بیماری‌های مربوط به اعصاب ممکن است روی تمام اعضای بدن تاثیر بگذارند. یکی از این بیماری‌ها که روی گوش و شنوایی موثر است، آکوستیک نوروما نام دارد. این بیماری به شکل تومورهای خوش‌خیم (غیر سرطانی) خودش را نشان می‌دهد. این بیماری روی اعصابی که به شنیدن و حفظ تعادل کمک میکنند تاثیر می‌گذارد.
در واقع این تومورهای خوش‌خیم بر روی بخشی از مغز که جریان مایع نخاعی را مدیریت می‌کند فشار وارد میکنند. اگر این تومورها بزرگ شوند می‌توانند زندگی فرد را تهدید کنند. اگر شما هم به این بیماری مبتلا شده‌اید یا اینکه علائمی مثل کاهش شنوایی، سرگیجه و… دارید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید. در اینجا درباره نوروم آکوستیک، علائم، دلایل ابتلا، عوارض، روش‌های درمان و… با شما صحبت می‌کنیم.
آکوستیک نوروما چیست؟
آکوستیک نوروما که به آن شوانوم دهلیزی هم می‌گویند، یک تومور خوش‌خیم غیر سرطانی گوش است که بر شنوایی و حفظ تعادل شما تاثیر می‌گذارد. این تومور روی عصب هشتم جمجمه‌ای یا همان عصب دهلیزی حلزونی ایجاد می‌شود. این عصب همان عصبی است که سیگنال‌هایی را از گوش داخلی به مغز می‌فرستد تا بتوانید بشنوید و تعادل خود را حفظ کنید.
نوروم‌های آکوستیک مانند تومورهای سرطانی در بدن پخش نمی‌شوند. این تومورها فقط رشد میکنند و بزرگ می‌شوند. اگر جلوی رشد این تومورها را نگیرید روی کم شنوایی تاثیر می‌گذارند. این بیماری علائم مشخصی دارد و روش‌های درمانی آن هم زیاد هستند. پزشک با توجه به نوع بیماری بهترین روش درمان را برای شما تجویز می‌کند. در ادامه انواع این بیماری را به شما معرفی می‌کنیم.
انواع آکوستیک نوروما کدام اند؟
دو نوع نوروم آکوستیک وجود دارد. در ادامه این دو نوع بیماری را به شما معرفی می‌کنیم:
· نوروم آکوستیک پراکنده
· نوروم آکوستیک مرتبط با سندرمی به نام نوروفیبروماتوز نوع دو (NF2)
نوروم آکوستیک پراکنده
آکوستیک نوروما نوع پراکنده شایع‌ترین نوع این بیماری است. این بیماری معمولا فقط یک گوش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری در اثر آسیب عصبی ایجاد می‌شود.
نوروم آکوستیک مرتبط با سندرمی به نام نوروفیبروماتوز نوع دو (NF2)
NF2 نوع دوم و ژنتیکی نوروم آکوستیک است. این بیماری نادر است و تنها پنج درصد تعداد کل مبتلایان به این بیماری را تشکیل می‌دهد. این بیماری معمولا هر دو گوش را تحت تاثیر قرار می‌دهد و اغلب در سن ۳۰ سالگی بروز می‌کند. این اختلال کاملا ژنتیکی و ارثی است و با رشد تومورهای غیرسرطانی در سیستم عصبی مشخص می‌شود.
علائم آکوستیک نوروما
علائم نوروم آکوستیک خیلی راحت قابل چشم پوشی هستند و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا شدید شوند و خودشان را نشان بدهند. اثراتی که تومور روی شنوایی و تعادل می‌گذارد علائم این بیماری را ایجاد میکنند. این تومور همچنین می‌تواند بر اعصابی که عضلات صورت را کنترل میکنند (عصب صورت) و عصب سه‌قلو فشار بیاورد. عروق خونی یا ساختارهای مغز هم ممکن است تحت تاثیر نوروم آکوستیک قرار بگیرند. هرچه تومور بیشتر رشد کند علائم هم شدیدتر می‌شوند. علائم شایع آکوستیک نوروما شامل موارد زیر هستند:
· کم شدن و از دست دادن شنوایی
· وزوز یا زنگ زدن گوش
· از دست دادن تعادل
· نداشتن ثبات
· سرگیجه
· بی حسی صورت و به ندرت ضعف یا از دست دادن حرکت عضلات
· سردرد
· تغییر در حس چشایی
· مشکل در بلع (دیسفاژی)
· تاری دید یا دوبینی
· گرفتگی صدا
علل ابتلا به بیماری آکوستیک نوروما
نورومای آکوستیک گاهی اوقات به دلیل وجود مشکلی در یک ژن در کروموزوم ۲۲ ایجاد می‌شود. این علت کاملا ژنتیکی است. به طور معمول، این ژن یک پروتئین سرکوب‌کننده تومور تولید می‌کند که به کنترل رشد سلول‌های شوان پوشاننده اعصاب کمک می‌کند. حالا اگر در این ژن مشکلی به وجود بیاید و نتواند رشد سلول‌های شوان را کنترل کند، این سلول‌ها به طور غیر قابل کنترل رشد میکنند.
محققان هنوز نمی‌دانند که چه چیزی باعث این مشکل در ژن می‌شود. هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای ابتلا به بیماری نوروم آکوستیک وجود ندارد. این تغییر ژن در افراد مبتلا به یک اختلال نادر به نام نوروفیبروماتوز نوع دو ایجاد می‌شود. در افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع دو معمولا تومورهایی در سیستم شنوایی و اعصاب تعادل در دو طرف سر رشد می‌کند. این تومورها به عنوان شوانوم دهلیزی دو طرفه شناخته می‌شوند.
روش های تشخیص بیماری آکوستیک نوروما
تشخیص نوروم آکوستیک در مراحل اولیه دشوار است، چون ممکن است علائم این بیماری به این راحتی‌ها خودشان را نشان ندهند و در طول زمان به آرامی گسترش پیدا کنند. علامت شایع این بیماری کم شنوایی است که می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های دیگر نیز باشد.
وقتی با این علامت به پزشک مراجعه می‌کنید در ابتدا سوالاتی در مورد علائم از شما می‌پرسد و گوش شما را معاینه می‌کند. در صورت نیاز به بررسی دقیق‌تر پزشک تست‌های زیر را برای شما تجویز می‌کند:
· تست شنوایی یا شنوایی سنجی: این تست را متخصص شنوایی سنج انجام می‌دهد. در طول این آزمایش صداها را در یک زمان به یک گوش می‌فرستند. شنوایی سنج طیفی از صداها را با تن‌های مختلف به گوش شما می‌فرستد. هر بار که صداها را بشنوید باید اعلام کنید. صداها کم‌کم ضعیف‌تر می‌شوند تا جایی که دیگر نتوانید آنها را بشنوید. شنوایی سنج ممکن است یک سری کلمات را برای بررسی شنوایی شما بگوید.
· تصویربرداری: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا همان ام آر آی (MRI) معمولا برای تشخیص نوروم آکوستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست تصویربرداری می‌تواند تومورهایی به قطر یک الی دو میلی متر را تشخیص دهد. اگر ام آر آی در دسترس نباشد یا نتوانید این تست را انجام دهید می‌توانید به جای آن سی تی اسکن شوید. البته سی تی اسکن نمی‌تواند تومورهای کوچک را تشخیص دهد.
· تست تعادل یا الکترونیستاگموگرافی: در این روش یک سری الکترود را به کناره‌های چشم و پیشانی می‌چسبانند تا حرکات چشم را به ثبت برساند. این روش برای افرادی که یکی از علائم آنها سرگیجه است کاربرد بیشتری دارد.
روش های درمان آکوستیک نوروما
روش‌های متفاوتی برای درمان نوروم آکوستیک وجود دارد. پزشک درمان این بیماری را با توجه به موارد زیر تعیین می‌کند:
· اندازه و سرعت رشد تومورها
· سلامت کلی جسمی و روحی بیمار
· علائم بیمار
در مجموع هم سه روش درمانی برای این بیماری وجود دارد که شامل نظارت و مدیریت، جراحی و پرتودرمانی است. در ادامه این روش‌های درمانی را برای شما توضیح می‌دهیم.
نظارت و مدیریت آکوستیک نوروما
این روش درمانی بیشتر برای تومورها کوچک، تومورهایی که رشد نمی‌کنند یا رشد کندی دارند مناسب است. اگر علائم خاصی نداشته باشید هم می‌توانید این روش درمانی را انتخاب کنید. افراد مسن یا افرادی که به دلایل مختلف نمی‌توانند درمان‌های تهاجمی انجام بدهند هم بهتر است تحت مراقبت و نظارت قرار بگیرند.
افرادی که این درمان را انتخاب میکنند باید هر شش ماه الی یک سال آزمایش‌های تصویربرداری و شنوایی سنجی منظم را انجام دهند. این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا تومور در حال رشد است یا خیر. اگر اسکن‌ها و آزمایش‌ها نشان دهند که تومور در حال رشد است یا اگر علائم بیمار شدید شوند ممکن است به جراحی یا پرتودرمانی نیاز باشد.
جراحی برای درمان نوروم آکوستیک
اگر تومور خیلی بزرگ باشد، رشد کند یا اینکه علائم شدیدی داشته باشید امکان دارد به جراحی نیاز پیدا کنید. تکنیک‌های مختلفی برای جراحی تومور آکوستیک نوروم وجود دارد. پزشک با توجه به اندازه تومور، وضعیت شنوایی شما و سایر عوامل این تکنیک را انتخاب می‌کند.
هدف از جراحی، برداشتن تومور و حفظ اعصاب صورت برای جلوگیری از فلج شدن عضلات صورت است. همیشه نمی‌توان کل تومور را خارج کرد. مثلا اگر تومور به بخش‌های مهم مغز یا اعصاب صورت خیلی نزدیک باشد تنها بخشی از آن را برمی‌دارند.
جراحی نوروم آکوستیک با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در این جراحی تومور را از طریق گوش داخلی یا از طریق لایه‌ای در جمجمه خارج میکنند. گاهی اوقات برداشتن تومور علائم بیمار را بدتر می‌کند، چون ممکن است در طول جراحی شنوایی، تعادل یا اعصاب صورت تحریک شوند یا آسیب ببینند. ممکن است فرد شنوایی در سمتی که جراحی شده است را از دست بدهد. همچنین بعد از عمل مدتی طول می‌کشد تا فرد بتواند تعادل خود را به طور کامل حفظ کند.
عوارض جراحی آکوستیک نوروم
جراحی نوروم آکوستیک ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:
· نشت مایع مغزی نخاعی از طریق زخم محل جراحی
· کم شدن شنوایی
· ضعف یا بی حسی صورت
· صدای زنگ یا وزوز گوش
· مشکل در تعادل
· سردرد مداوم
· عفونت مننژیت (خیلی نادر است)
· سکته مغزی یا خونریزی مغزی (خیلی نادر است)
پرتودرمانی برای درمان نوروم آکوستیک
انواع مختلفی از پرتودرمانی برای درمان آکوستیک نوروما وجود دارد. در ادامه این روش‌ها را به شما معرفی می‌کنیم:
۱. رادیوسرجری استریوتاکتیک: این روش نوعی از پرتودرمانی است که می‌تواند نوروم آکوستیک را درمان کند. این روش بیشتر برای تومورهای کوچک با قطر کمتر از ۲.۵ سانتی متر کاربرد دارد. این روش برای افراد مسن و افرادی که نمی‌توانند جراحی کنند هم مناسب است.
رادیوسرجری استریوتاکتیک مانند گاما نایف و سایبرنایف از پرتوهای گامای بسیار ریز برای رساندن دوز دقیق پرتودهی به تومور استفاده می‌کند. این تکنیک بدون آسیب رساندن به بافت اطراف یا ایجاد برش می‌تواند تومورها را از بین ببرد.
هدف از رادیوسرجری استریوتاکتیک متوقف کردن رشد تومور، حفظ عملکرد اعصاب صورت و حفظ شنوایی است. شاید هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها زمان لازم باشد تا رادیوسرجری اثر خود را بگذارد. این روش یک سری خطرات و عوارض هم دارد که عبارت‌اند از:
· کم شنوایی
· وزوز یا زنگ زدن گوش
· ضعف یا بی حسی صورت
· مشکل در تعادل
· ادامه رشد تومور
۲. رادیوتراپی استریوتاکتیک فراکشنال: رادیوتراپی استریوتاکتیک فراکشنال (SRT) دوز کمی از اشعه را طی چند جلسه به تومور می‌تاباند. این روش برای کند کردن رشد تومور انجام می‌شود، بدون اینکه به بافت مغز آسیب برساند.
۳. پرتودرمانی با پروتون: در این نوع روش از پرتوهای پر انرژی با بار مثبت به نام پروتون استفاده میکنند. این درمان با تابش پرتوهای پروتون در دوزهای هدفمند برای درمان تومورها به ناحیه آسیب دیده همراه است. این نوع درمان باعث می‌شود که نواحی اطراف تومور کمتر در معرض اشعه قرار بگیرند.
درمان حمایتی برای نوروم آکوستیک
در کنار درمان‌هایی که برای خارج کردن یا از بین بردن تومورها کاربرد دارند، درمان‌های حمایتی هم می‌توانند به بیمار کمک کنند. درمان‌های حمایتی به کاهش علائم یا عوارض آکوستیک نوروما مانند سرگیجه یا مشکلات تعادل و درمان آنها منجر می‌شوند. یکی از این درمان‌های حمایتی، کاشت حلزون در گوش است. این کار به بهبود شنوایی فرد کمک می‌کند.
عوامل خطرناک بیماری نوروم آکوستیک
تنها عامل خطری که برای نوروم آکوستیک تایید شده، داشتن والدینی با اختلال ژنتیکی نادر نوروفیبروماتوز نوع دو است. بااین‌حال، نوروفیبروماتوز نوع دو تنها حدود پنج درصد از موارد این بیماری را تشکیل می‌دهد.
ویژگی بارز نوروفیبروماتوز نوع دو وجود تومورهای غیرسرطانی روی اعصاب تعادل در دو طرف سر است. تومورها همچنین ممکن است روی اعصاب دیگر هم ایجاد شوند. نوروفیبروماتوز نوع دو به‌عنوان یک اختلال اتوزومال غالب شناخته می‌شود؛ یعنی اینکه این ژن بیمار می‌تواند از یک والد به فرزند منتقل شود. احتمال ۵۰ – ۵۰ وجود دارد که هر فرزند والدین بیمار به این بیماری مبتلا شوند.
چه عواملی علائم این بیماری را تشدید میکنند؟
یک سری عوامل می‌توانند علائم نوروم آکوستیک را بدتر کنند. این عوامل را در ادامه برای شما آورده‌ایم:
· نوروفیبروماتوز نوع دو
· رشد تومورها
· عدم درمان به موقع
عوارض آکوستیک نوروما چیست؟
اگر به فکر درمان نوروم آکوستیک نباشد ممکن است دچار عوارض این بیماری شوید. در ادامه به عوارض این بیماری اشاره می‌کنیم:
· کم شنوایی
· بی حسی و ضعف عضلات صورت
· مشکل در تعادل
· صدای وزوز یا زنگ زدن گوش
تومورهای بزرگ آکوستیک گاهی اوقات روی ساقه مغز فشار می‌آورند و از جریان پیدا کردن مایع مغزی نخاعی بین مغز و نخاع جلوگیری میکنند. مایعات ممکن است در سر فرد جمع شوند. به این وضعیت هیدروسفالی می‌گویند. این مشکل باعث افزایش فشار داخل جمجمه می‌شود و ممکن است منجر به سکته مغزی یا خونریزی مغزی شود.
چگونه می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد؟
در مجموع هیچ روشی برای پیشگیری از بیماری آکوستیک نوروم وجود ندارد. اجتناب از عوامل خطر مانند تشعشعات غیر ضروری می‌تواند احتمال ایجاد تومور نوروم آکوستیک و سایر تومورها را کاهش دهد.
اگر پدر یا مادر شما به این بیماری مبتلا هستند، شما هم باید غربالگری شوید تا شما را از نظر وجود ژن مخرب بررسی کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر متوجه کاهش شنوایی در یک گوش یا هر دو گوش، وزوز یا زنگ زدن گوش یا مشکلات تعادلی شدید، حتما باید به یک متخصص مراجعه کنید. اگر پزشک آکوستیک نوروما را زود تشخیص دهد می‌توانید درمان را آغاز کنید و نگذارید که تومورها رشد کنند.
رشد نکردن تومور و از بین بردن آن باعث پیشگیری از کاهش شنوایی می‌شود. همچنین با شروع درمان سایر علائم مانند سردرد و سرگیجه و مشکلات تعادلی هم به مرور از بین می‌روند.
نتیجه گیری
آکوستیک نوروما یک بیماری است که منجر به ایجاد تومور بر روی اعصاب گوش یا اعصاب صورت می‌شود. این تومورها علائمی مانند کاهش شنوایی، بی حسی صورت و عدم تعادل را به دنبال دارند. تشخیص به موقع این بیماری بسیار مهم است و می‌تواند جلوی عوارض آن را بگیرد.
سوالات متداول
برای درمان آکوستیک نوروما به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان این بیماری باید به متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) مراجعه کنید.
آیا دارویی برای درمان نوروم آکوستیک وجود دارد؟
خیر، اما درمان‌های حمایتی می‌تواند شامل استفاده از دارو برای کاهش سردرد، سرگیجه و… باشد.
آکوستیک نوروم در مردان بیشتر است یا در زنان؟
زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند.