدن بدن می‌شود. این عوارض خطرناک نیستند، اما اگر درد قفسه سینه هم داشته باشید ممکن است خطرناک باشد. عوارض مصرف بیش از حد این دارو معمولا در عرض ۳۰ دقیقه یا حداکثر چند ساعت از بین می‌روند، اما اگر این عوارض ادامه پیدا کردند حتما به پزشک مراجعه کنید.
عوارض اسپری سالبوتامول
اگر به درستی از این اسپری استفاده کنید هیچ عوارضی نخواهد داشت و یک داروی بی خطر در نظر گرفته می‌شود. البته یک سری عوارض جانبی وجود دارد. بیش از یک نفر از هر ۱۰۰ نفر پس از مصرف یک یا دو پاف از این اسپری ممکن است دچار این عوارض جانبی شوند. اگر این یا هر گونه عوارض جانبی دیگر شما را آزار می‌دهند یا از بین نمی‌رود، با پزشک خود تماس بگیرید. این عوارض عبارت‌اند از:
· احساس لرزش
· ضربان قلب سریع برای مدت کوتاه بدون درد قفسه سینه
این عوارض جانبی خطرناک نیستند و با عادت کردن بدن به اسپری سالبوتامول باید به تدریج بهبود پیدا کنند.
عوارض جانبی جدی سالبتامول
این عوارض به ندرت اتفاق می‌افتند، اما برخی از افراد ممکن است این عوارض جانبی بسیار جدی را هنگام مصرف این دارو داشته باشند:
· درد یا ضعف عضلانی
· گرفتگی عضلات
· ضربان قلب غیر طبیعی به دلیل سطح پایین پتاسیم
· سرگیجه بسیار شدید
· بیهوشی
واکنش آلرژیک به اسپری سالبتامول
ممکن است یک واکنش آلرژیک جدی (آنافیلاکسی) به سالبوتامول داشته باشید. اگر واکنش‌های زیر را مشاهده کردید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
· متورم شدن لب‌ها، دهان، گلو یا زبان به صورت ناگهانی
· تنفس خیلی سریع یا سخت
· خس‌خس شدید سینه
· احساس خفگی یا نفس‌نفس زدن
· سفتی گلو یا سخت شدن قورت دادن آب دهان یا غذا
· آبی، خاکستری یا بی رنگ شدن پوست، زبان یا لب‌ها
· احساس گیجی و خواب آلودگی یا سرگیجه شدید و ناگهانی
· غش کردن
· شل شدن و بی حس شدن بدن در کودکان (افتادن سر به پهلو، عقب یا جلو)
· ایجاد جوش‌هایی متورم، برجسته و خارش دار
· تاول زدن یا پوسته پوسته شدن پوست
نحوه مقابله با عوارض جانبی اسپری سالبوتامول
برای مقابله با این عوارض جانبی می‌توانید یک سری اقدامات انجام دهید که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
· بهتر است در صورت نیاز فقط یک پاف اسپری کنید
· بیشتر از دوز تجویز شده پزشک اسپری مصرف نکنید
· در طول درمان استراحت کافی داشته باشید
· آب و مایعات کافی بنوشید
· الکل مصرف نکنید
· اگر به دلیل مصرف سالبتامول دچار سردرد می‌شوید می‌توانید از مسکن استفاده کنید، اما در صورت شدید شدن یا ادامه داشتن سردرد به مدت طولانی، باید به پزشک مراجعه کنید.
مصرف سالبوتامول در دوران بارداری
استفاده از این دارو در دوران بارداری بی خطر است. بارداری می‌تواند باعث بدتر شدن آسم شود. به همین دلیل در این دوران باید حتما درمان خود را ادامه دهید. برخی افراد فکر می‌کنند که استفاده از اسپری ممکن است برای جنین خطرناک باشد. به همین دلیل مصرف را قطع می‌کنند. باید توجه داشته باشید که این کار اشتباه است و حتی باعث سخت‌تر شدن شرایط بارداری شما می‌شود.
سالبتامول یک داروی استنشاقی است و مستقیما وارد ریه‌ها می‌شود. به همین خاطر هم مقدار کمی از آن وارد خود شما می‌شود؛ بنابراین آسیبی به جنین وارد نمی‌کند.
اگر آسم بارداری دارید، پزشک معمولا استفاده از این اسپری را برای شما تجویز می‌کند. همچنین به شما می‌گوید که برای کنترل علائم آسم در بارداری باید چه کارهایی انجام دهید.
مصرف سالبوتامول در دوران شیردهی
استفاده از اسپری سالبوتامول در دوران شیردهی اشکالی ندارد. شما می‌توانید به طور معمول از داروی استنشاقی خود استفاده کنید. اتفاقا استفاده از این دارو در دوران شیردهی بسیار مهم است، زیرا می‌تواند شما را در حالت ثابت نگه دارد.
هنوز مشخص نیست که چه مقدار از این دارو وارد شیر مادر می‌شود، اما سال‌ها است که مادران بدون ایجاد هیچ مشکلی برای نوزادان خود از این دارو استفاده می‌کنند.
اگر در هنگام استفاده از این دارو متوجه شدید که نوزاد شیر نمی‌خورد یا مشکلی برای او پیش آمده حتما با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی سالبوتامول
برخی از داروها ممکن است بر نحوه عملکرد سالبتامول تاثیر بگذارند. اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید حتما به پزشک اطلاع دهید تا در صورت تداخل داروهای شما را تغییر دهد. برخی از داروها از جمله مسدودکننده‌های بتا مانند بیسوپرولول به خوبی با این دارو ترکیب نمی‌شوند.
در مورد تداخلات دارویی داروهای گیاهی و مکمل‌ها با این اسپری هم اطلاعات بسیار کمی وجود دارد. در هر حال شما باید با پزشک خود در این باره صحبت کنید و هر داروی که مصرف می‌کنید را نیز به اطلاع او برسانید.
نتیجه گیری
اسپری سالبوتامول یک دارو برای تسکین علائم آسم و سایر بیماری‌های تنفسی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه است. این دارو به شکل استنشاقی مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند علائم بیماری مانند سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه را بهبود ببخشد. نکته مهم این است که شما باید با تجویز پزشک از این دارو استفاده کنید.
سوالات متداول
چقدر طول می‌کشد تا اسپری سالبوتامول اثر کند؟
این اسپری معمولا فورا اثر می‌کند و تاثیر آن هم تا حدود پنج ساعت باقی می‌ماند.
آیا کودکان هم می‌توانند از این اسپری استفاده کنند؟
بله، مصرف این دارو محدودیت سنی ندارد، به شرطی که با تجویز پزشک باشد.
آیا بدون نسخه هم می‌توان اسپری سالبتامول خرید؟
خیر، این دارو بدون نسخه پزشک در دسترس نیست.
آیا سالبوتامول آسم را درمان می‌کند؟
خیر، این دارو برای درمان کاربردی ندارد و فقط علائم بیماری را کاهش می‌دهد.