سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یا کولیت عصبی، یکی از اختلالات شایع دستگاه گوارش محسوب می‌شود که با علائم متنوعی همراه است. علت دقیق این اختلال هنوز مشخص نشده است؛ اما فرضیاتی وجود دارد که بر ارتباط آن با عواملی مثل استرس، اضطراب، تغذیه نامناسب یا حتی اختلالات ژنتیک اشاره دارد. این اختلال می‌تواند به طور متناوب ظاهر شود و مدیریت مناسب با تغییرات در سبک زندگی و تغذیه، بهبود قابل ملاحظه‌ای را برای بیماران به ارمغان بیاورد.
بیشتر بخوانید: زخم اثنی عشر چیست؟
علائم سندروم روده تحریک پذیر
علائم این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- اسهال شدید
- یبوست
- نفخ
- درد و گرفتگی شکم
- مدفوع سفت‌تر یا شل‌تر از حالت عادی
- برآمدگی شکم
- وجود مخاط در مدفوع
- احساس نیاز مداوم به دفع مدفوع
- عدم تحمل غذایی
- خستگی
- اضطراب
- افسردگی
- دل پیچه
- سردرد
- نیاز بیش از حد به ادرار کردن
- تغییرات رنگ مدفوع
این علائم معمولاً به طور دوره‌ای و متناوب ظاهر می‌شوند و می‌توانند با استرس، به خصوص در زمان پریود زنان، تشدید شوند.
اگر روده تحریک پذیر درمان نشود چه می‌شود؟
اگر این سندروم درمان نشود، می‌تواند منجر به افزایش ناراحتی، کاهش کیفیت زندگی، محدودیت در فعالیت‌های روزمره، تأثیرات روانی مانند افسردگی و اضطراب، مشکلات اجتماعی و افزایش هزینه‌های درمانی شود. همچنین، عدم درمان می‌تواند باعث بروز مشکلات مزمن و پیشرفت بیماری به شدیدترین حالت‌های آن شود.
آیا روده تحریک پذیر با التهاب روده فرق دارد؟
بله، روده تحریک‌پذیر (IBS) و التهاب روده (IBD) دو شرایط متفاوت هستند. IBD، شامل دو بیماری اصلی به نام‌های کولیت التهابی و بیماری کرون است، که هر دو با التهاب و آسیب به روده‌ها همراه هستند. این بیماری‌ها عمدتاً در نتیجه واکنش نادرست سیستم ایمنی بدن به باکتری‌ها یا مواد خارجی در دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند.
در مقابل، IBS یک سندروم است که به نحوه عملکرد روده‌ها و انقباض زیاد آن‌ها بدون وجود التهاب یا آسیب فیزیکی قابل تشخیص با روش‌های تصویربرداری است. این سندروم با علائمی همچون درد شکمی، تغییرات در رفتار روده‌ای و نفخ همراه است. IBS گاهی به عنوان کولون اسپاستیک یا معده عصبی شناخته می‌شود.
به‌طور خلاصه، اصلی‌ترین تفاوت بین IBS و IBD در وجود یا عدم وجود التهاب و آسیب فیزیکی در روده‌ها است.
بیشتر بخوانید: بیماری هایی التهابی روده
سندروم روده تحریک پذیر در زنان
سندروم روده تحریک‌پذیر یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که طبق تحقیقات به عمل آمده، در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد. زنان مبتلا به IBS ممکن است علائم مختلفی از جمله درد شکمی، تغییرات در فرکانس و شدت مدفوع، نفخ، اضطراب و استرس را تجربه کنند. هر چند این علائم ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد؛ اما استرس و اضطراب نقش مهمی در تشدید علائم IBS در زنان دارد.
عوامل هورمونی به خصوص در دوران پریودی و بارداری نیز ممکن است روی شدت و تراکم علائم تأثیر بگذارند. به عنوان یک اختلال مزمن، مدیریت مناسب و کنترل عوارض IBS از اهمیت بالایی برخوردار است. مشاوره با پزشک متخصص در این زمینه می‌تواند به بهبود علائم و کیفیت زندگی کمک کند.
غذاهای مناسب و نامناسب در سندروم روده تحریک پذیر
غذاهای مناسب برای سندروم روده تحریک‌پذیر شامل موارد زیر هستند:
- شیر بدون لاکتوز یا جایگزین‌های دیگر
- میوه‌هایی مانند پرتقال، زغال‌اخته، توت‌فرنگی و انگور
- تخم‌مرغ
- گوشت
- برنج یا کینوا
- سبزیجاتی مثل هویج، بادمجان، لوبیا سبز، کدو تنبل و کدو سبز
- رژیم غذایی با فیبر بالا، که فیبر محلول را شامل می‌شود.
از طرفی، غذاهای دارای گلوتن، غذاهای چرب و غذاهای حاوی فیبر نامحلول باید از رژیم غذایی حذف شوند.
درمان روده تحریک پذیر
درمان سندروم روده تحریک‌پذیر متنوع است و بسته به شدت علائم و وضعیت فرد متغیر است. تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند باعث بهبود علائم شود.
از جمله تغییرات سبک زندگی که می‌توان در جهت درمان روده تحریک پذیر اعمال کرد:
- اجتناب از مواد غذایی مضر مانند کافئین
- مصرف فیبر بالا
- آب کافی نوشیدن
- ورزش و مدیتیشن برای کاهش استرس
- محدود کردن مصرف شیر و پنیر
است.
همچنین درمان با داروهای مختلف نیز زیر نظر پزشک تاثیرگذار خواهد بود. برخی از داروهای مورد استفاده شامل:
- آنتی بیوتیک‌ها
- داروهای ضد اسپاسم
- داروهای ضد افسردگی
- پروبیوتیک‌ها
هستند. همچنین، داروهای موثر دیگری برای تسکین شکم درد و نفخ نیز در داروخانه‌ها در دسترس قرار دارد.
به‌طور خلاصه، ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی و مصرف داروهای مناسب می‌تواند بهبودی در علائم سندروم روده تحریک‌پذیر را فراهم کند.
بیشتر بدانید: همه چیز درباره کولیت روده
بهترین دارو برای سندروم روده تحریک پذیر
برای درمان سندروم روده تحریک‌پذیر، روش‌ها و داروهای مختلفی وجود دارد که ممکن است به افراد مختلف کمک کنند. برخی از داروهای موثر عبارتند از:
· گاسترولیت: دارویی با عصاره گیاهی که می‌تواند علائم ibs را کاهش دهد.
· کولمیگان: کپسولی که از عصاره گیاه نعنا فلفلی تهیه شده و موثر در درمان دردهای شکمی است.
· ژلومینت: دارویی با عصاره نعنای فلفلی که می‌تواند اسهال و نفخ را کاهش دهد.
· شربت فیکولاکس: دارویی با عصاره گیاه انجیر که برای درمان یبوست موثر است.
· پودر دانه اسفرزه پسیلیوم: دارویی با پودر اسفرزه که در درمان اسهال مفید است.
· سوپرمینت باریج: قرصی با عصاره نعنا که می‌تواند در کنترل علائم ibs کمک کند.
· شربت انجیر فیژیلاکس نیاک: دارویی با روغن بادام شیرین و ترنجبین که برای درمان یبوست مناسب است.
· کپسول ژلاکس: دارویی با روغن کرچک که می‌تواند در درمان یبوست مزمن موثر باشد.
*توصیه می‌شود به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک داروها را مصرف نکنید.
پیشگیری از سندروم روده تحریک پذیر
برای پیشگیری از سندروم روده تحریک‌پذیر، مدیریت مصرف فیبر غذایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخی افراد نیاز به افزایش مصرف فیبر دارند تا علائمشان کاهش یابد، در حالی که برخی دیگر باید مصرف فیبر را کاهش دهند.
همچنین، مصرف مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به برخی از افراد کمک کند. ثبت اثرات غذاهای مختلف نیز مهم است تا بتوان بهترین رژیم غذایی را برای هر فرد تعیین کرد و عوارض سندروم روده تحریک‌پذیر را کاهش داد.
شکل مدفوع در روده تحریک پذیر
در سندروم روده تحریک‌پذیر، مدفوع به شکل بسیار سفت و توده‌ای است و کمتر از ۲۵ درصد آن شل است. این باعث می‌شود دفع مدفوع کمتری داشته باشید و برای دفع آن باید زور بزنید، به ویژه اگر با یبوست همراه باشد. علائم دیگر این نوع شامل درد شکمی و نفخ می‌شود.
سندروم روده تحریک پذیر در کودکان
سندرم روده تحریک‌پذیر در کودکان اغلب با درد شکمی و مشکلات مربوط به روده‌ها همچون اسهال یا یبوست همراه است. این وضعیت مزمن است و باعث ناراحتی طولانی‌مدت در کودکان می‌شود. هرچند روده ظاهراً سالم به نظر می‌رسد، اما عملکرد آن به‌طور معمولی صورت نمی‌گیرد. برای مدیریت این وضعیت، مشاوره پزشکی و تغییرات در رژیم غذایی و روش‌های زندگی ضروری است.
عوارض روده تحریک پذیر
عوارض سندرم روده تحریک‌پذیر شامل درد و ناراحتی شکمی، اسهال یا یبوست، نفخ، تورم شکم، احساس ناخوشی عمومی، اختلال در روابط اجتماعی و افزایش استرس و اضطراب هستند. این عوارض می‌توانند زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر هستند؟
- افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر (IBS) دارند
- افرادی که با استرس عاطفی، تنش یا اضطراب مواجه هستند
- افرادی که به برخی از غذاها حساسیت یا برای مثال با عدم تحمل لاکتوز مواجه هستند
- افرادی که با عفونت شدید دستگاه گوارش مواجه شده‌اند
نیز در خطر ابتلا به این سندرم هستند.
درمان خانگی سندروم روده تحریک پذیر
درمان خانگی برای سندروم روده تحریک پذیر شامل تغییرات در رژیم غذایی، مدیریت استرس و استفاده از روش‌های طب سنتی می‌شود:
- مصرف غذاهای پرفیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- استفاده از روش تنفسی عمیق برای کاهش تنش و استرس
- استفاده از گیاهان دارویی مانند نعناع، زنجبیل
توصیه می‌شود قبل از استفاده از هر درمان خانگی، مشاوره با یک پزشک متخصص را در نظر بگیرید.
روده تحریک پذیر از نظر طب سنتی
در طب سنتی، سندروم روده تحریک پذیر به عنوان یک اختلال با طبع سرد و بلغمی شناخته می‌شود. بنابراین، درمان آن به وسیله تعادل بین عناصر دماغی و تغذیه‌ای صورت می‌پذیرد. استفاده از دمنوش‌های گیاهی مانند بابونه، زیره و آویشن می‌تواند برای تعادل دادن به طبع بلغمی و تسکین علائم مؤثر باشد.
سوالات متداول
آیا روده تحریک پذیر باعث چاقی می‌شود؟
خیر. روده تحریک پذیر باعث چاقی نمی‌شود ولی ممکن است با تغییر در رژیم غذایی و فعالیت بدنی روی کاهش یا افزایش وزن تاثیر داشته باشد.
روده تحریک پذیر باعث لاغری می‌شود؟
سندروم روده تحریک پذیر همچنین باعث لاغری نمی‌شود اما ممکن است عوارض جانبی مانند اسهال باعث کاهش آب بدن شود.
چه چیزی باعث ایجاد روده تحریک‌پذیر می‌شود؟
عواملی مانند استرس، تغذیه نامناسب و حساسیت‌های غذایی می‌توانند در ایجاد روده تحریک‌پذیر تاثیرگذار باشند.
بهترین غذاها برای روده تحریک‌پذیر کدام‌ها هستند؟
غذاهای پرفیبر، مانند میوه‌ها و سبزیجات و مواد غذایی غیرفرمنته از بهترین غذاها هستند.
بدترین غذاها برای روده تحریک‌پذیر چه هستند؟
غذاهای چرب، پرقند و حاوی الکل از بدترین غذاها هستند.
از کجا بفهمیم سندروم روده تحریک پذیر داریم؟
تشخیص سندروم روده تحریک‌پذیر بر اساس علائم مانند درد شکمی، تغییرات در فرم مدفوع و تاریخچه پزشکی قرار می‌گیرد.
شکل مدفوع در روده تحریک‌پذیر چگونه است؟
شکل مدفوع در روده تحریک‌پذیر ممکن است اسهال، یا یبوست و حتی ترکیبی از هر دو باشد.
بهترین قرص برای روده تحریک‌پذیر چیست؟
بهترین قرص برای روده تحریک‌پذیر بسته به شدت علائم و وضعیت فرد متغیر است و نیاز به مشاوره پزشک دارد.
بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر بعد از زایمان چگونه است؟
این سندروم بعد از زایمان ممکن است بدتر یا بهبود یافته باشد و وابسته به شرایط فرد متغیر است.
سندروم روده تحریک‌پذیر از نوع اسهال چگونه است؟
این بیماری از نوع اسهال ممکن است با علائمی همچون اسهال، درد شکمی و نفخ همراه باشد.
سندروم روده تحریک‌پذیر در قاعدگی چگونه است؟
این سندروم در قاعدگی با افزایش علائمی مانند درد شکمی و تغییر در شکل مدفوع همراه است.