بیماری‌های تنفسی و ریوی مانند عفونت دستگاه تنفسی، در شهرهای بزرگ و آلوده بسیار رایج هستند و می‌توانند مشکلات زیادی را برای فرد و خانواده‌اش ایجاد کنند. ذات الریه یا پنومونی یکی از همین بیماری‌های تنفسی است که ریه‌های فرد را درگیر می‌کند.
پنومونی یک بیماری عفونی است که باعث التهاب در کیسه‌های هوایی یک ریه یا هر دو ریه می‌شود. کیسه‌های هوایی در این بیماری چرکی می‌شوند و سرفه‌های خلطی یا سرفه های مکرر ایجاد می‌کنند. عوامل مختلفی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها می‌توانند باعث ذات‌الریه شوند. این بیماری از خفیف تا شدید متغیر است و می‌تواند هر فردی در هر سنی را درگیر کند. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان به این بیماری دچار شدید و به اطلاعات بیشتری درباره آن نیاز دارید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید تا در مورد این بیماری، علائم و روش‌های درمان آن با شما صحبت کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم با نزدیک شدن فصل سرما و آنفولانزا، مطلب واکسن آنفولانزا برای کودکان را مطالعه کنید.
ذات الریه یا پنومونی چیست؟
ذات الریه یک عفونت است که ریه‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری باعث تورم بافت ریه می‌شود و آن را ملتهب می‌کند. در نتیجه این بیماری، کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) و لوله‌های مجاری هوایی که به آنها متصل می‌شوند (برونشیول‌ها) پر از مایع یا چرک می‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود تا فرد به سرفه‌های خفیف تا شدید دچار شود. پنومونی باکتریایی معمولا شدیدتر از پنومونی ویروسی است؛ چرا که پنومونی ویروسی در بیشتر موارد خودبه‌خود برطرف می‌شود.
همانطور که بالاتر هم گفتیم پنومونی ممکن است یک یا هر دو ریه را درگیر کند. اگر یک ریه درگیر شود به آن پنومونی یک‌طرفه و اگر دو ریه درگیر شود به آن پنومونی دوطرفه یا مضاعف می‌گویند.
علائم ذات الریه چیست؟
نشانه‌ها و علائم بیماری ذات‌الریه به علت ایجاد آن بستگی دارد و همچنین میزان سلامت کلی شما هم در شدت این علائم تاثیرگذار است. معمولا علائم خفیف این بیماری بیشتر شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، اما مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا این علائم برطرف شوند. رایج‌ترین علائم پنومونی عبارت‌اند از:
- · درد قفسه سینه هنگام نفس کشیدن یا سرفه کردن
- · پایین آمدن سطح هوشیاری (در افراد ۶۵ سال به بالا)
- · سرفه معمولا همراه با خلط
- · تب و لرز و تعریق
- · خستگی
- · افت دمای بدن (در افراد بالای ۶۵ سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف) توصیه می‌کنیم مطلب راهکارهای تقویت سیستم ایمنی را حتما مطالعه کنید.
- · حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- · نفس تنگی
آیا بیماری ذات الریه واگیردار است؟
خود بیماری ذات الریه واگیردار نیست، اما باکتری‌ها و ویروس‌هایی که این بیماری را ایجاد می‌کنند مسری هستند. مثلا آنفولانزا یک بیماری واگیردار است و اگر کسی به این بیماری مبتلا باشد، می‌تواند اطرافیان خود را نیز بیمار کند. آنفولانزا می‌تواند منجر به ذات‌الریه شود، اما در موارد خیلی کمی این اتفاق می‌افتد.
باکتری استرپتوکوک پنومونیه که معمولا باعث ذات‌الریه می‌شود، می‌تواند از طریق لمس سطوح آلوده یا از طریق سرفه و عطسه از فردی به فرد دیگر منتقل شود. پنومونی ناشی از قارچ مسری نیست؛ پس افرادی که به ذات‌الریه قارچی مبتلا می‌شوند، این بیماری را به دیگران انتقال نمی‌دهند.
علت ابتلا به ذات الریه چیست؟
ذات الریه بر اثر حمله باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به بدن ایجاد می‌شود. در ادامه به شما می‌گوییم که علل ذات‌الریه باکتریایی، ویروسی و قارچی چه چیزهایی هستند.
ذات‌الریه باکتریایی
از علل ذات‌الریه باکتریایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- · باکتری پنوموکوک
- · مایکوپلاسما
- · لژیونلا، باکتری عامل بیماری لژیونر
- · انواع خاصی از باکتری کلامیدیا
ذات‌الریه ویروسی
این نوع بیماری به دلیل وجود ویروس‌ها ایجاد می‌شود. این ویروس‌ها عبارت‌اند از:
- · ویروس آنفولانزا
- · ویروس سرماخوردگی
- · ویروس RSV (علت اصلی ذات‌الریه در نوزادان یک سال به پایین)
- · ویروس کرونا یا SARS-CoV-2
- · ویروس سرخک
- · آدنوویروس
- · ویروس واریسلا زوستر یا آبله مرغان
- · ویروس سیاه سرفه
ذات‌الریه قارچی
پنومونی قارچی را هم انواع خاصی از قارچ‌ها ایجاد می‌کنند. در ادامه این قارچ‌ها را نام می‌بریم:
- · قارچ Coccidioidomycosis یا تب دره
- · کریپتوکوکوس (در مدفوع پرندگان و خاک آلوده به آن وجود دارد)
- · هیستوپلاسموز
انواع ذات الریه کدام‌ها هستند؟
همانطور که گفتیم، ذات‌الریه به سه دسته تقسیم می‌شود. ذات‌الریه ویروسی، ذات‌الریه باکتریایی و ذات‌الریه قارچی. در ادامه این سه نوع پنومونی را به شما معرفی می‌کنیم:
· ذات‌الریه ویروسی: ویروس‌هایی مانند ویروس‌های سرماخوردگی و آنفولانزا باعث حدود یک‌سوم موارد ابتلا به ذات‌الریه می‌شوند. آنها شایع‌ترین علت این بیماری در کودکان زیر پنج سال نیز هستند. این نوع عفونت به اندازه ذات‌الریه باکتریایی جدی نیست، اما می‌تواند منجر به پنومونی باکتریایی شود.
· ذات‌الریه باکتریایی: این نوع پنومونی بسیار رایج‌تر است و افراد بیشتری را درگیر می‌کند. شایع‌ترین علت این بیماری هم باکتری استرپتوکوک است. ممکن است افراد بعد از یک عفونت ویروسی مانند آنفولانزا یا کرونا به این بیماری مبتلا شوند.
· ذات‌الریه قارچی: قارچ‌ها هم می‌توانند پنومونی ایجاد کنند. این نوع بیماری بیشتر بر روی افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند تاثیر می‌گذارند. قارچ‌های مولد ذات‌الریه بیشتر در مدفوع پرندگان و خاک وجود دارند.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب راه‌های انتقال بیماری سل را مطالعه کنید.
ذات الریه در کودکان چه علائمی دارد؟
کودکان یکی از گروه‌های حساس هستند که خیلی زود به ذات الریه مبتلا می‌شوند. نوزادان ممکن است هیچ علامتی از عفونت نداشته باشند، اما معمولا در صورت ابتلا به پنومونی استفراغ می‌کنند، تب و سرفه دارند، بی‌قرار، خسته و کم‌انرژی هستند و ممکن است در تنفس یا بلع مشکل داشته باشند.
اگر چنین علائمی را در نوزاد یا کودک خود مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ذات‌الریه در کودکان می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
درمان ذات الریه
روش درمان پنومونی به علت ابتلای آن بستگی دارد. روش درمان را پزشک مشخص می‌کند و شما نباید خوددرمانی کنید. برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
· آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک باکتری‌ها را از بین می‌برد، اما نمی‌تواند ویروس‌ها را نابود کند؛ پس این روش برای درمان پنومونی باکتریایی موثر است.
· داروهای ضد قارچ: داروهای ضد قارچ برای درمان پنومونی قارچی کاربرد دارند و می‌توانند قارچ‌ها را از بین ببرند.
· داروهای ضد ویروس: پنومونی ویروسی معمولا خودبه‌خود درمان می‌شود و نیازی به داروی خاصی ندارد، اما در موارد شدید می‌توانید از داروهای ضد ویروس مانند اوسلتامیویر، زانامیویر و… استفاده کنید تا ویروس زودتر از بین برود.
· اکسیژن درمانی: افرادی که در تنفس مشکل دارند می‌توانند از ماسک یا لوله‌های اکسیژن رسان استفاده کنند.
· استفاده از سرم: سرم‌های وریدی برای جبران کم‌آبی بدن در موارد شدید پنومونی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
· تخلیه مایعات: اگر ریه‌ها خیلی آب آورده باشند، ممکن است پزشک آنها را با کمک لوله یا جراحی تخلیه کند.
با اینحال بهترین روش برای پیشگیری از بیماری ذات الریه تزریق واکسن پرونار ۱۳ است.
آنتی بیوتیک برای ذات الریه
همانطور که گفتیم، مصرف درست آنتی‌بیوتیک در درمان ذات‌الریه باکتریایی موثر است و در درمان دو نوع دیگر این بیماری تاثیر ندارد. نوع آنتی‌بیوتیک را پزشک با توجه به شدت بیماری شما تجویز می‌کند. تعدادی از رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان پنومونی عبارت‌اند از:
- · آموکسی سیلین
- · آزیترومایسین
- · سفیکسیم
- · کو آموکسی کلاو
- · داکسی سیلین
- · لووفلوکساسین
درمان خانگی ذات الریه چیست؟
روش‌های طبیعی و خانگی هم برای درمان ذات‌الریه وجود دارد که در موارد خفیف می‌توانید از آنها کمک بگیرید. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:
- · استراحت مداوم
- · خوردن غذاهای مغذی
- · نوشیدن مایعات فراوان
- · مصرف چای نعناع، اکالیپتوس و شنبلیله برای درمان سرفه
- · غرغره آب نمک
- · مصرف کافئین برای درمان تنگی نفس
- · استفاده از بخور گرم
- · مصرف چای زنجبیل یا زردچوبه برای درمان درد قفسه سینه
پیشگیری از ذات الریه
یک سری اقدامات هست که می‌توانید برای جلوگیری از پنومونی انجام دهید. در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
- · پیروی از یک رژیم غذایی متنوع و سالم
- · ورزش منظم
- · نکشیدن سیگار
- · تزریق واکسن‌های توصیه شده مانند واکسن آنفولانزا
- · رعایت بهداشت و شستن مکرر دست‌ها به‌ویژه در مکان‌های عمومی
- · استفاده از ماسک در مکان‌های شلوغ
- · تقویت سیستم ایمنی
عوارض بیماری ذات الریه چیست؟
پنومونی عوارضی دارد که اگر به‌درستی آن را درمان نکنید، ممکن است گریبان‌گیر شما شود. این عوارض عبارت‌اند از:
· باکتریمی: در این عارضه باکتری‌ها در خون پخش می‌شوند و ممکن است باعث شوک سپتیک و نارسایی اندام‌ها شوند.
· نارسایی تنفسی: گاهی اوقات پنومونی منجر به سختی در تنفس می‌شود و ممکن است به استفاده از دستگاه اکسیژن نیاز پیدا کنید.
· پلورال افیوژن: تجمع مایع بین لایه‌های بافتی در ریه‌ها و حفره قفسه سینه پلورال افیوژن نام دارد. این مایع ممکن است عفونی هم باشد.
· آبسه ریه: زمانی که کیسه‌های چرکی در داخل یا اطراف ریه تشکیل شود، ریه آبسه می‌کند و چرکی می‌شود.
· سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS): این بیماری یک نوع جدی از نارسایی تنفسی است که ممکن است بسیار خطرناک باشد.
· نارسایی کلیه
· بدتر شدن نارسایی قلبی یا افزایش خطر حمله قلبی در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی
ذات الریه در دوران بارداری
اگر مادران باردار به ذات‌الریه مبتلا شوند، به آن ذات‌الریه مادرانه می‌گویند. در بسیاری از افراد، ذات‌الریه با سرماخوردگی یا آنفولانزا شروع می‌شود و سپس به ریه‌ها سرایت می‌کند. این بیماری در مادران باردار ممکن است بیشتر رخ دهد، زیرا این افراد آسیب‌پذیرتر هستند.
اگر باردار هستید و علائم ذات الریه را دارید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید، زیرا این بیماری می‌تواند برای مادر و نوزاد خطرات جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
نتیجه گیری
ذات الریه یا پنومونی یک بیماری عفونی است و ریه‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری از خفیف تا شدید متغیر است و حتی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.
سرفه، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تب و لرز و… از علائم این بیماری هستند. در صورت مشاهده این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنید تا زودتر درمان شوید.
سوالات متداول
ذات الریه چیست؟
ذات‌الریه یک بیماری عفونی است که ریه‌ها را درگیر می‌کند و باعث التهاب آنها می‌شود.
علت ذات‌الریه چیست؟
ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها از اصلی‌ترین علل ابتلا به پنومونی هستند.
درمان پنومونی چیست؟
درمان پنومونی یا همان ذات‌الریه به علت ابتلای آن بستگی دارد. مثلا پنومونی باکتریایی با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.