زخم اثنی عشر چیست؟ علل ایجاد و درمان

بیماری‌های گوارشی همیشه نگران کننده هستند و مردم با کوچکترین درد یا ناراحتی از این بابت استرس می‌گیرند و به فکر درمان می‌افتند. زخم اثنی عشر هم یکی از انواع بیماری‌های گوارشی است که در صورت نادیده گرفتن و عدم درمان می‌تواند مشلات جدی را برای افراد مختلف ایجاد کند.

این روزها که فضای مجازی گسترده شده است، اکثر افراد قبل از مراجعه به پزشک به اینترنت مراجعه می‌کنند تا بتوانند در مورد بیماری احتمالی خود اطلاعاتی به دست بیاورند. به این منظور تلاش کرده‌ایم تا در بهستان دارو در مورد این بیماری و راه‌های پیشگیری و درمان آن اطلاعان مفیدی را در اختیار شما قرار دهیم؛ پس در ادامه با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره کولیت روده

زخم اثنی عشر چیست؟

زخم اثنی عشر یک زخم در دستگاه گوارش است که معمولا در قسمت دوازدهه ایجاد می‌شود. اثنی‌عشر یا دوازدهه به قسمت بالایی روده کوچک گفته می‌شود که مستقیم به معده وصل می‌شود و از آنجا به روده‌‌های دیگر راه پیدا می‌کند. زخم در دوازدهه زمانی به وجود می‌آید که پوشش یا لایه مخاطی آن از بین برود و حالت خشک پیدا کند.

حدود ۵ الی ۱۰ درصد از مردم غرب جهان به این بیماری مبتلا هستند. دلایل مختلفی باعث این بیماری می‌شوند که در ادامه این مطلب حتما به آنها اشاره می‌کنیم.

زخم اثنی‌عشر کجاست؟

دوازدهه قسمت بالایی روده کوچک در دستگاه گوارش است که چون در ابتدای دستگاه گوارش قرار گرفته، احتمال ابتلا به بیماری در آن بیشتر است. زخم اثنی‌عشر هم دقیقا در همین قسمت ایجاد می‌شود.

زخم اثنی عشر و کاهش وزن با یکدیگر در ارتباط هستند، زیرا وقتی افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند معمولا اشتهای خود را از دست می‌دهند. این موضوع منجر به کاهش وزن در بیماران می‌شود.

بیشتر بخوانید: سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

چرا زخم اثنی‌عشر ایجاد می‌شود؟

دلایل و موارد مختلفی منجر به ایجاد زخم در دوازدهه می‌شوند. این موارد معمولا به لایه مخاطی اثنی‌عشر آسیب وارد می‌کنند. در ادامه به علل ایجاد زخم دوازدهه اشاره می‌کنیم:

• باکتری هلیوباکتری پیلوری(H. pylori) : همیشه مقدار مشخصی از هلیکوباکتری در معده و اثنی‌عشر وجود دارد که طبیعی است و حتی به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند، اما زمانی که مقدار این باکتری به دلایلی مختلف مانند عفونت از حالت کنترل خارج شود به لایه مخاطی معده آسیب وارد می‌کند. این موضوع در نهایت منجر به ایجاد زخم می‌شود. این باکتری‌ها از طریق بزاق یا آب آلوده به فرد سالم منتقل می‌شوند؛ بنابراین زخم اثنی‌عشر و هلیکوباکتری پیلوری با هم در ارتباط مستقیم هستند.  
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID): مصرف بیش از حد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین یا ایبوپروفن می‌تواند باعث افزایش التهاب در معده و روده شود. اگر این روند ادامه پیدا کند پوشش مخاطی معده و روده آسیب می‌بیند و ممکن است زخم ایجاد شود.

زخم معده و زخم اثنی‌عشر چه تفاوت‌هایی دارند؟

زخم معده و زخم اثنی عشر هر دو از زخم‌های دستگاه گوارش هستند که باعث درد و التهاب در سیستم گوارشی می‌شوند. تفاوت این دو نوع زخم در محل دقیق آنهاست.

اگر در آندوسکوپی زخم در داخل معده و دیواره‌های آن دیده شود به آن زخم معده می‌گویند. اگر زخم در قسمت بالایی روده کوچک و در بخشی به نام دوازدهه ایجاد شده باشد به آن زخم اثنی‌عشر گفته می‌شود. گاهی اوقات علائم این دو نوع زخم با هم یکی هستند و بنابراین تنها متخصص گوارش است که می‌تواند نوع و محل دقیق زخم را تشخیص دهد.

بهترین درمان زخم اثنی عشر چیست؟

بهترین روش درمان زخم اثنی‌عشر پیدا کردن علت آن است. اگر دلیل ایجاد این بیماری باکتری‌های هلیکو باشند، باید از دو نوع آنتی بیوتیک و یک داروی دیگر استفاده کنید. آنتی بیوتیک‌ها باکتری‌ها را از بین می‌برند. داروی سوم هم بر روی اسید معده تاثیر می‌گذارد و مقدار آن را کاهش می‌دهد. به این ترتیب زخم به مرور زمان از بین می‌رود.

اگر مصرف داروهای NSAID باعث ایجاد زخم درون دستگاه گوارش شما شده باشد، ابتدا باید مصرف این داروها را کاهش دهید یا مصرف را به طور کلی قطع کنید. در کنار این کار باید داروی کاهش دهنده اسید معده هم مصرف کنید تا زخم‌ها درمان شوند. زخم اثنی عشر و تغذیه به طور کلی با هم رابطه مستقیم دارند و تغذیه مناسب در کنار مصرف دارو می‌تواند به بهبود این زخم کمک کند.

بیشتر بدانیم: بیماری‌های التهابی روده چیست؟

راه‌های تشخیص زخم اثنی عشر

برای تشخیص زخم دوازدهه حتما باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. پزشک از شما شرح حال می‌گیرد و سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کند. برای تشخیص این بیماری اقدامات زیر در مراحل مختلف انجام می‌گیرند:

• گرفتن شرح حال در مورد درد و حساسیت و واکنش به مواد غذایی
• معاینه شکم و معده برای پیدا کردن محل درد و احتمال وجود زخم
• انجام آندوسکوپی
• توموگرافی کامپیوتری یا همان سی تی اسکن برای عکسبرداری از دوازدهه و بافت‌های اطراف آن
• آزمایش بلع باریم به منظور روشن کردن زخم در تصاویر اشعه ایکس
• بایوپسی (نمونه برداری) از بافت دوازدهه برای آزمایش وجود یا عدم وجود هلیکوباکتر پیلوری
• آزمایش تنفس، آزمایش آنتی ژن مدفوع یا آزمایش‌های سرولوژیکی برای تشخیص زخم عفونی

خوراکی‌های مناسب و نامناسب برای زخم اثنی عشر

تغذیه نقش مهمی در درمان یا وخیم تر شدن حال بیماران گوارشی دارد. زخم اثنی‌عشر هم نوعی بیماری گوارشی است که تغذیه می‌تواند در روند بهبودی آن تاثیر بسزایی داشته باشد. در جدول زیر به بهترین و بدترین مواد غذایی در این دوران اشاره می‌کنیم:

پیشگیری از زخم اثنی عشر

راه‌های زیادی برای پیشگیری از ابتلا به زخم اثنی‌عشر وجود دارد. حتی اگر به این بیماری مبتلا شده باشید، با راهکارهایی که در ادامه به شما ارائه می‌دهیم می‌توانید از بازگشت این بیماری جلوگیری کنید. در ادامه این راهکارها را برای شما آورده‌ایم:

• دست‌های خود را مرتب با آب و مایع دستشویی بشویید.
• از از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین فقط با تجویز پزشک و به صورت کنترل شده استفاده کنید.
• مصرف دخانیات را به حداقل برسانید یا این که به طور کلی قطع کنید. بسیاری از بیماری‌های دستگاه گوارشی با مصرف سیگار ارتباط دارند.
• الکل مصرف نکنید یا در صورت مصرف مقدار آن را کاهش دهید.
• حتما از میوه‌ها و سبزیجات تازه در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
• مصرف چربی و فست فود را کاهش دهید.
• در صورت درمان بیماری زخم اثنی‌عشر، هر چند وقت یکبار برای بررسی وضعیتتان به پزشک مراجعه کنید.

آیا زخم اثنی‌عشر به سرطان منجر می‌شود؟

زخم اثنی‌عشر یک وضعیت خوش‌خیم در نظر گرفته می‌شود. اکثر زخم‌هایی که در دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند غیر سرطانی هستند، اما ممکن است به دلایل مختلف از جمله ژنتیک یا عدم درمان به سرطان تبدیل شوند.

زخم اثنی عشری که اندازه آن بیش از ۳ سانتی‌متر باشد ممکن است سرطانی شود. با این حال هیچ چیزی قطعی نیست و این پزشک است که می‌تواند در تشخیص و درمان این بیماری به شما کمک کند. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ در این مورد انجام شد محققان به این نتیجه رسیدند که خطر ابتلا به سرطان معده در افرادی که به زخم‌های دستگاه گوارش مبتلا بوده‌اند حدود سه برابر بیشتر از سایر افراد است. یکی از دلایل زخم اثنی‌عشر هلیکوباکتر است که خودش می‌تواند منجر به آدنوکارسینوم شود. این بیماری شایع‌ترین نوع سرطان معده است.

بهترین قرص برای زخم اثنی عشر

پزشک داروهای مختلفی را برای بیماران مبتلا به زخم‌اثنی عشر تجویز می‌کند. ما به هیچ عنوان در بهستان دارو خوددرمانی را به شما پیشنهاد نمی‌کنیم، اما معمولا قرص‌هایی که برای این بیماری تجویز می‌شوند شامل امپرازول، پنتوپرازول و لانسوپرازول هستند. زخم اثنی‌عشر در کودکان روش‌های درمانی متفاوتی دارد.

البته نوع دارو باز هم به علت ایجاد بیماری بستگی دارد. به همین دلیل است که باید برای تشخیص و درمان حتما به متخصص گوارش مراجعه کنید.

داروهای گیاهی برای زخم اثنی عشر

داروهای گیاهی که در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند هم تا حدودی می‌توانند به بهبود زخم اثنی‌عشر کمک کنند. زخم اثنی عشر در بارداری می‌تواند آزاردهنده باشد، چون ممکن است مادر نتواند داروهای شیمیایی مصرف کند. همچنین زخم اثنی‌عشر و حالت تهوع با هم ارتباط مستقیم دارند. به این ترتیب استفاده از عسل، شیرین بیان، پروبیوتیک‌ها و… می‌توانند در درمان و کاهش علائمی مانند حالت تهوع موثر باشند. البته تمام این موارد هم باید زیر نظر پزشک مصرف شوند.

درمان خانگی زخم اثنی عشر

درمان‌های شیمیایی ممکن است عوارضی مانند اسهال، سردرد و… را در بیماران ایجاد کنند. به همین دلیل خیلی از افراد به فکر درمان‌های خانگی و سنتی هستند. در ادامه به چند روش خانگی برای درمان زخم اثنی‌عشر اشاره می‌کنیم:

• آب کلم
• زردچوبه
• مصطکی
• آلوئه ورا
• پروبیوتیک
• عسل

علائم زخم اثنی عشر

شایع‌ترین علامت زخم اثنی‌عشر درد در اطراف شکم است. شاید جایی که زخم وجود دارد هیچ دردی احساس نکنید، اما درد در اطراف شکم می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری باشد. وقتی گرسنه هستید این درد تشدید می‌شود. سایر علائم هشدار دهنده عبارتند از:

• احساس نفخ و سیری خیلی زیاد بعد از غذا
• سوزش همیشگی سر دل
• حالت تهوع
• استفراغ بعد از خوردن غذا
• بالا آوردن خون قرمز یا سیاه رنگ
• مدفوع خونی یا سیاه رنگ
• مشکلات تنفسی
• سرگیجه
• کاهش وزن بی دلیل
• بی‌اشتهایی

نتیجه‌گیری

زخم اثنی‌عشر یک بیماری تقریبا شایع است که خیلی مواقع به دلیل سبک زندگی اشتباه ایجاد می‌شود. این بیماری باعث اشتها را کاهش می‌دهد. به همین دلیل هم زخم اثنی‌عشر و لاغری با هم در ارتباط هستند.

سوالات متداول

آیا زخم اثنی‌عشر خطرناک است؟

اگر این بیماری را درمان نکنید ممکن است باعث گسترش زخم و مشکلات بعدی شود.

آیا زخم اثنی‌عشر باعث سرطان می‌شود؟

این زخم نمی‌تواند دلیل قطعی ابتلا به سرطان باشد، اما امکان ابتلا به سرطان در افراد مبتلا به زخم اثنی‌عشر نسبت به افراد دیگر بیشتر است.

بهترین روش درمان زخم دوازدهه چیست؟

مراجعه به پزشک و تشخیص درست علت ابتلا به این بیماری می‌تواند بهترین درمان را به دنبال داشته باشد.