تب شدید (هیپرپیرکسی) یک اصطلاح برای تب بسیار بالا است. وقتی دمای بدن از حد مشخصی بالاتر می‌رود می‌گوییم که فرد تب دارد. حالا اگر دمای بدن خیلی زیاد شود فرد به تب شدید مبتلا شده است و باید به دنبال درمان فوری باشد.
معمولا به علت مشخص مانند یک بیماری زمینه‌ای باعث ایجاد تب شدید می‌شود. تب یا تب و لرز خودش یک بیماری یا علت یک بیماری نیست، اما می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری باشد. معمولا عفونت‌های ویروسی باعث ایجاد تب می‌شوند. با این حال دلایل دیگری هم برای این وضعیت وجود دارد. برای آشنایی با تب شدید، علل ایجاد، روش‌های درمان، عوارض و نحوه پیشگیری از آن در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید.
تب شدید (هیپرپیرکسی)
توضیح تب شدید (هیپرپیرکسی)
دمای طبیعی بدن معمولا ۳۷ درجه سانتیگراد در نظر گرفته می‌شود. با این حال ممکن است در طول روز دمای بدن کمی تغییر کند و کمتر یا بیشتر شود. مثلا دمای بدن در ساعات اولیه صبح در کمترین میزان و در اواخر بعد از ظهر در بالاترین میزان خود است.
زمانی که دمای بدن چند درجه بالاتر از حد طبیعی باشد، به اصطلاح می‌گوییم که فرد تب دارد. دمای ۳۸ درجه سانتیگراد به بالا به عنوان تب در نظر گرفته می‌شود. در برخی موارد، دمای بدن به دلیل عوامل مختلف خیلی بالا می‌رود. معمولا در چنین شرایطی تب شدید (هیپرپیرکسی) رخ می‌دهد. اگر چنین حالتی اتفاق بیفتد دمای بدن به صورت کنترل نشده بالا می‌رود و مغز نمی‌تواند جلوی این افزایش دما را بگیرد.
روش های اندازه گیری تب
برای اندازه گیری تب روش‌های مختلفی وجود دارد. شما در ابتدا باید عضوی از بدن را برای اندازه گیری تب مشخص کنید. در ادامه این اعضا را به شما معرفی می‌کنیم:
۱. رکتوم یا مقعد
این بخش از بدن دقیق‌ترین دمای بدن را نشان می‌دهد. دقت اندازه گیری تب از طریق این عضو خیلی بالا است. دمای معمولی بدن در این ناحیه تقریبا بین ۳۶.۶ الی ۳۸ درجه سانتیگراد است.
۲. دهان
بهتر است در این روش باید دماسنج را از داخل دهان در زیر گونه یا زیر زبان قرار دهید. در هر دو حالت معمولا دمایی که به دست می‌آید پایین‌تر از دمایی است که از طریق مقعد اندازه گیری می‌شود. دقت داشته باشید این اندازه گیری تقریبا تا ۱.۱ درجه سانتیگراد اختلاف دما وجود دارد. البته اندازه گیری دما از زیر زبان دقیق‌تر است. محدوده دمای معمولی بدن از طریق دهان بین ۳۵.۵ الی ۳۷.۵ درجه سانتیگراد است.
۳. زیر بغل
یکی دیگر از بخش‌های بدن که می‌توان از آن برای اندازه گیری دمای بدن استفاده کرد زیر بغل است. زیر بغل و زیر کشاله ران معمولا توسط پزشکان برای اندازه گیری تب در نظر گرفته می‌شوند.
در بیماران بالغ، دمای اندازه گیری شده در این ناحیه‌ها تقریبا تا ۱.۹ درجه سانتیگراد کمتر است ناحیه مقعد است. دمای معمولی زیر بغل تقریبا بین ۳۴.۷ الی ۳۷.۳ درجه سانتیگراد است.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب آنفولانزا و تفاوت آن با سرماخوردگی را مطالعه کنید.
انواع دستگاه برای اندازه گیری دمای بدن
برای اندازه گیری دمای بدن و تشخیص تب، باید از یک دستگاه تب سنج خوب استفاده کنید. انتخاب نوع دماسنج به ناحیه‌ای از بدن بستگی دارد که می‌خواهید دمای بدن را از آنجا اندازه گیری کنید. در ادامه انواع تب سنج را به شما معرفی می‌کنیم:
۱. دماسنج گوش
تب سنج گوش با استفاده از سنسور مادون قرمز کار می‌کند. نوک این دماسنج را وارد کانال گوش می‌کنند و در کمتر از یک ثانیه دمای بدن را اندازه می‌گیرد. استفاده از این دستگاه آسان است و دمای درستی را هم ارائه می‌دهد. البته شما نباید از این دستگاه استفاده کنید، چون ممکن است در اثر فشار زیاد به پرده گوش آسیب وارد شود. محدوده دمای طبیعی گوش تقریبا بین ۳۵.۵ الی ۳۷.۷ درجه سانتیگراد است.
۲. دماسنج پیشانی
این روش ساده‌ترین راه اندازه گیری دمای بدن است. دستگاه تب سنج را به راحتی روی پیشانی قرار می‌دهند. دستگاه با استفاده از مادون قرمز دمای بدن را اندازه می‌گیرد. یک سنسور دیگر هم روی این دستگاه وجود دارد که دمای محیط را نشان می‌دهد. محدوده دمای طبیعی که دماسنج پیشانی نشان می‌دهد تقریبا بین ۳۵.۴ الی ۳۷.۴ درجه سانتیگراد است.
۳. دماسنج دهانی
این نوع دماسنج یک دستگاه دیجیتال کوچک است که سر فلزی دارد. شما باید سر دستگاه را زیر زبان یا گوشه لپ قرار دهید تا دمای بدن را نشان دهد. رایج‌ترین نوع دماسنج در قدیم همین دماسنج‌ها بودند که البته دیجیتال نبودند و با جیوه کار می‌کردند. امروزه استفاده از این دماسنج‌ها به دلیل خطرناک بودن جیوه منسوخ شده است.
از چه دمایی به بالا تب شناخته می شود؟
دمای طبیعی بدن باید چیزی بین ۳۵ الی ۳۷ درجه سانتیگراد باشد. دمای ۳۸ درجه سانتیگراد به عنوان تب شناخته می‌شود، اما خطرناک نیست. زمانی که دمای بدن فرد از ۴۱.۱ درجه سانتیگراد بالاتر می‌رود، تب شدید (هیپرپیرکسی) رخ می‌دهد که شرایط خطرناکی است و به درمان فوری نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: ذات الریه چیست؟
انواع تب
دلایل تب بسیار متفاوت هستند و به همین دلیل هم دسته بندی‌های مختلفی برای انواع تب وجود دارد. تب معمولا بر اساس دلیل، مدت زمان و درجه حرارت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. پنج نوع تب اصلی وجود دارد که در ادامه آنها را به شما معرفی می‌کنیم:
· تب متناوب: این نوع تب یک درجه پایه دارد و از آنجا در طول روز در نوسان است.
· تب برگشتی: این نوع تب دائما در حال رفت و برگشت است. این نوع تب کاهش پیدا می‌کند، اما به طور کلی از بین نمی‌رود.
· تب شدید: اگر دامنه دمای بدن در طول روز به طور شدیدی نوسان داشته باشد و حداقل ۱.۴ درجه سانتیگراد بین بالاترین و پایین‌ترین نقطه آن تفاوت داشته باشد، به عنوان تب شدید (هیپرپیرکسی) در نظر گرفته می‌شود.
· تب مداوم: این تب که به آن تب پایدار نیز می‌گویند، یک تب طولانی‌مدت با تغییر کم یا بدون تغییر دما در طول یک روز است.
· تب عود کننده: این نوع تب بعد از اینکه از چند روز یا چند هفته از زمانی که از بین می‌رود دوباره برمی‌گردد. این نوع تب معمولا با گزش حیوانات و بیماری‌هایی مانند مالاریا اتفاق می‌افتد.
علائم تب شدید (هیپرپیرکسی)
علائم هیپرپیرکسی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، زیرا به دلیل ایجاد و سن فرد و شرایط بدنی او بستگی دارد. این علائم شامل موارد زیر است:
· تشنگی زیاد
· تعریق شدید
· گرفتگی عضلات
· خستگی و ضعف
· سبک شدن سر
با ادامه روند یا افزایش دمای بدن ممکن است علائم هم بدتر شوند. علائم شدیدتر عبارت‌اند از:
· سردرگمی
· رنگ پریدگی
· مرطوب و خنک شدن پوست
· استفراغ یا درد معده
· کاهش ادرار یا ناتوانی در دفع ادرار
اگر دمای بدن از ۴۱.۲ درجه سانتیگراد بیشتر شود، ممکن است علائم زیر برای فرد رخ دهند:
· سردرگمی شدید
· از دست دادن هوشیاری
· تنفس سریع و کوتاه
· خشکی، داغی و قرمزی پوست
· نبض سریع، ولی ضعیف
· گشاد شدن مردمک‌های چشم
· تشنج
دلایل ابتلا به تب شدید (هیپرپیرکسی)
هیپرپیرکسی یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است و می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد. در اینجا به برخی از دلایل این شرایط اشاره می‌کنیم:
· عفونت‌ها: برخی از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی می‌توانند باعث تب شدید شوند. مالاریا که توسط نوعی پشه به بدن منتقل می‌شود هم یکی از عوامل عفونی مهم است که باعث هیپرپیرکسی می‌شود.
· خونریزی داخل جمجمه: خونریزی داخل جمجمه به معنای خونریزی در مغز است که در اثر ضربه یا سکته مغزی ایجاد می‌شود. این شرایط می‌تواند روی هیپوتالاموس تاثیر بگذارد. هیپوتالاموس مسئول تنظیم دمای بدن است.
· بیهوشی: اگر تحت بیهوشی قرار گرفته‌اید ممکن است به تب شدید دچار شوید. هیپرپیرکسی یکی از عوارض جانبی بیهوشی عمومی است. هیپرپیرکسی ناشی از بیهوشی زمانی اتفاق می‌افتد که یک بیماری ماهیچه‌ای زمینه‌ای داشته باشید. به این نوع هیپرپیرکسی، هیپرپیرکسی بدخیم می‌گویند. این شرایط با افزایش سریع و پایدار دمای بدن، اسیدوز متابولیک و سفتی عضلانی عمومی همراه است. این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد.
· طوفان تیروئیدی: طوفان تیروئیدی یک بیماری نادر است که در آن بدن هورمون‌های تیروئیدی را بیش از حد مورد نیاز تولید می‌کند. هورمون‌های اضافی می‌توانند تنظیم دمای بدن را مختل کنند و باعث هیپرپیرکسی شوند.
· مصرف برخی داروها: برخی داروها هم می‌توانند منجر به تب شدید شوند. این داروها عبارت‌اند از:
o مهارکننده‌های بازجذب سروتونین یا SSRIs
o داروهای ضد روان‌پریشی
o داروهای روان گردان مانند اکستازی
درمان تب شدید
تب شدید (هیپرپیرکسی) به دلیل یک بیماری یا عامل دیگر ایجاد می‌شود؛ پس شما باید عامل تب را درمان کنید تا تب هم پایین بیاید.
هنگامی که دمای بدن شروع به حدود ۴۱ درجه سانتی گراد می‌رسد، باید به فکر درمان باشید. اگر علت تب را نمی‌دانید، باید به پزشک مراجعه کنید تا برای شما اقدامات لازم را انجام دهد. این اقدامات شامل موارد زیر است:
· تشخیص عامل تب
· وصل کردن سرم و تزریق مایعات از طریق وریدی برای جبران مایعات از دست رفته بدن
· تزریق داروهای تب بر
درمان خانگی تب شدید (هیپرپیرکسی)
اگر دلیل تب را نمی‌دانید و نمی‌توانید به پزشک مراجعه کنید، بهتر است اقدامات زیر را برای مدیریت و کاهش تب انجام دهید:
· دوش آب ولرم بگیرید
· پاشویه انجام دهید و روی پیشانی خود پارچه مرطوب خنک بگذارید
· مایعات فراوان بنوشید
· از داروهای تب بر استفاده کنید
· لباس گشاد و نخی بپوشید.
پیشگیری از تب
پیشگیری از تب خیلی سخت است، زیرا این وضعیت دلایل زیادی دارد. شما باید به طور کلی از خودتان مراقبت کنید تا درگیر بیماری‌های ویروسی و باکتریایی نشوید، زیرا این بیماری‌های اصلی‌ترین دلایل ابتلا به تب هستند.
اگر بیمار هستید و تب خفیفی دارید، سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا درمان شما را آغاز کند. به این ترتیب می‌توانید از تب شدید (هیپرپیرکسی) پیشگیری کنید. همیشه مایعات فراوان بنوشید و سعی کنید رژیم غذایی سالمی داشته باشید. در محیط‌های شلوغ ماسک بزنید و به افرادی که بیمار هستند نزدیک نشوید.
عوارض تب شدید
هیپرپیرکسی یا همان تب شدید می‌تواند عوارضی هم به دنبال داشته باشد. در ادامه به عوارض و خطرات این شرایط می‌پردازیم:
· تشنج
· آسیب مغزی
· فلج شدن
· مرگ
تب شدید (هیپرپیرکسی) در کودکان
سندرم یا بیماری کاوازاکی (التهاب عروق) یکی از دلایل اصلی تب شدید به خصوص در کودکان است. سندرم کاوازاکی باعث التهاب شریان‌ها در سراسر بدن می‌شود. یکی از نشانه‌های بیماری کاوازاکی تب بالا است که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به هیپرپیرکسی شود.
برای درمان کودکان باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین می‌توانید از مایعات فراوان، پاشویه و قرار دادن پارچه خنک روی پیشانی کودک کمک بگیرید. تب شدید در کودکان خطرناک است و می‌تواند منجر به تشنج شود. به همین دلیل در صورت بالا رفتن تب کودک فورا به اورژانس مراجعه کنید.
نتیجه گیری
تب شدید (هیپرپیرکسی) وضعیتی است که در آن دمای بدن به صورت کنترل نشده‌ای بالا می‌رود. بیماری‌های مختلف مانند آنفولانزا و… و همچنین آسیب به سر، مالاریا، تیروئید طوفانی و بیماری کاوازاکی می‌توانند منجر به تب شدید شوند. اگر به این وضعیت دچار شده‌اید فورا به پزشک مراجعه کنید تا دچار عوارض نشوید.
سوالات متداول
تب شدید (هیپرپیرکسی) چند درجه است؟
تب شدید به تبی گفته می‌شود که از ۴۱ درجه سانتیگراد بالاتر برود.
آیا تب شدید کشنده است؟
در برخی موارد بله، به ویژه اگر تب شدید بعد از بیهوشی عمومی رخ داده باشد.
آیا می‌توان تب شدید (هیپرپیرکسی) را در خانه درمان کرد؟
در مواردی که تب خیلی شدید نباشد و به حالت پایداری رسیده باشد می‌توانید با روش‌هایی مانند دوش گرفتن با آب خنک، پاشویه، مصرف تب بر و… تب را پایین تر بیاورید.