آسم یک بیماری تنفسی تقریبا شایع است که ممکن است افراد از تمام سنین به آن مبتلا شوند. التهاب و مخاط درون پوشش مجاری هوایی باعث ایجاد اسم می‌شوند. بهتر است بدانی این بیماری بسیار آزاردهنده است و حتی می‌تواند زندگی فرد را مختل کند.
در نظر داشته باشید این بیماری معمولا با حمله همراه است. وقتی حمله رخ می‌دهد التهاب بیشتر می‌شود و تنفس فرد صدای سوت می‌دهد یا سینه او خس‌خس می‌کند. این بیماری مزمن است و معمولا درمان قطعی ندارد. با دارو می‌توان اسم را کنترل کرد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان به این بیماری مبتلا شده، بهتر است آن را بیشتر بشناسید. در ادامه درباره انواع آسم، علل ایجاد، علائم، روش‌های تشخیص و درمان، عوارض و روش‌های پیشگیری از آن با شما صحبت می‌کنیم. با ما در «بهستان دارو» همراه باشید.
اما پیش از هر چیزی، برای درک بهتری بیماری، پیشنهاد می‌کنیم مطلب عفونت ریه را مطالعه کنید.
آسم چیست؟
آسم (Asthma) یک بیماری تنفسی است که ریه‌های فرد را درگیر می‌کند. این بیماری مزمن است و راه درمانی ندارد. به همین دلیل هم فرد باید به‌صورت منظم تحت نظر پزشک باشد.
در این بیماری ریه‌ها به دلیل التهاب و وجود مخاط باریک می‌شوند. گاهی هم مخاط راه مجاری تنفسی را مسدود می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود که فرد نتواند به‌راحتی تنفس کند. انجام برخی از فعالیت‌ها برای افراد مبتلا به اسم سخت می‌شود، زیرا آنها گاهی اوقات دچار حمله می‌شوند و نمی‌توانند نفس بکشند.
با هر بار تنفس مقداری اکسیژن را وارد ریه‌ها و مقداری دی‌اکسیدکربن را هم از ریه‌ها خارج می‌کنید. تعداد زیادی گذرگاه هوای کوچک در ریه‌های شما وجود دارد که به رساندن اکسیژن از هوا به جریان خون کمک می‌کنند. وقتی پوشش مجاری هوایی متورم شود و ماهیچه‌های اطراف آنها سفت شوند، مخاط راه‌های هوایی را پر می‌کند و میزان هوایی که می‌تواند از آن عبور کند کم می‌شود. این شرایط منجر به حمله می‌شود.
حمله آسم چیست؟
وقتی به طور طبیعی نفس می‌کشید، ماهیچه‌های اطراف راه‌های هوایی شل می‌شوند و به هوا اجازه می‌دهند به‌راحتی و بی‌صدا درون ریه‌ها حرکت کند. در طول حمله اسم ممکن است سه اتفاق بیفتد:
· برونکواسپاسم: ماهیچه‌های اطراف راه‌های هوایی منقبض سفت می‌شوند. هنگامی که این ماهیچه‌ها سفت می‌شوند، راه‌های هوایی را باریک می‌کنند. در این شرایط هوا نمی‌تواند آزادانه از طریق راه‌های هوایی منقبض جریان پیدا کند.
· التهاب: پوشش مجاری تنفسی متورم می‌شود. مجاری تنفسی متورم هم اجازه نمی‌دهد هوای زیادی به ریه‌ها وارد یا از آنها خارج شود.
· تولید مخاط: در طول حمله آسم بدن مخاط بیشتری تولید می‌کند. این مخاط غلیظ راه‌های هوایی را مسدود می‌کند.
هنگامی که راه‌های هوایی سفت‌تر شوند، صدای خس‌خس هنگام نفس کشیدن ایجاد می‌شود. حمله اسم با تنگی نفس، خس‌خس سینه و درد قفسه سینه همراه است. اگر اسم را کنترل نکنید ممکن است حملات شدید و خطرناکی را تجربه کنید.
علت ایجاد آسم
آسم به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
· ژنتیک: اگر والدین یا خواهر و برادر شما به اسم مبتلا هستند، احتمال ابتلا به آن بیشتر می‌شود.
· سابقه عفونت‌های ویروسی: افراد با سابقه عفونت‌های ویروسی شدید در دوران کودکی، مانند عفونت ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به آسم باشند.
· قرار نگرفتن در معرض باکتری‌ها: وقتی نوزادان در ماه‌ها و سال‌های اولیه زندگی خود به اندازه کافی در معرض باکتری‌ها قرار نگیرند، سیستم ایمنی آنها ممکن است به اندازه کافی برای مقابله با آسم و سایر شرایط آلرژیک قوی نشود.
عوامل زیادی نیز می‌توانند باعث تحریک و بدتر شدن علائم شوند. محرک‌های اسم عبارت‌اند از:
· شرایط بهداشتی مانند عفونت‌های دستگاه تنفسی
· ورزش کردن
· محرک‌های محیطی
· آلرژن‌ها
· احساسات شدید
· شرایط آب و هوایی شدید
· آفات
· داروهای خاص، از جمله آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
انواع آسم
بیماری آسم انواع مختلفی دارد و پزشک نوع آن را تشخیص می‌دهد. در ادامه انواع آسم را به شما معرفی می‌کنیم:
· آسم آلرژیک
· آسم غیرآلرژیک
· آسم شغلی
· آسم ورزشی (EIB)
· آسم ناشی از آسپرین
· آسم شبانه
· آسم سرفه‌ای (CVA)
آسم آلرژیک
آسم آلرژیک شایع‌ترین نوع این بیماری است و ۶۰ درصد انواع اسم را تشکیل می‌دهد. آلرژن‌ها این بیماری را ایجاد می‌کنند. این آلرژن‌ها عبارت‌اند از:
· شوره حیوانات خانگی مانند گربه و سگ
· مواد غذایی
· قالب
· کپک یا قارچ
· گرده گل و گیاه
· گردوغبار
آسم آلرژیک معمولا فصلی است و با آلرژی‌های فصلی دیگر همراه می‌شود. علائم این نوع آلرژی معمولا با کاهش محرک‌ها کمتر می‌شوند.
آسم غیر آلرژیک
محرک‌های موجود در هوا که مرتبط با آلرژی نیستند این نوع آسم را ایجاد می‌کنند. این محرک‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
· چوب در حال سوختن که دود می‌کند
· دود سیگار
· هوای سرد
· آلودگی هوا
· بیماری‌های ویروسی
· خوشبوکننده‌های هوا
· محصولات پاک کننده خانگی مانند وایتکس
· عطرها
آسم شغلی
آسم شغلی برای افرادی اتفاق می‌افتد که در محل کار با محرک‌ها در ارتباط هستند. این محرک‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
· گردوغبار
· رنگ‌ها
· گازها و دودها
· مواد شیمیایی صنعتی
· پروتئین‌های حیوانی
· لاتکس لاستیکی
این محرک‌ها ممکن است در طیف وسیعی از صنایع مانند کشاورزی، منسوجات، نجاری و تولیدی وجود داشته باشند.
آسم ورزشی (EIB)
EIB معمولا در عرض چند دقیقه پس از شروع ورزش فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع بیماری می‌تواند تا ۱۰ الی ۱۵ دقیقه پس از فعالیت بدنی همچنان ادامه داشته باشد. این وضعیت آسم ناشی از ورزش نامیده می‌شود. ۹۰ درصد افراد مبتلا به اسم EIB را تجربه می‌کنند، اما همه افراد مبتلا به EIB انواع دیگر آسم را ندارند.
آسم ناشی از آسپرین
آسم ناشی از آسپرین (AIA) یا بیماری تنفسی تشدید شده با آسپرین معمولا شدید است. این نوع بیماری با مصرف آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر مانند ناپروکسن (Aleve) یا ایبوپروفن (Advil) ایجاد می‌شود. علائم این بیماری اغلب در عرض چند دقیقه یا چند ساعت شروع می‌شوند. افراد مبتلا به AIA معمولا پولیپ بینی هم دارند.
حدود ۹ درصد از افراد مبتلا به اسم به AIA هم مبتلا هستند. این بیماری معمولا در بزرگسالان ۲۰ الی ۵۰ ساله به طور ناگهانی ایجاد می‌شود.
آسم شبانه
در این نوع بیماری علائم در طول شب شدیدتر می‌شوند. البته یک سری محرک وجود دارند که ممکن است علائم را در شب ایجاد کنند. این محرک‌ها عبارت‌اند از:
· سوزش سر دل
· شوره حیوانات خانگی
· گردوغبار
چرخه طبیعی خواب بدن هم گاهی ممکن است باعث آسم شبانه شود.
آسم سرفه‌ای (CVA)
CVA علائم کلاسیک آسم مانند خس‌خس و تنگی نفس را ندارد. در عوض، این بیماری شامل سرفه های مکرر خشک است. اگر این نوع بیماری را درمان نکنید ممکن است به اسم کامل تبدیل شود که علائم زیاد و رایجی دارد.
علائم آسم
شایع‌ترین علامت آسم خس‌خس سینه است. خس‌خس سینه صدای جیغ یا سوتی است که هنگام نفس کشیدن اتفاق می‌افتد. سایر علائم احتمالی این بیماری عبارت‌اند از:
· سرفه، به‌خصوص در شب، هنگام خندیدن یا هنگام ورزش
· سفتی قفسه سینه
· تنگی نفس
· مشکل در صحبت کردن
· اضطراب یا وحشت
· خستگی
· درد قفسه سینه
· تنفس سریع
· عفونت‌های مکرر
· مشکل خواب
برخی از افراد علائم را به طور مداوم در طول روز تجربه می‌کنند. برخی افراد گاهی اوقات و در حین انجام فعالیت‌های خاص متوجه علائم خاصی می‌شوند. البته همه مبتلایان به آسم این علائم خاص را تجربه نمی‌کنند. اگر فکر می‌کنید علائمی که تجربه می‌کنید می‌تواند مربوط به بیماری‌هایی مانند اسم باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر آسم دارید، به یاد داشته باشید که حتی اگر وضعیت شما به‌خوبی مدیریت شود، ممکن است گهگاه علائم شدیدی را تجربه کنید. علائم آسم شدید یا حمله آسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
· سرفه کردن
· خس‌خس سینه
· صاف کردن مداوم گلو
· مشکل در خوابیدن
· درد یا سفتی قفسه سینه
· خستگی
راه های تشخیص آسم
هیچ آزمایش یا روش خاصی برای تشخیص آسم وجود ندارد. بااین‌حال از یک سری معیارها برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کنند. مراحل زیر به پزشکان کمک می‌کند تا این بیماری را تشخیص دهند:
· سابقه سلامتی: اگر اعضای خانواده شما مبتلا به آسم هستند به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا این موضوع نشان می‌دهد که این بیماری در بین شما ارثی است.
· معاینه فیزیکی: پزشک با گوشی پزشکی به تنفس شما گوش می‌دهد. آنها همچنین ممکن است یک آزمایش پوستی برای بررسی علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر یا اگزما انجام دهند. آلرژی خطر ابتلا به آسم را افزایش می‌دهد.
· تست‌های تنفسی: تست‌های عملکرد ریوی جریان هوا را به داخل و خارج از ریه‌ها اندازه‌گیری می‌کنند. رایج‌ترین آزمایش اسپیرومتری است که طی آن در یک دستگاه فوت می‌کنید تا سرعت هوای تنفسی شما را اندازه‌گیری کند.
تشخیص آسم در کودکان
پزشکان از تست و آزمایش‌هایی که گفتیم در کودکان استفاده نمی‌کنند، زیرا بررسی آنها دشوار یا غیرممکن است.
در عوض، آنها ممکن است داروهای آسم را برای کودک شما تجویز کنند و منتظر بمانند تا ببینند آیا علائم او بهبود می‌یابد یا خیر. اگر علائم کودک شما با دارو بهبود پیدا کند به احتمال زیاد به اسم مبتلا است.
روش های درمان آسم
اسم درمان نمی‌شود، اما می‌توانید آن را کنترل کنید. داروهایی برای کنترل این بیماری وجود دارد که پزشک با توجه به شدت علائم آنها را برای شما تجویز می‌کند. در ادامه این داروها را به شما معرفی می‌کنیم:
برونکودیلاتورها: این داروها عضلات اطراف راه‌های هوایی را شل می‌کنند. ماهیچه‌های شل شده به مجاری تنفسی اجازه حرکت هوا را می‌دهند. آنها همچنین اجازه می‌دهند مخاط راحت‌تر از راه‌های هوایی به بیرون حرکت کند. این داروها علائم شما را تسکین می‌دهند و برای آسم متناوب و مزمن کاربرد دارند.
داروهای ضد التهاب: این داروها تورم و تولید مخاط در مجاری هوایی را کاهش می‌دهند. آنها ورود و خروج هوا به ریه‌های شما را آسان می‌کنند. پزشک ممکن است برای کنترل یا پیشگیری از علائم آسم مزمن به شما بگوید که هر روز این داروها را مصرف کنید.
درمان‌های بیولوژیک: این درمان‌ها در زمان آسم شدید و وجود علائم شدیدی که با داروهای دیگر درمان نمی‌شوند کاربرد دارند.
شما می‌توانید داروهای آسم را به روش‌های مختلف مصرف کنید. تنفس داروهای استنشاقی، اسپری بینی، قرص و شربت و… از انواع داروهای آسم هستند.
درمان خانگی آسم
شما می‌توانید علائم آسم را در خانه کنترل کنید. اگر بیماری شما شدید است، باید به پزشک مراجعه کنید. در کنار درمان‌های پزشکی می‌توانید در خانه هم اقداماتی برای بهبود علائم خود انجام دهید:
· مصرف بتاکاروتن، ویتامین C، ویتامین E
· مصرف سیر
· زنجبیل
· عسل
· روغن امگا ۳
· کافئین
· به‌کارگیری تکنیک‌های تنفسی
· یوگا
· طب سوزنی
بهترین داروی آسم
اسپری‌ها بهترین دارو برای کنترل علائم آسم هستند. این داروها ماهیچه‌های اطراف مجاری تنفسی را شل می‌کنند. به‌این‌ترتیب می‌توانید راحت‌تر تنفس کنید. این داروها علائم آسم مانند خس‌خس سینه و سفتی قفسه سینه را بهبود می‌بخشند.
اسپری سالبوتامول یکی از بهترین اسپری‌ها برای مدیریت علائم اسم است. این اسپری برای افرادی که به آسم مزمن مبتلا هستند مناسب است و علائم آنها را کاهش می‌دهد.
عوامل خطرناک بیماری آسم
برخی افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری آسم قرار دارند. همچنین برخی عوامل باعث می‌شوند که افراد بیشتر به اسم مبتلا شوند. در ادامه به این عوامل اشاره می‌کنیم:
· ژنتیک
· آلرژی
· عفونت‌های تنفسی ویروسی
· سیگار کشیدن
· آلودگی هوا
· شغل‌های پر خطر
· چاقی
عوارض آسم
آسم یک سری عوارض دارد که اگر آن را مدیریت نکنید ممکن است درگیر آنها شوید. در ادامه به عوارض اسم اشاره می‌کنیم:
· اختلال در خواب، کار و سایر فعالیت‌ها
· باریک شدن دائمی لوله‌هایی که هوا را به ریه‌ها انتقال می‌دهند
· حملات آسم
· عوارض مصرف داروهای کنترل کننده اسم
آسم در بارداری
افرادی که به آسم مبتلا هستند و باردار می‌شوند ممکن است با خطرات بیشتری مواجه شوند. اگر اسم را در این دوران مدیریت نکنید خیلی خطر دارد.
بارداری باعث آسم نمی‌شود، اما گاهی اوقات تغییرات دوران بارداری ممکن است این بیماری را ایجاد کنند. افزایش اندازه رحم، افزایش هورمون‌های بارداری و افزایش ضربان قلب ممکن است اسم را تشدید کنند یا منجر به آن شوند.
روش های پیشگیری از آسم
ازآنجایی‌که محققان هنوز علت دقیق آسم را پیدا نکرده‌اند، روش دقیقی هم برای پیشگیری از آن نمی‌دانند، اما برخی از استراتژی‌ها می‌توانند به پیشگیری از حملات اسم کمک کنند:
· دوری از محرک‌هایی مانند مواد شیمیایی، بو و…
· کاهش قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها
· دریافت واکسن‌های آلرژی
· مصرف داروهای پیشگیرانه
· داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی
· اجتناب از خوردن غذاهایی که به آنها حساسیت دارید
· تلاش برای حفظ وزن متعادل
· ترک سیگار
· ورزش منظم
· مدیریت استرس
نتیجه گیری
آسم یک بیماری ریوی است که البته درمان قطعی ندارد. این بیماری ریه‌های شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نتیجه تنفس را مشکل می‌کند. سرفه، خس‌خس سینه و سفتی قفسه سینه از رایج‌ترین علائم این بیماری هستند.
اگر شما هم به آسم مبتلا هستید یا علائم این بیماری را دارید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی و انجام تست‌های گوناگون نوع بیماری شما را تشخیص می‌دهد و درمان را شروع می‌کند.
سوالات متداول
برای درمان آسم به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان آسم باید به متخصص ریه یا متخصص آسم و آلرژی مراجعه کنید.
آیا اسپری آسم را درمان می‌کند؟
خیر، اسپری برای مدیریت علائم آسم کاربرد دارد و این بیماری را درمان نمی‌کند.
آیا آسم ارثی است؟
این بیماری می‌تواند ارثی باشد. اگر در خانواده شما کسی به این بیماری مبتلا باشد احتمال ابتلای شما هم افزایش پیدا می‌کند.
آیا آسم باعث مرگ می‌شود؟
متاسفانه درصورتی‌که علائم آسم شدید شود و آن را درمان نکنید ممکن است منجر به مرگ شود.