بیماری‌های چشمی آن‌قدر زیاد هستند که گاهی اوقات پزشکان هم در تشخیص آنها دچار تردید می‌شوند. بیماری نیستاگموس هم یکی از بیماری‌های چشمی است که البته علائم مشخصی دارد و چشم پزشک سریع متوجه آن می‌شود. در این بیماری مردمک چشم حرکات سریع و غیر قابل کنترلی دارد. چشمان فرد مبتلا ممکن است بالا و پایین شوند، به چپ و راست حرکت کنند یا اینکه به صورت دایره‌ای بچرخند. این حرکات علائم دیگری را هم ایجاد می‌کند که فرد را آزار می‌دهند.
این بیماری می‌تواند مادرزادی باشد، اما ممکن است در طول زندگی هم به آن دچار شوید. روش‌های درمانی مختلفی هم برای این بیماری وجود دارد. در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید تا درباره این بیماری، علائم، دلایل ابتلا، روش‌های تشخیص و درمان با شما صحبت کنیم.
پیش از هر چیزی پیشنهاد می‌کنیم مطلب سرگیجه و راه‌های درمان آن را حتما مطالعه کنید.
بیماری نیستاگموس چیست؟
نیستاگموس وضعیتی است که در آن چشمان شما حرکات سریع، تکراری و کنترل نشده‌ای دارند و شما نمی‌توانید جلوی این حرکات را بگیرید. در این بیماری چشم‌ها در جهت‌های مختلف حرکات غیر ارادی انجام می‌دهند.
حرکات چشم در این بیماری ممکن است افقی، عمودی یا دایره‌ای باشد. این بیماری معمولا منجر به تاری دید می‌شود و می‌تواند یک چشم یا هر دو چشم را درگیر کند. این بیماری بر اساس نوع و جهت حرکت چشم‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که در ادامه این مطلب به آنها اشاره می‌کنیم.
انواع بیماری نیستاگموس
این بیماری می‌تواند هم کودکان و هم بزرگسالان را درگیر کند. این بیماری در مجموع دو نوع است:
· بیماری مادرزادی یا نوزادی (ابتلا در چند ماه اول تولد)
· بیماری اکتسابی (پس از شش ماهگی)
نیستاگموس مادرزادی
بیماری مادرزادی در بدو تولد وجود دارد؛ یعنی نوزاد با این بیماری متولد می‌شود و از همان ابتدا چشمان او حالتی غیر طبیعی دارند. این بیماری ممکن است بین شش هفتگی الی سه ماهگی رخ دهد. گاهی اوقات این بیماری از والدین به فرزندان منتقل می‌شود، اما علت دقیق آن همیشه مشخص نیست. بیماری Nystagmus مادرزادی اغلب هر دو چشم کودک را درگیر می‌کند. چشمان کودکان در این نوع بیماری معمولا از یک طرف به طرف دیگر حرکت می‌کند. علامت اصلی این بیماری هم تاری دید در کودکان است.
نیستاگموس اکتسابی
این بیماری از نوع اکتسابی در بدو تولد وجود ندارد و در مراحل بعدی زندگی ایجاد می‌شود. این بیماری در بزرگسالان شایع‌تر است. Nystagmus ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری دیگر باشد که بر مغز، چشم یا گوش تاثیر می‌گذارد. شاید هم به یک بیماری دیگر مربوط نباشد. ممکن است فقط نحوه عملکرد بدن شما را نشان دهد. گاهی این بیماری ناشی از مصرف الکل و مواد مخدر است. بزرگسالان مبتلا به این بیماری از نوع اکتسابی معمولا حس لرزیدن چشم‌های خود را دارند.
اسپاسموس نوتانس هم نوع دیگری از Nystagmus اکتسابی است که کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا بین شش ماهگی الی سه سالگی در کودک تشخیص داده می‌شود. بیماری اسپاسموس نوتانس به طور معمول خود به خود در سنین دو الی هشت سالگی بهبود پیدا می‌کند.
انواع حرکت چشم در بیماری نیستاگموس
سه نوع حرکت چشم در این بیماری وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
۱. حرکت پاندولی: در این نوع حرکت چشم‌ها مانند پاندول ساعت به جلو و عقب حرکت می‌کنند. حرکت چشم‌ها در هر دو جهت کاملا مساوی است.
۲. حرکت سریع: این نوع حرکت رایج‌تر است. در این شرایط چشم‌ها به طور پیوسته در یک جهت حرکت می‌کنند، سپس به سمت مخالف می‌روند.
۳. حرکت ترکیبی: ممکن است حرکت چشمان شما ترکیبی از دو نوع حرکت بالا باشد. چشم‌ها ممکن است در یکی از جهات زیر حرکت کنند:
· افقی (به سمت پهلو)
· عمودی (به سمت بالا و پایین)
· چرخشی (حرکت دایره‌ای)
علائم بیماری Nystagmus
این بیماری علائم زیادی ندارد، اما نشانه‌های آن مشخص هستند و چشم پزشک به راحتی می‌تواند آن را تشخیص دهد. نشانه اصلی این بیماری این است که شما نمی‌توانید حرکات چشم خود را کنترل کنید. این حرکات به صورت کاملا غیر ارادی اتفاق می‌افتد. در ادامه به دیگر علائم این بیماری اشاره می‌کنیم:
· تار شدن دید
· لرزیدن چشم‌ها
· تکان دادن سر یا نگه داشتن آن در موقعیت‌های غیرعادی برای تمرکز کردن
· مشکل دید در تاریکی
· حساسیت به نور
· مشکل در تعادل
· سرگیجه
دلایل ابتلا به بیماری نیستاگموس
مغز مسئول کنترل حرکات چشم از طریق ساختارهای موجود در گوش به نام سیستم دهلیزی است. وقتی که سر خود را حرکت می‌دهید، مغز به طور خودکار چشمان شما را تنظیم می‌کند تا تصویری که می‌بینید درست و صاف باقی بماند. در افراد مبتلا به این بیماری چشمی، مشکلی مانع از کارکرد درست مغز، سیستم دهلیزی و چشم‌ها می‌شود.
نیستاگموس می‌تواند نشان دهنده یک مشکل چشمی دیگر، یک بیماری عصبی یا مشکل در قسمت‌هایی از گوش داخلی باشد که تعادل و هماهنگی را کنترل می‌کند. از عواملی که منجر به ایجاد این بیماری می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· مشکلات رشدی در مغز یا چشم
· اختلالات شبکیه چشم یا عصب بینایی
· اختلال در گوش داخلی، مانند سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) و بیماری منیر
· سکته
· تومور مغزی
· ضربه به چشم یا سر
· مصرف الکل یا مواد مخدر
· آلبینیسم (فقدان رنگ‌دانه در پوست)
· مشکلات بینایی مثل نزدیک بینی یا آستیگماتیسم
· مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد تشنج
· بیماری‌هایی که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارند، مانند مولتیپل اسکلروزیس یا همان ام اس
· مشکلات چشمی در نوزادان، مانند استرابیسم (انحراف چشم) مشکلات تمرکز و آب مروارید
اگر هیچ دلیل مشخصی برای این بیماری وجود نداشته باشد، به آن این نیستگموس ایدیوپاتیک گفته می‌شود.
توضیح بخش ژنتیکی بیماری نیستاگموس
بیماری Nystagmus می‌تواند ژنتیکی هم باشد. این بیماری ممکن است از پدر و مادر مبتلا به کودک منتقل شود. اگر در خانواده سابقه ابتلا به این بیماری را دارید، حتما باید تست‌های ژنتیک انجام دهید تا کودک شما به این بیماری مبتلا نشود.
آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند در مورد این بیماری به شما اطلاعات بدهند. اگر این بیماری از افراد خانواده به شما ارث رسیده باشد یا اینکه در ژن‌های شما وجود داشته باشد، ممکن است فرزند شما هم به این بیماری مبتلا شود.
روش های تشخیص بیماری
برای تشخیص این بیماری باید به یک چشم پزشک مراجعه کنید. چشم پزشک چشم شما را با دستگاه و روش‌های مختلف معاینه می‌کند و در مورد علائم از شما می‌پرسد. پزشک همچنین مشکلات چشمی مانند استرابیسم، آب مروارید یا مشکلات شبکیه چشم یا عصب بینایی را بررسی می‌کند. البته برای تشخیص این بیماری می‌توانید به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا متخصص گوش و حلق و بینی هم مراجعه کنید. یک سری آزمایش هم برای تشخیص این بیماری وجود دارد که در ادامه آنها را به شما معرفی می‌کنیم:
· معاینه عصبی
· معاینه گوش
· ضبط حرکات چشم با روش‌هایی مانند الکترونیستاگموگرافی و ویدئونیستاگموگرافی
· تست‌های تصویربرداری برای گرفتن عکس از مغز مانند سی تی اسکن یا ام آر آی
· آزمایش‌های ژنتیکی برای شناسایی جهش‌های ژنتیکی ارثی (خطاهای موجود در DNA) مرتبط با برخی از اشکال نیستاگموس مادرزادی
راهکارهای درمانی بیماری Nystagmus
پزشک بر اساس دلایل ابتلا به این بیماری روش درمانی مناسب را برای شما تجویز می‌کند. همچنین شرایط سلامتی و ترجیحات شما هم می‌توانند بر نوع درمان تاثیرگذار باشند. در ادامه روش‌های درمان نیستگموس را به شما معرفی می‌کنیم:
· استفاده از عینک یا لنزهای تماسی
· دارودرمانی
· جراحی ماهیچه چشم
· جراحی تصحیح دید
استفاده از عینک یا لنزهای تماسی
اگر دید شما واضح باشد حرکات چشم در اثر نیستگموس هم بهتر می‌شوند. پزشک ممکن است برای شما عینک یا لنز تماسی تجویز کند تا بتوانید علائم بیماری را کنترل کنید. لنزهای منشوری هم می‌توانند حرکات چشم را محدود کنند تا بتوانید بهتر ببینید. نوع عینک یا لنز را پزشک با توجه به تشخیص، نوع حرکات چشم و… تجویز می‌کند.
دارودرمانی
برخی از داروها می‌توانند علائم این بیماری را در بزرگسالان کاهش دهند. در ادامه این داروها را به شما معرفی می‌کنیم، اما اصلا نباید بدون تجویز پزشک از آنها استفاده کنید:
· گاباپنتین (ضد تشنج)
· باکلوفن (شل کننده عضلانی)
· اونابوتولینوم توکسین (Botox®)
جراحی ماهیچه چشم
در برخی موارد نادر ممکن است به جراحی استرابیسم یا همان انحراف چشم نیاز باشد. در طول این روش درمانی، جراح ماهیچه‌هایی که چشم را حرکت می‌دهند جراحی می‌کند و جای آنها را تغییر می‌دهد. این جراحی بیماری نیستگموس را درمان نمی‌کند، اما حرکت چشم را بهبود می‌بخشد و آنها را کنترل می‌کند. بعد از انجام این عمل دیگر نیازی نیست برای واضح دیدن سر خود را کج کنید یا بچرخانید.
جراحی تصحیح دید
اگر به نیستاگموس دارید مبتلا هستید و نزدیک بینی دارید ممکن است جراحی اصلاح بینایی با لیزر، مثل لیزیک برای شما مناسب باشد. جراحی لیزر بیماری Nystagmus را درمان نمی‌کند، اما بینایی شما را بهبود می‌بخشد. بهبود بینایی می‌تواند علائم بیماری شما را کاهش دهد.
نتیجه گیری
نیستاگموس یک بیماری چشمی است که البته می‌تواند با مغز و گوش هم در ارتباط باشد. علامت اصلی این بیماری حرکت غیرارادی چشم‌ها هستند که تعادل را به هم می‌زنند و باعث سرگیجه می‌شوند. برای درمان این بیماری حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
سوالات متداول
آیا نیستاگموس خطرناک است؟
این بیماری به خودی خود خطرناک نیست، اما اگر با شرایط دیگر مانند سکته مغزی، تومور، ضربه به سر و چشم و… همراه شود می‌تواند خطرناک باشد.
آیا می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد؟
خیر، در حال حاضر روشی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. با این حال اگر سابقه این بیماری در خانواده شما وجود دارد، باید قبل از اقدام به فرزندآوری حتما تست‌های ژنتیک را انجام دهید.
آیا نیستاگموس درمان می‌شود؟
بله، این بیماری با روش‌های درمانی مختلف مانند استفاده از عینک، لنز، جراحی و… درمان می‌شود.