تنگی نفس یکی از مشکلاتی است که ممکن است برای همه افراد به وجود بیاید. این مشکل می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، زیرا شما برای چند ثانیه یا حتی چند دقیقه نمی‌توانید به‌راحتی تنفس کنید و به ریه‌ها اکسیژن برسانید.
نفس تنگی به این شکل است که شما نمی‌توانید هوای کافی را وارد ریه‌های خود بکنید. شاید احساس کنید هوایی که از طریق دم وارد ریه‌ها می‌کنید هیچ اکسیژنی وجود ندارد یا احساس کنید که قفسه سینه شما سفت یا سنگین شده یا به‌سختی می‌توانید نفس بکشید. این مشکل علت‌های مختلفی دارد. عفونت ریه یا عفونت دستگاه تنفسی می‌تواند یکی از عوامل ابتلا به آن باشد. اگر شما هم گاها به نفس تنگی مبتلا می‌شوید و دلیل آن را نمی‌دانید، در ادامه با ما همراه باشید تا علل، راه‌های درمان خانگی و دارویی و عوارض نفس تنگی را برای شما توضیح دهیم.
علائم تنگی نفس چیست؟
نفس تنگی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. این موضوع می‌تواند به دلیل فعالیت بیش از حد، دویدن، از ارتفاع بالا رفتن و… باشد. گاهی اوقات هم نفس تنگی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد. بااین‌حال این حالت خودش هم دلایل مختلفی دارد. در ادامه به علائم و نشانه‌های تنگی نفس اشاره می‌کنیم:
- بالا نیامدن نفس یا تنگ شدن نفس بعد از فعالیت و ورزش
- سخت نفس کشیدن
- احساس سفتی در قفسه سینه
- نفس کشیدن تندتند و کم عمق
- احساس خفگی یا فشار بر روی گلو
- تلاش برای نفس عمیق کشیدن
- تپش قلب
- خس‌خس سینه
- سرفه کردن
اگر معمولا چند مورد از موارد بالا را حس می‌کنید حتما باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم نفس تنگی را نشان می‌دهند، اما همانطور که گفتیم خود نفس تنگی می‌تواند نشان‌دهنده یک وضعیت خطرناک و جدی باشد. شما با مشاهده این علائم سریعا باید به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما را بررسی کند.
چرا تنگی نفس ایجاد می شود؟
همانطور که گفتیم، دلایل مختلفی برای نفس تنگی وجود دارد. ورزش، بیماری و مشکلات جسمی و روحی می‌توانند منجر به این حالت شوند. از شایع‌ترین علل تنگی نفس می‌توان به بیماری‌های قلبی و ریوی اشاره کرد. در ادامه این دلایل را به شما معرفی می‌کنیم:
- اختلالات اضطرابی مانند استرس
- آسم
- وجود لخته خون در ریه (آمبولی ریه)
- شکستگی دنده
- وجود مایع اضافی در اطراف قلب
- خفگی
- فرو رفتگی ریه
- حملات قلبی
- نارسایی قلبی
- مشکلات ضربان قلب
- کم خونی
- پنومونی و سایر عفونت‌های تنفسی
- بارداری
- واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)
- خونریزی ناگهانی
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
- وجود مجموعه‌ای از سلول‌های التهابی در بدن (سارکوئیدوز)
- التهاب بافت اطراف قلب
- فشار خون بالا در ریه‌ها (فشار خون ریوی)
- چاقی
- اسکار در ریه‌ها
- سفتی، ضخیم شدن یا متورم شدن عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
چه کسانی بیش از دیگران به تنگی نفس دچار می شوند؟
نفس تنگی علت‌های زیادی دارد، به همین دلیل ممکن است در همه افراد اتفاق بیفتد. این شرایط بسیار رایج است. اگر به سلامتی خود اهمیت ندهید ممکن است به تنگی نفس دچار شوید. البته یک سری افراد بیشتر در معرض نفس تنگی قرار دارند. در ادامه این گروه از افراد را به شما معرفی می‌کنیم:
- افرادی که به کم خونی مبتلا هستند
- افرادی که معمولا اضطراب دارند
- افرادی که به مشکلات قلبی، ریوی یا تنفسی دچار هستند
- افرادی که سابقه سیگار کشیدن دارند
- افرادی که عفونت تنفسی دارند
- افرادی که اضافه وزن دارند (با شاخص توده بدنی یاBMI بیشتر از ۳۰ کیلوگرم)
انواع تنگی نفس چیست؟
علت‌های مختلفی برای ایجاد نفس تنگی وجود دارد. هر کدام از این علت‌ها باعث به وجود آمدن نوع خاصی از تنگی نفس می‌شوند. در ادامه انواع نفس تنگی را به شما معرفی می‌کنیم تا بیشتر با آنها آشنا شوید:
- قلبی
- ریوی
- اضطرابی
- بارداری
نفس تنگی قلبی
گاهی اوقات مشکلات قلبی مانند نارسایی می‌توانند منجر به تنگی نفس شوند. اکسیژن از طریق ریه‌ها به قلب و از طریق خون به بافت‌های بدن می‌رسد. اگر ریه‌ها اکسیژن را به قلب برسانند، اما قلب به دلایل مختلف نتواند اکسیژن را به بافت‌ها و اندام‌های بدن برساند، نفس تنگی رخ می‌دهد. از دلایل این موضوع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نارسایی قلبی
- شرایطی که بر عضله قلب شما تاثیر می‌گذارند و باعث سفتی یا ضخامت و تورم آن می‌شوند (کاردیومیوپاتی)
- ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی)
- التهاب در داخل یا اطراف قلب (اندوکاردیت، پریکاردیت یا میوکاردیت).
تنگی نفس ریوی
زمانی که ریه‌ها به‌درستی کار نکنند و نتوانند اکسیژن را به بافت‌های قلب برسانند و دی‌اکسید کردن را حذف کنند، دچار تنگ شدن نفس می‌شوید.
وقتی این اتفاق می‌افتد، بدن به شما دستور می‌دهد تا برای تنفس بیشتر تلاش کنید. به‌این‌ترتیب می‌توانید اکسیژن بیشتری وارد بدنتان کنید. هر فعالیتی هم که باعث شود بدن شما به اکسیژن بیشتری نیاز پیدا کند می‌تواند منجر به نفس تنگی شود. مثلا ورزش شدید یا بالارفتن از کوه می‌توانند باعث نفس تنگی آن هم از نوع ریوی شوند.
گاهی اوقات هم مغز می‌فهمد که ریه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که شما برای تنفس بیشتر تلاش کنید. همچنین ممکن است احساس کنید که ریه‌ها یا قفسه سینه شما سفت شده است. از دلایل این موضوع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریک ریه‌ها
- محدودیت در حرکت ریه‌ها هنگام نفس کشیدن
- وجود مانع جلوی حرکت هوا به داخل ریه‌ها (به دلیل مسدود شدن یا باریک شدن ریه‌ها)
نفس تنگی اضطرابی
گاهی اوقات اضطراب منجر به نفس تنگی می‌شود. این حالت معمولا در طول یا بلافاصله بعد از دوره‌های استرس، نگرانی، ترس یا حملات اضطراب رخ می‌دهد. اگر زمانی که استرس و اضطراب دارید متوجه مشکلات تنفسی شدید احتمالا به تنگی نفس اضطرابی دچار شده‌اید.
از علائم تنگی نفس اضطرابی می‌توان به تنفس سریع و کوتاه (کم عمق) یا هیپرونتیلاسیون اشاره کرد. در این حالت شما نمی‌توانید به‌خوبی نفس بکشید و گاهی هم احساس خفگی می‌کنید. اگر تمرین تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند تمرین نفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و فعالیت‌های این چنینی باعث بهبود حال شما می‌شود حتما به تنگی نفس اضطرابی دچار هستید و باید به روان‌شناس مراجعه کنید.
تنگی نفس بارداری
در واقع نفس تنگی در دوران بارداری شایع است. بدن در این شرایط تغییر می‌کند و کمی نفس تنگی می‌تواند طبیعی باشد. بااین‌حال، اگر دچار تنگی نفس شدید یا مداوم هستید، در قفسه سینه درد دارید یا هر علامت نگران کننده دیگری را در خودتان مشاهده کرده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید تا شرایط شما را بررسی کند.
علت نفس تنگی اضطرابی و بارداری مشخص است. نفس تنگی ریوی و قلبی اما ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند. نفس تنگی ریوی به دلیل مشکلات ریه رخ می‌دهد، درحالی‌که نفس تنگی قلبی به دلیل وجود مشکلات قلبی ایجاد می‌شود. وقتی فرد به نفس تنگی ریوی دچار می‌شود ممکن است علائم دیگری مانند سرفه، خلط و… داشته باشد. فردی که تنگی نفس قلبی دارد معمولا درد قفسه سینه و درد پشت را هنگام تنفس تجربه می‌کند.
تفاوت تنگی نفس حاد و مزمن چیست؟
در تقسیم‌بندی نفس تنگی دو نوع حاد و مزمن هم وجود دارد. این دو نوع نفس تنگی با هم تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
زمان ایجاد نفس تنگی حاد و مزمن
نفس تنگی حاد معمولا طی چند ساعت الی چند روز و به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد. نفس تنگی مزمن ممکن است طی ۴ الی ۸ هفته رخ دهد و شما حتی متوجه آن نشوید.
علت ایجاد نفس تنگی حاد و مزمن
علت نفس تنگی حاد مشخص نیست و همانطور که گفتیم ناگهانی رخ می‌دهد. نفس تنگی مزمن اما می‌تواند یک دلیل مشخص داشته باشد. مثلا یک بیماری زمینه‌ای مانند مشکل قلبی می‌تواند علت ایجاد نفس تنگی مزمن باشد.
نفس تنگی حاد می‌تواند در نتیجه یک فعالیت شدید مانند ورزش یا بالا رفتن از کوه رخ دهد، اما تنگی نفس مزمن می‌تواند ناشی از آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، ذات الریه و… باشد.
دوره نفس تنگی حاد و مزمن
نفس تنگی مزمن ناگهانی ایجاد می‌شود و معمولا سریع هم از بین می‌رود. این نوع نفس تنگی علت خطرناکی ندارد و به همین دلیل زود هم رفع می‌شود. نفس تنگی مزمن معمولا بیشتر از یک ماه طول می‌کشد و تا علت آن را برطرف نکنید از بین نمی‌رود.
عوارض تنگی نفس چیست؟
نفس تنگی می‌تواند یک سری عوارض داشته باشد. مثلا اگر این مشکل با هیپوکسی یا هیپوکسمی همراه شود می‌تواند خطرناک باشد. هیپوکسی به پایین آمدن سطح اکسیژن خون گفته می‌شود. این حالت می‌تواند به کاهش سطح هوشیاری و سایر علائم شدید منجر شود. اگر فردی هیپوکسی مکرر را تجربه کند، خطر اختلال شناختی موقت یا دائمی در او بالا می‌رود. از دیگر عوارض تنگی نفس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ذات‌الریه
- آمبولی ریه
- پلورال افیوژن (آب آوردن ریه)
- تومور
- بیماری بینابینی ریه (گروهی از بیماری‌های ریه)
روش های پیشگیری از تنگی نفس چیست؟
پیشگیری از نفس تنگی به معنی جلوگیری از ابتلا به این بیماری یا پیشگیری از علل آن است. مهم‌ترین عامل خطرناکی که می‌تواند منجر به تنگی نفس شود سیگار کشیدن است. اگر سیگار می‌کشید و می‌خواهید به نفس تنگی دچار نشوید، باید سیگار را ترک کنید. در حال حاضر یک سری محصولات و روش‌ها وجود دارند که می‌توانند به ترک سیگار کمک کنند. اقدامات دیگری که می‌توانید در جهت پیشگیری از نفس تنگی انجام دهید عبارت‌اند از:
۱. درمان بیماری‌های زمینه‌ای: اگر به بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های ریوی و… مبتلا هستید، باید آنها را درمان کنید. درمان این بیماری‌ها می‌تواند به پیشگیری از نفس تنگی کمک کند.
۲. دوری از آلودگی هوا: اگر بیماری زمینه‌ای دارید یا در معرض بیماری‌های تنفسی هستید، بهتر است از هوای آلوده دوری کنید. اگر در شهرهای بزرگ و آلوده زندگی می‌کنید می‌توانید مکان زندگی خود را تغییر دهید. در صورتی که هم شرایط تغییر مکان ندارید می‌توانید در هنگام بیرون رفتن از خانه ماسک بزنید. اگر هم شغلی دارید که شما را در معرض آلودگی‌های شیمیایی قرار می‌دهد، بهتر است در هنگام کار از ماسک‌های مخصوص استفاده کنید.
۳. حفظ وزن متعادل: یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توانید برای جلوگیری از نفس تنگی انجام دهید حفظ وزن متعادل است. اگر اضافه‌وزن دارید باید ورزش کنید و رژیم بگیرید تا بتوانید وزن خود را پایین بیاورید. به‌این‌ترتیب می‌توانید از نفس تنگی پیشگیری کنید.
۴. پرهیز از فعالیت‌های شدید: از انجام ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌های شدید به صورت مداوم خودداری کنید. این کار در طولانی مدت باعث نفس تنگی می‌شود.
بهترین درمان برای تنگی نفس چیست؟
درمان نفس تنگی به علت ایجاد آن بستگی دارد. در بیشتر موارد وقتی علت ایجاد این مشکل را از بین ببرید نفس تنگی هم درمان می‌شود. در ادامه به برخی از روش‌های درمانی برای نفس تنگی اشاره می‌کنیم:
· ورزش کردن: ورزش کردن قلب و ریه‌ها را تقویت می‌کند. به‌این‌ترتیب این اعضا سالم‌تر می‌مانند و احتمال ابتلا به تنگی نفس هم کاهش پیدا می‌کند. اگر نفس تنگی دارید بهتر است ورزش‌های ساده و سبک مانند پیاده روی، یوگا و… را امتحان کنید.
· تکنیک‌های آرامش‌بخش: اگر نفس تنگی شما اضطرابی باشد می‌توانید از تکنیک‌های آرام‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا کمک بگیرید. تکنیک‌های تمدد اعصاب و تمرینات تنفسی هم می‌توانند در این موارد کارساز باشند.
· دارودرمانی: برای درمان تنگی نفس به روش دارویی باید علت آن را بدانید. مثلا داروهایی مثل اسپری برای درمان آسم و بیماری انسداد مزمن ریه مناسب هستند. دارو می‌تواند به رفع علائم این بیماری‌ها از جمله نفس تنگی کمک کند.
· اکسیژن درمانی: اگر نتوانید به‌خوبی تنفس کنید و سطح اکسیژن خونتان کم شود، ممکن است به اکسیژن درمانی نیاز داشته باشید. دستگاه‌های اکسیژن رسان می‌توانند در این مواقع به شما کمک کنند. این دستگاه‌ها از طریق ماسک یا لوله در بینی اکسیژن بدن شما را تامین می‌کنند.
· تمرینات تنفسی: نفس تنگی ناشی از بیماری مزمن انسدادی ریه را می‌توان با یک سری تکنیک‌های تنفسی خاص، مانند تنفس با لب‌های بسته و تمرین‌های تقویت عضلات تنفسی بهتر کرد.
درمان دارویی نفس تنگی
نوع دارو برای درمان نفس تنگی با توجه به دلیل ایجاد آن تعیین می‌شود. در ادامه رایج‌ترین داروها برای درمان تنگی نفس در بیماری‌های مختلف را به شما معرفی می‌کنیم:
· آسم: در این بیماری از داروهایی مانند برونکودیلاتورها و استروئیدها استفاده می‌شود. برونکودیلاتورها داروهایی هستند که نایژه‌ها را گشاد می‌کنند تا راحت‌تر بتوانید نفس بکشید.
· عفونت‌های تنفسی: عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه باکتریایی هستند. برای درمان این بیماری‌ها باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. این بیماری‌ها هم می‌توانند منجر به نفس تنگی شوند، اما بعد از مصرف درست آنتی‌بیوتیک و رفع عفونت نفس تنگی هم از بین می‌رود.
· اضطراب: در مواقعی که اضطراب باعث نفس تنگی می‌شود بهتر است به روان‌شناس مراجعه کنید. روان‌شناس در صورت صلاحدید برای شما داروهای آرام‌بخش تجویز می‌کند.
درمان خانگی تنگی نفس
اگر علت نفس تنگی را می‌دانید و نیازی به درمان فوری و مراجعه به پزشک ندارید، می‌توانید اقداماتی را در خانه انجام دهید تا حالتان بهتر شود. در ادامه به این اقدامات و روش‌های درمانی در خانه اشاره می‌کنیم:
۱. تمرین تنفس عمیق
تنفس عمیق شکمی می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر نفس بکشید. برای انجام این کار مراحل زیر را دنبال کنید:
· دراز بکشید و دست‌هایتان را روی شکم قرار دهید.
· از طریق بینی نفس عمیق بکشید، به‌طوری‌که شکم کاملا بالا بیاید و ریه‌ها پر از هوا شوند.
· حالا نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید.
· حالا به‌آرامی هوا را از طریق دهان خارج کنید.
البته این کار را باید درست انجام دهید. انجام نادرست این تمرینات به‌ویژه در افرادی که به بیماری‌های تنفسی مزمن شدید دچار هستند می‌تواند خطرناک باشد.
۲. تنفس با لب‌های جمع
یکی دیگر از تمریناتی که می‌تواند به تسکین تنگی نفس کمک کند، نفس کشیدن با لب جمع شده است. تنفس با لب‌های جمع سرعت تنفس را کاهش می‌دهد و به کاهش تنگی کمک می‌کند. این روش به‌ویژه در نفس تنگی اضطرابی می‌تواند کارآمد باشد. برای انجام این کار صاف روی یک صندلی بنشینید و عضلات شانه را شل کنید. حالا لب‌ها را روی هم فشار دهید و کمی فاصله بین آنها بگذارید تا بتوانید نفس بکشید. حالا با کمک بینی چند ثانیه تنفس کنید و با چهار شماره هوا را از طریق دهان با لب‌های جمع شده بیرون دهید. این الگو را چند بار تکرار کنید تا نفس کشیدن برایتان راحت‌تر شود.
۳. استفاده از دستگاه بخور
با استفاده از دستگاه بخور یا یک قابلمه آب در حال جوش هوا را مرطوب کنید. گاهی اوقات سخت شدن تنفس به دلیل خشکی هوا اتفاق می‌افتد. رطوبت می‌تواند به کاهش مخاط گلو و سینوس‌ها کمک کند و جریان هوا درون ریه‌ها را بهبود ببخشد.
۴. مصرف زنجبیل تازه
شما می‌توانید برای کاهش نفس تنگی زنجبیل تازه بخورید. همچنین می‌توانید مقداری زنجبیل تازه را در آب جوش بریزید و آن را مانند دمنوش میل کنید. زنجبیل خاصیت ضد عفونی‌کنندگی، ضد ویروسی و ضد التهابی دارد و می‌تواند به کاهش نفس تنگی ناشی از عفونت‌های نفسی و آسم کمک کند.
۵. پیدا کردن بهترین حالت برای نشستن و خوابیدن
برای اینکه تنگی نفس بهبود پیدا کند بهتر است یک موقعیت خوب برای نشستن و خوابیدن پیدا کنید. به این ترتیب شاید بتوانید بهتر بخوابید.
برای درمان تنگی نفس چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر برای اولین‌بار است که دچار تنگی نفس شده‌اید و هیچ دلیلی برای آن وجود ندارد، باید به پزشک مراجعه کنید. در مواردی که به نفس تنگی شدید و ناگهانی دچار می‌شوید و در قفسه سینه خود درد دارید، باز هم باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
اگر نفس تنگی در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند، باید به پزشک مراجعه کنید، چون ممکن است این مشکل نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. وقتی پزشک وضعیت شما را بررسی کند می‌تواند درمان‌های لازم را برای شما تجویز کند. به‌این‌ترتیب خیالتان هم از وضعیت سلامتی‌تان راحت خواهد بود.
نتیجه گیری
نفس تنگی مشکلی است که می‌تواند در طی مدتی طولانی یا اینکه ناگهانی ایجاد شود. این مشکل دلایل مختلفی دارد. سیگار کشیدن، ورزش‌های سنگین، بیماری‌های قلبی و ریوی مانند آسم و نارسایی قلبی می‌توانند منجر به نفس تنگی شوند. برای اینکه بتوانید این مشکل را زودتر برطرف کنید و از عوارض آن جلوگیری به عمل بیاورید بهتر است زودتر به پزشک مراجعه کنید و اقدامات لازم را انجام دهید.
سوالات متداول
تست تنگی نفس در خانه چگونه است؟
با استفاده از دستگاه اسپیرومتر می‌توانید سلامت ریه‌های خود را در خانه آزمایش کنید. البته استفاده از این دستگاه به یک فرد متخصص نیاز دارد. همچنین می‌توانید از تست نگه داشتن نفس کمک بگیرید. اگر بتوانید نفس خود را برای ۳۰ الی ۹۰ ثانیه حبس کنید، احتمالا مشکل تنفسی ندارید.
برای تنگی نفس چه بخوریم؟
زنجبیل و قهوه سیاه می‌توانند به درمان نفس تنگی کمک کنند.
نفس تنگی عصبی چه مدت طول می کشد؟
نفس تنگی عصبی ناشی از حملات عصبی است و می‌تواند خیلی خطرناک باشد. این وضعیت گاهی به مدت ۳۰ دقیقه یا بیشتر طول می‌کشد.
تفاوت نفس تنگی قلبی و ریوی چیست؟
تنگی نفس قلبی ناشی از بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی است، اما در نفس تنگی ریوی ریه‌ها مشکل دارند و نمی‌توانند اکسیژن را به قلب برسانند.
دمنوش برای تنگی نفس چه بخوریم؟
معمولا دمنوش زنجبیل، پونه و آویشن خاصیت رفع التهاب دارند و می‌توانند به درمان نفس تنگی کمک کنند. دمنوش نعناع، گل گاو زبان و… هم آرام‌بخش هستند و می‌توانند نفس تنگی اضطرابی را بهبود ببخشند.
درمان فوری نفس تنگی در منزل چیست؟
تنفس عمیق، استفاده از دستگاه بخور، خوردن زنجبیل تازه، روشن کردن پنکه یا کولر و… از روش‌های درمان نفس تنگی در خانه هستند.