تعریف ناباروری چیست؟

ناباروری به معنای ناتوانی در بارداری بعد از ۱۲ ماه رابطه جنسی محافظت نشده است. برای خانم های بالای ۳۵ سال عدم موفقیت در بارداری بعد از ۶ ماه، ناباروری تعریف می شود.

گفته می‌شود فردی که تاکنون موفق به بارداری نشده باشد، به ناباروری اولیه مبتلا است. ناباروری ثانویه زمانی است که فرد یکبار تجربه باردار داشته است اما بعد از آن دیگرباردار نشده است. ناباروری ممکن است به دلیل عوامل مردانه، زنانه، ترکیبی از هر دو مورد و یا حتی غیرقال توضیح باشد.

شیوع ناباروری

ناباروری تقریبا ۱۵% از زوجین را در جهان تحت تایر قرار می دهد. آمارها نشان می دهد که بین ۴۸ میلیون زوج و ۱۸۶ میلیون نفر در سراسر جهان دچار ناباروری هستند.

معمولا ۸۵ درصد از زوج ها بعد از ۶ ماه و بین ۸۵ تا ۹۰ درصد از آنها بعد از ۱۲ ماه نزدیکی بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری، به طور طبیعی باردار می شوند. البته می توان گفت این شانس با افزایش سن آنها کمتر می شود.

دلایل ناباروی

دلایل ناباروری در مردان:

ازبین تمام موارد ناباروری، حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد به دلیل “male factor” می باشد. که دلایل اصلی آن شامل:

ناتوانی در تولید اسپرم سالم که یکی از شایع ترین علل ناباروری در مردان می باشد.
ناتوانی اسپرم در بارور کردن تخمک

دلایل ناباروری در زنان:

اختلال در تخمک گذاری و عدم وجود تخمک سالم که یکی از شایعترین علل ناباروری در زنان می باشد.
انسداد لوله های رحمی
عدم توانایی لانه گزینی تخمک لقاح یافته

تشخیص ناباروری چگونه است؟

در ابتدا، پزشک شما ممکن است توصیه هایی برای بهبود شانس باردار شدن شما ارائه دهد. اما در برخی از زوج های نابارور این توضیه ها موثر واقع نمی شوند و گاهی علت خاصی هم برای این موضوع یافت نمی شود.

ارزیابی ناباروری معمولا پرهزینه است و گاهی اوقات شامل روش های سخت و ناراحت کننده می شود. برخی از پروسه ها ممکن است تحت پوشش بیمه نباشد . در نهایت، هیچ تضمینی وجود ندارد – حتی بعد از همه آزمایش‌ها و مشاوره‌ها – که باردار شوید.

تست های ارزیابی مربوط به مردان

باروری مردان مستلزم آن است که بیضه ها به اندازه کافی اسپرم سالم تولید کنند و تعداد کافی اسپرم به طور موثر به داخل رحم وارد شده و به تخمک برسد. آزمایش‌های مربوط به ناباروری مردان تلاش می‌کنند تا مشخص کنند که آیا هر یک از این فرآیندها به درستی انجام می شود یا خیر.

معمولا پزشک متخصص شما یک معاینه فیزیکی عمومی برای شما انجام می هد.

آزمایش های اختصاصی باروری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تجزیه و تحلیل مایع منی: پزشک شما ممکن است یک یا چند نمونه مایع منی را درخواست کند.یک آزمایشگاه نمونه منی شما را تجزیه و تحلیل می کند. در برخی موارد، ممکن است نمونه ادرار برای وجود اسپرم آزمایش شود.
آزمایش خون هورمونی: ممکن است برای تعیین سطح تستوسترون و سایر هورمون های مردانه درخواست شود.
آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیک ممکن است برای تعیین اینکه آیا نقص ژنتیکی باعث ناباروری شده است یا خیر انجام شود.
بیوپسی بیضه: در موارد خاص، بیوپسی بیضه ممکن است برای شناسایی ناهنجاری‌های مؤثر در ناباروری یا بازیابی اسپرم برای تکنیک‌های کمک باروری، مانند IVF، انجام شود.
تصویربرداری: در شرایط خاص، انجام تصویربرداری مانند MRI مغز، سونوگرافی ترانس رکتوم یا کیسه بیضه، یا آزمایش مجرای دفران (وازوگرافی) ممکن است انجام شود.

سایر تست های تخصصی در موارد نادر برای ارزیابی کیفیت اسپرم ممکن است انجام شود، مانند ارزیابی یک نمونه منی برای ناهنجاری‌های DNA.

تست‌های ارزیابی مربوط به زنان

باروری برای زنان به آزادسازی تخمک های سالم توسط تخمدان ها بستگی دارد. در ادامه سیستم تولید مثلی باید اجازه دهد تا تخمک به لوله های فالوپ رفته و برای لقاح به اسپرم بپیوندد. تخمک بارور شده باید به رحم برود و در پوشش داخلی آن لانه گزینی کند. آزمایش‌های ناباروری زنان سعی می‌کنند بفهمند که آیا هر یک از این فرآیندها به درستی انجام می شود یا خیر.

ممکن است یک معاینه فیزیکی عمومی از جمله معاینه منظم زنان داشته باشید. آزمایش های اختصاصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تست تخمک گذاری: آزمایش خون سطوح هورمونی را اندازه گیری می کند تا مشخص شود که آیا تخمک گذاری دارید یا خیر.
هیستروسالپنگوگرافی هیستروسالپنگوگرافی: وضعیت رحم و لوله های فالوپ شما را ارزیابی می کند و به دنبال انسداد یا سایر مشکلات می گردد. کنتراست اشعه ایکس به رحم شما تزریق می‌شود و برای تعیین طبیعی بودن حفره و بررسی اینکه آیا مایع از لوله‌های فالوپ شما بیرون می‌ریزد یا خیر، رادیوگرافی گرفته می‌شود.
آزمایش ذخیره تخمدان: این آزمایش به تعیین مقدار تخمک های موجود برای تخمک گذاری کمک می کند.
سایر آزمایشات هورمونی: سطح هورمون های تخمک گذاری و همچنین هورمون های هیپوفیز که فرآیندهای تولید مثل را کنترل می کنند، بررسی می کند.
تصویربرداری: انجام سونوگرافی لگن رحم و تخمدان ها را بررسی می کند. گاهی از سونوهیستروگرام که به آن سونوگرافی انفوزیون نمکی نیز گفته می شود، برای مشاهده جزئیات داخل رحم که در سونوگرافی معمولی دیده نمی شوند، استفاده می شود.

بسته به وضعیت شما، به ندرت آزمایش شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

هیستروسکوپی: بسته به علائم شما، پزشک ممکن است برای بررسی مشکلات رحم درخواست هیستروسکوپی کند. در طول این عمل، پزشک یک دستگاه نازک و روشن را از طریق دهانه رحم وارد رحم شما می کند تا هرگونه ناهنجاری احتمالی را مشاهده کند.
لاپاراسکوپی: این جراحی کم تهاجمی شامل ایجاد یک برش کوچک در زیر ناف و قرار دادن یک دستگاه مشاهده گر نازک برای بررسی لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و رحم است. لاپاراسکوپی ممکن است اندومتریوز، اسکار، انسداد یا بی نظمی لوله های فالوپ و مشکلات تخمدان ها و رحم را شناسایی کند.

برای اینکه علت ناباروری پیدا شود، لازم نیست همه یا حتی بسیاری از این آزمایش ها را انجام دهند. پزشک شما تصمیم خواهید گرفت که کدام آزمایش و چه زمانی انجام دهید.

درمان ناباوری

درمان ناباروری به موارد زیر بستگی دارد:

علت ناباروری
مدت زمان درگیری با ناباروری
سن شما و سن شریک زندگی شما
تمایلات شخصی

برخی از علل ناباروری را نمی توان اصلاح کرد.

در مواردی که حاملگی خودبه‌خود اتفاق نمی‌افتد، زوج‌ها اغلب می‌توانند با استفاده از فناوری کمک باروری (ART) به بارداری برسند. روش‌های درمان ناباروری ممکن است شامل تعهدات مالی، جسمی، روانی و زمانی قابل توجهی باشد.

درمان ناباروری مردان

راه درمان مردان برای مشکلات عمومی جنسی یا کمبود اسپرم سالم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تغییر سبک زندگی: بهبود سبک زندگی و ترک برخی رفتارها می تواند شانس بارداری را بهبود بخشد، از جمله قطع داروهای مصرفی، کاهش یا حذف مواد مضر مثل الکل، اقزایش دفعات مقاربت و ورزش منظم، در غیر این صورت ممکن است باروری امکان پذیر نباشد.
داروها: برخی داروها ممکن است تعداد اسپرم و احتمال بارداری موفق را بهبود بخشند. این داروها ممکن است عملکرد بیضه از جمله تولید و کیفیت اسپرم را افزایش دهند.
عمل جراحی: برای برخی شرایط، جراحی ممکن است بتواند انسداد اسپرم را معکوس کرده و باروری را بازگرداند. در موارد دیگر، ترمیم واریکوسل با جراحی ممکن است شانس کلی بارداری را بهبود بخشد.
جمع آوری اسپرم: با این تکنیک زمانی که انزال مشکل دارد یا زمانی که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود ندارد، اسپرم به دست می آید. همچنین ممکن است در مواردی که به خاطر تعداد کم یا غیر طبیعی بودن اسپرم‌ها از روش های ART استفاده شود این تکنینک استفاده شود .

حل مشکل ناباروری زنان

برخی از زنان تنها به یک یا دو درمان برای بهبود باروری نیاز دارند. سایر زنان ممکن است برای رسیدن به بارداری به ترکیبی از چندین نوع درمان نیاز داشته باشند.

تحریک تخمک گذاری با داروهای باروری: داروهای باروری درمان اصلی زنانی است که به دلیل اختلالات تخمک گذاری نابارور هستند. این داروها تخمک گذاری را تنظیم یا تحریک می کنند. با پزشک خود در مورد گزینه های داروهای باروری – از جمله مزایا و خطرات هر نوع صحبت کنید.
Intra uterine Insemination (IUI): در طول IUI، اسپرم سالم مستقیماً در زمانی که تخمدان یک یا چند تخمک را برای لقاح آزاد می کند، در رحم قرار می گیرد. بسته به دلایل ناباروری، زمان IUI را می توان با چرخه طبیعی شما یا با داروهای باروری هماهنگ کرد.
جراحی برای بازگرداندن باروری: مشکلات رحمی مانند پولیپ آندومتر، سپتوم رحم، بافت اسکار داخل رحمی و برخی فیبروم ها با جراحی هیستروسکوپی قابل درمان هستند. اندومتریوز، چسبندگی های لگنی و فیبروم های بزرگتر ممکن است به جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با برش بزرگتر شکم نیاز داشته باشند.

Assisted reproductive Technology (ART) یا فناوری کمک باروری

فناوری کمک باروری (ART) هر گونه درمان باروری است که در آن تخمک و اسپرم جمع آوری شده از زن و مرد استفاده می شود. انواع مختلفی از ART وجود دارد:

لقاح آزمایشگاهی (IVF): رایج ترین روش ART است. IVF شامل تحریک و بازیابی چندین تخمک بالغ، بارور کردن آنها با اسپرم در ظرفی در آزمایشگاه و کاشت جنین در رحم چند روز پس از لقاح است.

تکنیک های دیگری نیز گاهی در چرخه IVF استفاده می شود، مانند:

تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI): یک اسپرم سالم به طور مستقیم به یک تخمک بالغ تزریق می شود. ICSI اغلب زمانی استفاده می شود که کیفیت یا کمیت مایع منی ضعیف باشد، یا اگر تلاش برای لقاح در دوره های قبلی IVF ناموفق باشد.
Assisted hatching: این تکنیک با باز کردن پوشش بیرونی جنین به لانه گزینی جنین در پوشش داخلی رحم کمک می کند.
اهدای تخمک یا اسپرم: اکثر موارد ART با استفاده از تخمک و اسپرم خود زوجین انجام می شود. با این حال، اگر مشکلات شدیدی در تخمک یا اسپرم وجود داشته باشد، ممکن است از تخمک، اسپرم یا جنین اهداکننده شناخته شده یا ناشناس استفاده کنید.
رحم اجاره ای: زنانی که رحم عملکردی ندارند یا بارداری برای آنها خطر جدی برای سلامتی دارد، ممکن است IVF را با استفاده از رحم اجاره ای انتخاب کنند. در این حالت جنین زوج برای بارداری در رحم فرد حامل قرار می گیرد.

عوارض درمان های ناباروری

عوارض درمان های ناباروری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

چند قلوزایی: شایع ترین عارضه درمان ناباروری، چندقلوزایی ( حاملگی دوقلو، سه قلو یا بیشتر) است. به طور کلی، هر چه تعداد جنین ها بیشتر باشد، خطرات زایمان و زایمان زودرس و همچنین مشکلات دوران بارداری مانند دیابت بارداری بیشتر می شود. نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند در خطر افزایش مشکلات سلامتی و رشدی هستند. قبل از شروع درمان در مورد هر گونه نگرانی در مورد بارداری چند قلو با پزشک خود صحبت کنید.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): داروهای باروری برای تحریک تخمک گذاری می توانند باعث OHSS شوند، به ویژه با ART، که در آن تخمدان ها متورم و دردناک می شوند. علائم ممکن است شامل درد خفیف شکم، نفخ و حالت تهوع باشد که در صورت بارداری حدود یک هفته یا بیشتر طول می کشد. به ندرت، فرم شدیدتر باعث افزایش سریع وزن و تنگی نفس می شود که نیاز به درمان اورژانسی دارد.
خونریزی یا عفونت: مانند هر روش تهاجمی، خطر نادر خونریزی یا عفونت با فناوری کمک باروری یا جراحی باروری وجود دارد.

کنار آمدن با ناباروری و حمایت عاطفی

کنار آمدن با ناباروری می تواند بسیار دشوار باشد زیرا مسائل ناشناخته زیادی در مورد آن وجود دارد. این سفر می تواند عوارض عاطفی برای یک زوج داشته باشد. انجام این مراحل می تواند به شما کمک کند تا با آن مقابله کنید:

آماده بودن: عدم قطعیت آزمایش و درمان ناباروری می تواند دشوار و استرس زا باشد. از پزشک خود بخواهید مراحل را توضیح دهد و برای هر کدام آماده شوید.
محدودیت ها را برای خودتان تعیین کنید: قبل از شروع درمان تصمیم بگیرید که کدام روش و چه تعداد از نظر عاطفی و مالی برای شما و همسرتان قابل قبول است. درمان های باروری ممکن است گران باشد و اغلب توسط شرکت های بیمه پوشش داده نمی شود، و یک بارداری موفق اغلب به تلاش های مکرر بستگی دارد.
گزینه های دیگر را در نظر بگیرید: هر چه زودتر در ارزیابی ناباروری گزینه های جایگزین – اهداکننده اسپرم یا تخمک، حامل حاملگی یا فرزندخواندگی، یا حتی نداشتن فرزند را تعیین کنید. این ممکن است باعث کاهش اضطراب در طول درمان و احساس ناامیدی در صورت عدم بارداری شود.
به دنبال حمایت عاطفی باشید: قرار دادن گروه‌های پشتیبانی یا خدمات مشاوره برای کمک قبل و بعد از درمان برای کمک به تحمل روند و کاهش غم در صورت شکست درمان.

مدیریت استرس عاطفی در طول پروسه درمان

این راهکارها را برای کمک به مدیریت استرس عاطفی در طول درمان امتحان کنید:

احساسات خود را بیان کنید: تماس با دیگران می تواند به شما در مقابله با احساس گناه یا عصبانیت کمک کند.

با نزدیکان خود در ارتباط باشید: صحبت کردن با شریک زندگی، خانواده و دوستان می تواند بسیار مفید باشد. بهترین حمایت اغلب از جانب عزیزان و نزدیکترین افراد به شما می آید.

استرس را کاهش دهید: برخی از مطالعات نشان داده اند که زوج هایی که استرس روانی را تجربه می کنند نتایج ضعیف تری در درمان ناباروری داشته اند. سعی کنید قبل از اقدام به بارداری استرس را در زندگی خود کاهش دهید.

ورزش کنید و رژیم غذایی سالم داشته باشید: حفظ یک برنامه ورزشی متوسط و یک رژیم غذایی سالم می تواند سلامت شما را بهبود بخشد و شما را بر روی زندگی خود متمرکز کند.

مدیریت اثرات عاطفی نتیجه

فارغ از نتایج حاصل از اقدامات کمک به باروری خود، شما چالش های روحی روبرو خواهید شد:

استرس های عاطفی ناشی از عدم رسیدن به بارداری موفق یا سقط جنین: حتی در محبت آمیزترین و محبت آمیزترین روابط نیز می تواند ویرانگر باشد.

موفقیت: حتی اگر درمان های باروری موفقیت آمیز باشد، تجربه استرس و ترس از شکست درطول دوران بارداری رایج است. اگر سابقه افسردگی یا اختلال اضطرابی دارید، در معرض افزایش خطر عود این مشکلات در ماه‌های پس از تولد فرزندتان هستید.

چند قلوزایی: بارداری موفقی که منجر به زایمان چند قلو می شود، پیچیدگی های پزشکی و احتمال استرس عاطفی قابل توجهی را هم در دوران بارداری و هم بعد از زایمان ایجاد می کند.

اگر اثرات روحی و عاطفی نتیجه درمان های باروری شما برای شما یا شریک زندگیتان خیلی سنگین شد، از متخصص کمک بگیرید.

آماده شدن برای قرار ملاقات پزشک

بسته به سن و سابقه پزشکی، پزشک ممکن است ارزیابی های دیگری را توصیه کند. متخصص زنان، اورولوژیست یا پزشک خانواده می تواند در تعیین اینکه آیا مشکلی وجود دارد که به کلینیک ناباروری مراجعه کنید یا نه موثر باشد. در برخی موارد، هم شما و هم همسرتان ممکن است نیاز به ارزیابی جامع ناباروری داشته باشید.

شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟

آمادگی برای اولین ویزیت پزشک:

جزئیاتی در مورد تلاش خود برای باردار شدن ارائه دهید. جزئیات مربوط به زمان شروع تلاش برای باردار شدن و تعداد دفعات رابطه جنسی را بنویسید.
اطلاعات کلیدی پزشکی خود را بیاورید. هر گونه شرایط پزشکی که شما یا همسرتان دارید، و همچنین اطلاعاتی در مورد ارزیابی ها یا درمان های قبلی ناباروری را جمع آوری کرده و همراه داشته باشید.
فهرستی از داروها، ویتامین ها، گیاهان دارویی یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید. دوزها و دفعات مصرف آنها را درج کنید.
فهرستی از سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید تهیه کنید. در صورت کوتاهی زمان، ابتدا مهمترین سؤالات را فهرست کنید.

در مورد ناباروری، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:

دلایل احتمالی که ما هنوز بچه دار نشده ایم چیست؟
به چه نوع آزمایشاتی نیاز داریم؟
چه درمانی را برای اولین بار توصیه می کنید؟
چه عوارض جانبی با درمانی که توصیه می کنید همراه است؟
با درمانی که شما توصیه می کنید، احتمال باردار شدن چند نوزاد چقدر است؟
برای چند سیکل این درمان را امتحان خواهیم کرد؟
اگر اولین درمان مؤثر واقع نشد، چه چیزی را توصیه می کنید که بعداً امتحان کنید؟
آیا عوارض طولانی مدتی در ارتباط با این درمان یا سایر درمان های ناباروری وجود دارد؟

از پزشک خود چه انتظاری دارید

آماده پاسخگویی به سوالات پزشک باشید تا به او کمک کنید که مراحل بعدی را در تشخیص و شروع درمان تعیین کند.

موارد مربوط به زوج ها

سوالات احتمالی برای زوج ها عبارتند از:

چه مدت به طور فعال برای باردار شدن تلاش می کنید؟
چند وقت یکبار رابطه جنسی دارید؟
آیا هر کدام از شما سیگار می کشد؟
آیا هر کدام از شما از الکل استفاده می کنید یا مواد مخدر تفریحی؟ چند وقت؟
آیا هر کدام از شما در حال حاضر دارو، مکمل های غذایی یا استروئیدهای آنابولیک مصرف می کنید؟
آیا هر یک برای شرایط پزشکی دیگری از جمله عفونت های مقاربتی تحت درمان قرار گرفته اید؟

نکات مربوط به آقایان

پزشکان شما ممکن است بپرسند:

آیا از داروهای مکمل افزایش دهنده حجم عضلات استفاده می کنید؟
آیا تا به حال متوجه پری کیسه بیضه شده اید، به خصوص پس از ایستادن برای مدت طولانی؟
آیا بعد از انزال دچار درد یا درد بیضه می شوید؟
آیا مشکلات جنسی یا کاهش میل جنسی داشته اید؟
آیا با شریک قبلی خود بچه دار شده اید؟
آیا به طور مرتب حمام آب گرم می گیرید یا حمام بخار؟

سوالات مربوط به خانم ها