گوش یکی از اعضای حساس بدن است که می‌تواند در معرض انواع عفونت‌ها قرار بگیرد. عفونت گوش میانی یکی از انواع عفونت‌های گوش است که باعث درد گوش نسبتا شدید می‌شود. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که ویروس‌ها یا باکتری‌ها وارد گوش شوند و به فضای پشت پرده گوش راه پیدا کنند. معمولا این نوع عفونت بیشتر کودکان و نوزادان را درگیر می‌کند، اما می‌تواند در هر سنی رخ دهد.
عفونت قسمت میانی گوش بیشتر اوقات خود به خود از بین می‌رود، اما در صورت شدید شدن درد باید به پزشک مراجعه کنید تا درمان را آغاز کند. اگر گوش درد دارید یا احساس می‌کنید گوش شما ترشحات غیر طبیعی دارد، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید. در این مطلب درباره عفونت گوش، علائم، دلایل ایجاد، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن با شما صحبت می‌کنیم.
عفونت گوش میانی چیست؟
عفونت گوش میانی که به آن اوتیت میانی حاد هم می‌گویند، نوعی عفونت است که به صورت ناگهانی در این ناحیه از گوش ایجاد می‌شود. گوش میانی بین پرده گوش و گوش داخلی قرار دارد و پر از هوا است. در این قسمت استخوان‌های ظریفی قرار دارند که ارتعاشات صوتی را از پرده گوش به گوش داخلی منتقل می‌کنند تا بتوانید بشنوید.
شیپور استاش کانالی است که گوش میانی را به پشت گلو متصل می‌کند. این کانال‌ها فشار هوا را در گوش تنظیم می‌کنند و از تجمع مایع در فضای گوش میانی جلوگیری به عمل می‌آورند. اگر شیپور استاش خوب عمل نکند، مایعات از فضای گوش میانی به خوبی تخلیه نمی‌شوند. همین تجمع مایعات باعث ایجاد عفونت و کم شدن شنوایی می‌شود. علاوه بر این مشکلات علائم دیگری هم ایجاد می‌شوند که در ادامه درباره آنها صحبت می‌کنیم.
چرا عفونت گوش میانی در کودکان رایج تر از بزرگسالان است؟
اوتیت میانی بعد از سرماخوردگی شایع‌ترین بیماری در دوران کودکی است. این نوع عفونت در بین کودکان ۶ ماهه تا ۲ ساله رایج‌تر است، اما ابتلا به آن تا سن ۸ سالگی ادامه دارد. بزرگ‌ترها هم به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما اوتیت در آنها به اندازه کودکان رایج نیست. دلیل اینکه کودکان بیشتر از بزرگسالان به این بیماری مبتلا می‌شوند را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
· شیپور استاش در کودکان به خوبی بزرگسالان عمل نمی‌کند و این باعث می‌شود مایع در پشت پرده گوش جمع شود.
· سیستم ایمنی کودکان هنوز کامل نشده است و به همین دلیل در مواجهه با عفونت‌ها ضعیف‌تر عمل می‌کند.
· کودکان خیلی راحت‌تر از همدیگر بیماری می‌گیرند.
علائم عفونت گوش میانی
علائم عفونت قسمت میانی گوش معمولا بعد از سرماخوردگی خودشان را نشان می‌دهند. این علائم عبارت‌اند از:
· گوش درد
· کم شدن اشتها
· اختلال در خواب
· مشکل شنوایی در گوشی که عفونت دارد
· احساس پر بودن یا فشار در گوش
· ترشحات زرد، قهوه‌ای یا سفید از گوش (این مشکل می‌تواند نشانه پاره شدن پرده گوش باشد)
اگر گوش شما ترشح دارد هیچ چیزی داخل آن فرو نکنید. این کار می‌تواند آسیب بیشتری را به پرده گوش وارد کند.
علائم عفونت گوش میانی در نوزادان و کودکان
نوزادان و کودکان معمولا نمی‌توانند علائم بیماری خود را بیان کنند. به همین دلیل خیلی مهم است که این علائم را بشناسید و در صورت مشاهده فورا به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارت‌اند از:
· مالیدن یا خاراندن مکرر گوش
· گریه یا بی قراری بیش از حد معمول
· تب بین ۳۸ الی ۴۰ درجه سانتیگراد
· تنفس از دهان
· خر و پف کردن
· شیر نخوردن نوزاد (فشار در گوش میانی با قورت دادن شیر تغییر می‌کند و باعث درد بیشتر می‌شود.)
· از دست دادن تعادل
· خروج مایع چرکی از گوش
· سر درد
علت عفونت گوش میانی
عفونت گوش در اثر ورود یک باکتری یا ویروس به قسمت میانی گوش ایجاد می‌شود. این عفونت معمولا از یک بیماری دیگر مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا آلرژی ناشی می‌شود و احتقان و تورم مجاری بینی، گلو و شیپور استاش را به دنبال دارد. در ادامه به عواملی که بر روی ایجاد عفونت در قسمت میانی گوش تاثیر دارند اشاره می‌کنیم.
نقش شیپور استاش در ایجاد عفونت
شیپورهای استاش یک جفت لوله باریک هستند که از هر گوش میانی به سمت بالا در پشت گلو امتداد دارند. این لوله‌ها وظایف زیر را بر عهده دارند:
· تنظیم فشار هوا در گوش میانی
· تازه کردن هوا در گوش
· تخلیه کردن ترشحات معمولی از گوش
تورم شیپور استاش باعث تجمع مایعات در گوش میانی می‌شود. این مایعات ممکن است عفونی شوند و در نهایت عفونت گوش را به دنبال داشته باشند.
نقش آدنوئیدها در ایجاد عفونت
آدنوئیدها دو بافت کوچک در پشت بینی هستند. دانشمندان بر این باورند که این بافت‌ها در فعالیت سیستم ایمنی نقش دارند. از آنجایی که آدنوئیدها نزدیک دهانه شیپور استاش هستند، تورم آنها می‌تواند این کانال‌ها را مسدود کند. این موضوع در نهایت ممکن است منجر به عفونت گوش میانی شود. تورم و تحریک آدنوئیدها یکی از مهم‌ترین عوامل عفونت در گوش میانی کودکان است، زیرا کودکان آدنوئیدهای نسبتا بزرگ‌تری نسبت به بزرگسالان دارند.
شیپور استاش در گوش کودکان باریک‌تر است و حالت افقی‌تری دارد. به همین دلیل هم تخلیه ترشحات از گوش سخت‌تر صورت می‌گیرد و احتمال مسدود شدن و گرفتگی گوش افزایش پیدا می‌کند.
شرایط مرتبط با عفونت گوش میانی
عفونت گوش در قسمت میانی می‌تواند منجر به یک سری مشکلات دیگر در افراد شود. در ادامه به این مشکلات اشاره می‌کنیم:
· اوتیت میانی همراه با افیوژن: افیوژن یا تورم و تجمع مایع در گوش میانی بدون عفونت باکتریایی یا ویروسی می‌تواند منجر به مسدود شدن گوش شود. این شرایط معمولا بعد از بهبود عفونت گوش رخ می‌دهد. زمانی که عفونت گوش بهبود پیدا کرده، اما مایعات همچنان در گوش تجمع پیدا می‌کنند می‌توانند منجر به گرفتگی گوش شوند. برخی اختلالات یا انسداد غیر عفونی شیپورهای استاش معمولا منجر به این اتفاق می‌شوند.
· اوتیت میانی مزمن همراه با افیوژن: این حالت زمانی رخ می‌دهد که مایعات در گوش میانی باقی می‌مانند، اما هیچ بدون عفونت باکتریایی یا ویروسی ندارند. این امر منجر به عفونت‌های جدید پی در پی در کودکان می‌شود و می‌تواند شنوایی آنها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
· اوتیت میانی چرکی مزمن: این نوع اوتیت زمانی ایجاد می‌شود که عفونت گوش را درمان نکنید. این عفونت می‌تواند به پرده گوش فشار بیاورد و منجر به سوراخ شدن یا پاره شدن پرده گوش شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر اوتیت میانی هستند؟
یک سری گروه‌ها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت قسمت میانی گوش قرار دارند. یک سری شرایط هم این خطر را افزایش می‌دهند. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:
· شرایط سنی: کودکان بین ۶ ماه تا ۲ سال به دلیل اندازه و شکل شیپور استاش در معرض خطر بیشتری برای عفونت گوش قرار دارند. همچنین سیستم ایمنی کودکان در حال رشد است و به همین دلیل خیلی خوب نمی‌تواند با ویروس‌ها و باکتری‌ها مبارزه کند.
· بودن در محیط‌های گروهی: کودکانی که بیشتر ساعات روز در محیط‌های گروهی مانند مهد کودک هستند، بیشتر به عفونت گوش میانی مبتلا می‌شوند. ویروس‌ها در این محیط‌ها بیشتر هستند و بدن کودکان هم مستعد دریافت این ویروس‌ها است.
· تغذیه نوزاد: نوزادانی که از شیشه شیر می‌خورند و بیشتر هم در حالت دراز کش تغذیه می‌کنند، بیشتر از نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به عفونت گوش مبتلا می‌شوند.
· فصل: عفونت گوش در پاییز و زمستان شایع‌تر است، چون در این فصول سرماخوردگی و آنفولانزا شیوع پیدا می‌کنند. افراد مبتلا به آلرژی‌های فصلی هم در فصل بهار بیشتر به این عفونت دچار می‌شوند.
· کیفیت هوا: هوای آلوده، گردوغبار، دود سیگار و قلیان همگی می‌توانند خطر ابتلا به عفونت گوش را افزایش دهند.
· افراد مبتلا به شکاف کام (لب شکری): تفاوت در ساختار استخوان و عضلات در بین کودکانی که دارای شکاف کام هستند باعث ایجاد اختلال در عملکرد شیپور استاش می‌شود. همین موضوع تخلیه مایعات از این کانال‌ها را دشوار می‌کند و باعث مسدود شدن گوش می‌شود.
نحوه تشخیص عفونت گوش میانی
برای تشخیص عفونت احتمالی گوش میانی باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. پزشک در ابتدا شما را معاینه می‌کند تا وجود علائم سرماخوردگی یا هر دلیل دیگر را تشخیص دهد. برای معاینه گوش از یک ابزار به نام اتوسکوپ استفاده می‌کنند. ملتهب بودن، متورم بودن یا قرمز بودن پرده گوش نشانه عفونت است.
پزشکان از اتوسکوپ پنوماتیک هم برای بررسی وجود مایع در گوش میانی استفاده می‌کنند. اتوسکوپ پنوماتیک در پرده گوش هوا می‌دمد و آن را به جلو و عقب می‌برد. اگر مایع در گوش وجود داشته باشد، هوا به راحتی حرکت نمی‌کند. آزمایش‌های دیگری هم برای تشخیص عفونت اوتیت میانی وجود دارند که عبارت‌اند از:
· تمپانومتری: این تست از فشار هوا برای بررسی وجود مایع در گوش میانی استفاده می‌کند.
· رفلکتومتری آکوستیک: این تست با کمک امواج صوتی، وجود مایع در گوش میانی را بررسی می‌کند.
· تمپانوسنتز: این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا مایع را از گوش میانی خارج و آن را از نظر وجود ویروس‌ها و باکتری‌ها آزمایش کند. اگر سایر روش‌ها جواب ندهند، پزشک از این روش استفاده می‌کند.
· آزمایش‌های شنوایی: این آزمایش را شنوایی شناس انجام می‌دهد. این آزمایش برای بررسی میزان شنوایی کاربرد دارد. عفونت گوش میانی در برخی موارد منجر به کاهش شنوایی می‌شود.
درمان عفونت گوش میانی
روش درمان عفونت قسمت میانی گوش به عواملی مانند سن، شدت عفونت، نوع عفونت، ماندن مایع در گوش و… بستگی دارد. عفونت گوش معمولا خود به خود بهبود پیدا می‌کند، اما در موارد شدید و در کودکان حتما باید به دنبال درمان باشید. استفاده درست از آنتی‌بیوتیک، مسکن و… از درمان‌های رایج عفونت هستند. در ادامه این روش‌ها را به طور کامل برای شما توضیح می‌دهیم.
درمان عفونت گوش با آنتی‌بیوتیک
اگر باکتری باعث عفونت گوش شده باشد، پزشک معمولا آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. البته پزشک معمولا سه روز صبر می‌کند تا عفونت خود به خود برطرف شود. اگر بعد از سه روز این اتفاق نیفتاد، باید مصرف آنتی‌بیوتیک را شروع کنید. کودکان حتما باید با تجویز پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف کنند، زیرا دوز مصرف آنتی‌بیوتیک با توجه به سن کودک مشخص می‌شود.
مسکن برای عفونت گوش
داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد و کاهش تب ناشی از عفونت گوش میانی مفید هستند. کودکان می‌توانند از قطره استامینوفن استفاده کنند. برای کاهش درد کودکان به هیچ عنوان از آسپرین استفاده نکنید، زیرا خطر ابتلا به سندرم ری را افزایش می‌دهد.
درمان عفونت گوش با کمک لوله‌های تمپانوستومی
اگر کودک شما مکررا به عفونت گوش مبتلا می‌شود یا اینکه عفونت آن با آنتی‌بیوتیک درمان نمی‌شود، باید از لوله‌های گوش استفاده کند. متخصص گوش و حلق و بینی لوله‌های مخصوص را در گوش قرار می‌دهد. این کار حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و کودک هم همان روز مرخص می‌شود.
در طول تمپانوستومی، یک لوله فلزی یا پلاستیکی کوچک را در پرده گوش قرار می‌دهند. مایعات جمع شده در گوش از طریق این لوله تخلیه می‌شوند. لوله معمولا ۱۲ الی ۱۸ ماه در جای خود می‌ماند. پزشک بعد از مدتی این لوله‌ها را خارج می‌کند. جای لوله در پرده گوش هم خود به خود خوب می‌شود.
پیشگیری از عفونت گوش میانی
چند راه برای جلوگیری از ابتلا به عفونت قسمت میانی گوش وجود دارد. در ادامه این راه‌ها را برای شما بیان می‌کنیم:
۱. پیشگیری از سرماخوردگی و سایر بیماری‌های تنفسی
این مورد به ویژه برای کودکان بسیار اهمیت دارد. کودکان معمولا در ادامه سرماخوردگی به عفونت گوش دچار می‌شوند. اگر مراقب کودکان باشید و اجازه ندهید که سرما بخورند، درصد ابتلا به عفونت گوش هم در آنها کمتر می‌شود. با رعایت بهداشت، شستن دست‌ها، نرفتن به محیط‌های شلوغ و… می‌توانید از سرماخوردگی و بیماری‌های ویروسی پیشگیری کنید.
۲. دوری از انواع دود
از دود سیگار، قلیان، دود مواد شیمیایی، گردوخاک و… دوری کنید. اجازه ندهید کودکان در معرض افراد سیگاری قرار بگیرند. در روزهایی که هوا آلوده است هم کودکان را بیرون نبرید یا در موارد ضروری حتما از ماسک استفاده کنید.
۳. تغذیه با شیر مادر
تا حد امکان در ۶ الی ۱۲ ماه اول کودک را با شیر مادر تغذیه کنید. آنتی بادی‌های موجود در شیر مادر با ویروس‌ها و باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند مبارزه می‌کنند.
۴. تغذیه کودک در حالت عمودی
اگر با شیشه به کودک خود شیر می‌دهید حتما او را در حالت نشسته نگه دارید تا سرش بالاتر از شکمش باشد. این حالت می‌تواند از حرکت کردن شیر خشک یا مایعات دیگر به سمت عقب و جمع شدن در شیپور استاش جلوگیری کند.
۵. دریافت واکسن‌ها
واکسیناسیون کودک را به موقع انجام دهید. واکسن آنفولانزا برای کودکان 6 ماهه به بالا بهتر است به صورت سالانه انجام شود. از متخصص اطفال هم در مورد واکسن‌های دیگر مانند واکسن‌های بیماری پنوموکوک (ذات الریه) و مننژیت سوال کنید.
عوارض عفونت گوش میانی
اگر عفونت گوش به زودی درمان شود هیچ عوارضی نخواهد داشت، اما اگر عفونت گوش دائما تکرار شود می‌تواند عوارض زیر را ایجاد کند:
· اختلال شنوایی: اگر عفونت درمان نشود و مایع در داخل گوش بماند می‌تواند منجر به کم شنوایی شود. اگر عفونت به پرده گوش آسیب وارد کند ممکن است کم شنوایی دائمی شود.
· تاخیر در حرف زدن یا رشد: اگر کودک نوپا یا نوزاد دچار کم شنوایی شود ممکن است در مهارت‌های گفتاری، اجتماعی و رشدی آنها تاثیر بگذارد و باعث تاخیر آنها شود.
· گسترش عفونت: اگر عفونت گوش میانی به طور کامل از بین نرود یا اینکه به درمان پاسخ ندهد، ممکن است به بافت‌های مجاور راه پیدا کند. این عفونت می‌تواند به استخوان پشت گوش راه پیدا کند و باعث ماستوئیدیت شود. این عفونت می‌تواند به استخوان گوش آسیب بزند و کیست‌های پر از چرک تشکیل دهد. عفونت گوش به ندرت به سایر بافت‌های جمجمه از جمله مغز یا غشای اطراف مغز (مننژیت) راه پیدا می‌کند.
· پارگی پرده گوش: گاهی اوقات عفونت قسمت میانی گوش می‌تواند منجر به پاره شدن پرده گوش شود. این پارگی معمولا در عرض ۷۲ ساعت بهبود پیدا می‌کند، اما گاهی اوقات برای ترمیم پرده گوش به جراحی نیاز است.
نتیجه گیری
عفونت گوش میانی نوعی عفونت ویروسی یا باکتریایی است که قسمت میانی گوش را درگیر می‌کند. گوش میانی بین پرده و گوش داخلی قرار دارد. شیپور استاش در این قسمت گوش میانی را به پشت گلو متصل می‌کند. شیپور استاش فشار هوای داخل گوش را تنظیم و از تجمع مایعات جلوگیری می‌کند. حالا اگر این شیپور نتواند به خوبی عمل کند، مایعات در گوش جمع و باعث عفونت می‌شود. اگر احساس می‌کنید گوشتان گرفته، ترشح از گوش دارید یا اینکه درد شدیدی احساس می‌کنید، حتما به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
سوالات متداول
آیا عفونت گوش میانی واگیردار است؟
خیر، اما ویروس‌هایی که باعث این عفونت می‌شوند می‌توانند واگیردار باشند. ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا از شایع‌ترین ویروس‌های عفونی هستند.
آیا در زمان ابتلا به عفونت گوش می‌توان به استخر رفت؟
اگر پرده گوش پاره نشده باشد یا اینکه گوش ترشح نداشته باشد می‌توانید به استخر بروید. البته بهتر است این کار را تا بعد از بهبودی به تعویق بیندازید.
آیا عفونت گوش خود به خود خوب می‌شود؟
در بیشتر موارد بله، اما در موارد شدید باید به پزشک مراجعه کرده و دارو مصرف کنید.
درمان خانگی عفونت قسمت میانی گوش چیست؟
شما می‌توانید از کمپرس آب گرم برای تسکین درد گوش استفاده کنید.