بیماری‌های عفونی بسیار رایج هستند و معمولا هم راحت درمان می‌شوند. این بیماری‌ها ممکن است هر نقطه‌ای از بدن را درگیر کنند، اما زمانی که حرف از مغز می‌شود، قضیه فرق می‌کند. بیماری مننژیت یک بیماری عفونی است که مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری ممکن است به دلیل عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی ایجاد شود. از علائم شایع این بیماری می‌توان به سفت شدن گردن و سردرد اشاره کرد.
این بیماری باعث می‌شود که لایه‌های اطراف مغز و نخاع ملتهب شوند. گاهی اوقات مننژیت در عرض چند هفته و بدون هیچ درمانی خوب می‌شود. گاهی اوقات هم این بیماری شدید است و باید فورا به فکر درمان آن باشید. اگر شما هم علائم این بیماری را دارید، در ادامه با ما همراه باشید تا درباره علائم، علل ابتلا، روش‌های درمان و عوارض این بیماری باش شما صحبت کنیم.
اما پیش از هر چیزی توصیه می‌کنیم مطلب ذات‌الریه را حتما مطالعه کنید.
بیماری مننژیت چیست؟
مننژیت یا عفونت مغزی به التهاب ناحیه اطراف مغز و نخاع گفته می‌شود. اطراف مغز و نخاع با لایه‌ای محافظ به نام مننژ پوشیده شده است. وقتی باکتری‌ها و ویروس‌ها به این لایه حمله می‌کنند، مننژ ملتهب می‌شود و عفونت می‌کند. به این حالت مننژیت می‌گویند.
مننژها از مغز و نخاع در برابر آسیب محافظت می‌کنند. آنها حاوی اعصاب، عروق خونی و مایع محافظ (مایع مغزی نخاعی) هستند. از شایع‌ترین علل این بیماری می‌توان به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی اشاره کرد. این بیماری انواع مختلفی هم دارد که در ادامه این مطلب آنها را به شما معرفی می‌کنیم.
انواع مننژیت
بیماری عفونت مننژ چند نوع مختلف دارد. هر کدام از انواع این بیماری ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه انواع مننژیت را به شما معرفی می‌کنیم و ویژگی‌های آنها را برای شما توضیح می‌دهیم.
۱. مننژیت ویروسی
مننژیت ویروسی شایع‌ترین نوع مننژیت است. ویروس‌های دسته انتروویروس حدود ۵۲ درصد بزرگسالان و ۵۸ درصد نوزادان را مبتلا می‌کنند. این ویروس‌ها در تابستان و پاییز شایع‌تر هستند و عبارت‌اند از:
· کوکساکی ویروس A
· کوکساکی ویروس B
· اکو ویروس‌ها
ویروس‌های دسته‌بندی انتروویروس‌ها باعث ایجاد حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیون عفونت در سال می‌شوند، اما تنها درصد کمی از افرادی که آلوده می‌شوند را به مننژیت مبتلا می‌کنند. سایر ویروس‌هایی که می‌توانند باعث عفونت مننژ شوند عبارت‌اند از:
· ویروس وست نیل
· اوریون
· اچ‌آی‌وی
· سرخک
· ویروس‌های تب‌خال
· کلتی ویروس که باعث تب کنه کلرادو می‌شود
مننژیت ویروسی معمولا بدون درمان از بین می‌رود. بااین‌حال، در برخی موارد به درمان نیاز پیدا می‌کنند.
۲. مننژیت باکتریایی
مننژیت باکتریایی واگیردار است و در اثر عفونت باکتری‌های خاص ایجاد می‌شود. این نوع بیماری در صورت عدم درمان ممکن است کشنده باشد. از هر ۱۰ نفر که به عفونت مننژ باکتریایی مبتلا می‌شود، یک نفر می‌میرد و از هر پنج نفر هم یک نفر عوارض جدی را تجربه می‌کند. شایع‌ترین انواع باکتری‌هایی که باعث مننژیت باکتریایی می‌شوند عبارت‌اند از:
· استرپتوکوک پنومونیه: این باکتری معمولا در دستگاه تنفسی، سینوس‌ها و حفره بینی یافت می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد عفونت مننژ پنوموکوکی شود.
· نایسریا مننژیتیدیس: این باکتری از طریق بزاق و سایر مایعات تنفسی پخش می‌شود و مننژیت مننگوکوکی ایجاد می‌کند.
· لیستریا مونوسیتوژنز: این باکتری‌ها باکتری‌های غذایی هستند.
· استافیلوکوکوس اورئوس: این باکتری به طور معمول در سراسر پوست و در مجرای بینی دیده می‌شود و مننژیت استافیلوکوکی را ایجاد می‌کند.
۳. مننژیت قارچی
مننژیت قارچی نوع نادری از عفونت مننژ است. این بیماری توسط قارچی ایجاد می‌شود که بدن را آلوده می‌کند و سپس از طریق جریان خون به مغز یا نخاع می‌رسد. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض ابتلا به مننژیت قارچی قرار می‌گیرند. افراد مبتلا به سرطان و ویروس ایدز این این دسته افراد هستند. شایع‌ترین قارچ‌هایی که عفونت مننژ قارچی ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:
کریپتوکوکوس: این قارچ از خاک آلوده به فضولات پرندگان به‌ویژه کبوتر و مرغ یا گیاهان پوسیده از طریق تنفس وارد بدن می‌شود.
بلاستومیسز: این نوع قارچ در خاک وجود دارد.
هیستوپلاسما: این قارچ در محیط‌هایی یافت می‌شود که به‌شدت به مدفوع خفاش‌ها و پرندگان آلوده هستند.
کوسیدیودیس: این نوع قارچ هم در خاک مناطق خاصی از زمین یافت می‌شود.
۴. مننژیت انگلی
این نوع مننژیت خیلی شایع نیست و از انگل‌هایی که در خاک، مدفوع و برخی از حیوانات و مواد غذایی مانند حلزون‌ها، ماهی‌های خام یا طیور هستند انتقال پیدا می‌کند. سه انگل اصلی مسئول این نوع عفونت مننژ هستند که در ادامه به شما معرفی می‌کنیم:
· آنژیواسترونژیلوس کانتوننسیس
· بایلیساسکاریس پروسیونیس
· ناتوستوما اسپینیگروم
مننژیت انگلی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. در عوض، این انگل‌ها می‌توانند حیوانات را آلوده می‌کنند یا روی غذایی که انسان می‌خورد قرار بگیرند. اگر انگل یا تخم انگل در هنگام بلع عفونی باشد، ممکن است عفونت رخ دهد.
یکی از انواع بسیار نادر عفونت مننژ انگلی، مننژیت آمیب است که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. این نوع بیماری زمانی ایجاد می‌شود که یکی از چندین نوع آمیب از طریق بینی وارد بدن شود. این بیماری معمولا از طریق شنا در آب آلوده منتقل می‌شود. این انگل می‌تواند بافت مغز را از بین ببرد و در نهایت باعث توهم، تشنج و سایر علائم جدی شود.
۵. مننژیت غیر عفونی
مننژیت غیر عفونی همان‌طور که از نامش پیداست عفونت نیست. این بیماری نوعی عفونت مغزی است که در اثر سایر شرایط یا درمان‌های پزشکی ایجاد می‌شود. این شرایط یا بیماری‌ها عبارت‌اند از:
· لوپوس
· ضربه به سر
· جراحی مغز
· سرطان
· مصرف داروهای خاص
۶. مننژیت مزمن
اگر بیماری عفونت مننژ بیش از چهار هفته طول بکشد، به آن مننژیت مزمن گفته می‌شود. علل مننژیت مزمن قارچ‌ها، بیماری‌های روماتولوژیکی و سرطان هستند. برای درمان عفونت مننژ مزمن باید علت آن را پیدا و درمان کنید.
علائم مننژیت در کودکان و بزرگسالان
علائم عفونت مننژ در افراد بالای دو سال با نوزادان متفاوت است. در ادامه به علائم این بیماری در افراد دو سال به بالا اشاره می‌کنیم:
· تب شدید و ناگهانی
· گرفتگی گردن
· سردرد شدید
· گیجی یا مشکل در تمرکز
· تشنج
· خواب آلودگی یا سخت بیدار شدن
· حساسیت به نور
· بی اشتهایی نسبت به غذا و نوشیدنی‌ها
· بثورات پوستی
علائم مننژیت در نوزادان
علائم عفونت مننژ در نوزادان زیر دو سال عبارت‌اند از:
· تب شدید
· گریه مداوم
· خواب آلودگی شدید یا تحریک پذیر بودن
· مشکل بیدار شدن از خواب
· فعال نبودن یا تنبل بودن
· بیدار نشدن برای غذا خوردن و نداشتن احساس گرسنگی
· خوب غذا نخوردن
· استفراغ
· برآمدگی در نقطه نرم بالای سر نوزاد
· سفتی بدن و گردن
دلایل ابتلا به مننژیت
هر نوع مننژیت علت مربوط به خود را دارد، اما همه آنها در نهایت باعث می‌شوند که باکتری، قارچ، ویروس یا انگل به مغز برسند. این اتفاق از طریق جریان خون یا پایانه‌های عصبی رخ می‌دهد. این ویروس‌ها و باکتری‌ها در قسمت‌های مایع اطراف مغز رشد می‌کنند و تبدیل به یک عفونت پیشرفته می‌شوند.
دلایل ابتلا به هر کدام از انواع عفونت مننژ را در قسمت انواع مننژیت برای شما توضیح دادیم. نکته قابل توجه این است که مننژیت غیر عفونی در نتیجه یک آسیب فیزیکی یا شرایط دیگر ایجاد می‌شود و باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها علت آن نیستند.
راه های تشخیص مننژیت
پزشک در ابتدا شما را معاینه می‌کند و در مورد شرایط و علائمی که دارید سوال می‌پرسد. همچنین از شما می‌پرسد که آیا اخیرا کسی از اطرافیان شما به بیماری‌های عفونی دچار شده یا اینکه اخیرا به مسافرت رفته‌اید یا خیر.
اگر با همین معاینات پزشک به نتیجه برسد که درمان را آغاز می‌کند. در غیر این صورت باید آزمایش‌های مختلفی بدهید تا بیماری شما را درست تشخیص بدهد. در ادامه این مطلب به آزمایش‌های موردنیاز برای تشخیص عفونت مننژ اشاره می‌کنیم.
چه آزمایشاتی برای تشخیص مننژیت انجام می شود؟
آزمایش‌های که برای تشخیص عفونت مننژ کاربرد دارند به شرح زیر هستند:
· سواب بینی یا گلو: در این آزمایش از یک چوب با نوک نرم (گوش پاک کن) برای نمونه گیری از مخاط بینی یا گلو استفاده می‌کنند. سپس نمونه را از نظر وجود عفونت بررسی می‌کنند.
· ضربه زدن به ستون فقرات: در این روش با استفاده از یک سرنگ مخصوص که به قسمت پایین کمر وارد می‌کنند، نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) به دست می‌آورند. سپس نمونه را از نظر وجود هر گونه عفونت مورد بررسی قرار می‌دهند.
· آزمایش خون: در اینجا از شما خون می‌گیرند تا آن را آزمایش کنند و ببینند که عفونت دارد یا نه.
از دیگر روش‌های تشخیص عفونت مغزی نخاعی می‌توان به عکس سی تی اسکن، ام آر آی یا نمونه مدفوع اشاره کرد. در این آزمایش‌ها وجود التهاب در بدن را بررسی می‌کنند.
روش های درمان مننژیت
روش درمان عفونت مننژ به علت ابتلای آن بستگی دارد. در ادامه درمان انواع مننژیت را برای شما آورده‌ایم:
· مننژیت باکتریایی: برای درمان این نوع بیماری باید در بیمارستان بستری شوید. تشخیص و درمان به‌موقع از آسیب مغزی و مرگ جلوگیری می‌کند. عفونت باکتریایی مننژ را با آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی و استروئیدها درمان می‌کنند. هیچ آنتی‌بیوتیک خاصی برای درمان این نوع بیماری وجود ندارد، زیرا نوع آنتی‌بیوتیک با توجه به نوع باکتری مشخص می‌شود.
· مننژیت قارچی: این نوع عفونت مننژ را با داروهای ضد قارچ درمان می‌کنند.
· مننژیت انگلی: این نوع بیماری ممکن است نیازی به مصرف دارو نیاز نداشته باشد. اگر بیماری شدید باشد پزشک برای فرد آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
· مننژیت ویروسی: این نوع عفونت هم معمولا خود به خود برطرف می‌شود، اما گاهی اوقات به درمان به داروهای ضد ویروسی داخل وریدی نیاز است.
· مننژیت مزمن: در این نوع بیماری ابتدا باید علت زمینه‌ای مانند عفونت قارچی یا بیماری خود ایمنی فرد مانند رماتیسم مفصلی را درمان کنند تا عفونت مننژ هم درمان شود.
درمان خانگی مننژیت
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان به عفونت مننژ خفیف مبتلا شده‌اید و آزمایش‌ها ویروسی بودن آن را نشان می‌دهند، می‌توانید در خانه درمان را آغاز کنید.
این نوع مننژیت معمولا خود به خود درمان می‌شود و مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند. بیشتر افراد در فاصله هفت الی ۱۰ روز بهبود پیدا می‌کنند. در طول این مدت می‌توانید اقدامات زیر را برای بهبودی انجام دهید:
· استراحت کافی داشته باشید
· برای بهبود سردرد یا هر نوع دردی مسکن مصرف کنید
· اگر حالت تهوع دارید یا استفراغ می‌کنید از داروی ضد تهوع استفاده کنید
· اگر بهتر نشدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
واکسن مننژیت
عفونت مننژ باکتریایی خطرناک است و درصورتی‌که به‌سرعت درمان نشود می‌تواند خطرناک باشد. البته عفونت مغزی ویروسی شایع‌تر است، اما ازآنجایی‌که عفونت باکتریایی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند، دو نوع واکسن برای آن وجود دارد:
۱. واکسن مزدوج مننگوکوک یا واکسن MenACWY که اغلب با نام‌های تجاری مانند Menactra، Menveo و MenQuadfi در دسترس هستند، چهار نوع از رایج‌ترین باکتری‌های مولد مننژیت را هدف قرار می‌دهند. این واکسن ماندگاری بیشتری دارد و محافظت بیشتری هم ارائه می‌دهد، به‌خصوص اگر دوزهای یادآور را نیز تزریق کنید.
۲. واکسن سروگروپ B مننگوکوک یا MenB یک سویه خاص از باکتری‌ها را هدف قرار می‌دهد و دوره محافظت آن کوتاه‌تر است. این واکسن برای گروه‌های خاصی از افراد مناسب است.
عوارض واکسن مننژیت
واکسن‌های مننژیت یک سری عوارض جانبی هم دارند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
· درد، قرمزی و سوزش در محل تزریق
· تب خفیف به مدت یک الی دو روز پس از تزریق
· لرز
· سردرد
· درد مفاصل
· خستگی
این عوارض باید در عرض سه الی هفت روز کاهش پیدا کنند. اگر علائم کمتر نشد یا اینکه بدتر شد، باید به پزشک مراجعه کنید.
عوارض مننژیت
عوارض عفونت مننژ گاهی اوقات جدی هستند. اگر فردی به این بیماری مبتلا شده باشد و به دنبال درمان نباشد، خطر تشنج و آسیب سیستم عصبی افزایش پیدا می‌کند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
· کم شنوایی
· مشکل در بینایی
· مشکلات حافظه
· اختلالات یادگیری
· آسیب مغزی
· مشکل در راه رفتن
· تشنج
· نارسایی کلیه
· شوک
· مرگ
راه های پیشگیری از مننژیت
میکروب‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌هایی که باعث عفونت مغزی می‌شوند می‌توانند از طریق سرفه، عطسه و روبوسی پخش شوند. همچنین استفاده از ظروف غذاخوری مشترک، مسواک یا سیگار می‌تواند این ویروس‌ها و باکتری‌ها را پخش کند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
· دست‌هایتان را مرتب بشویید.
· بهداشت را رعایت کنید. نوشیدنی، غذا، نی، ظروف غذاخوری، بالم لب یا مسواک را با کسی به اشتراک نگذارید.
· استراحت کافی داشته باشید
· غذای سالم و میوه و سبزیجات مصرف کنید تا سیستم ایمنی‌تان تقویت شود
· اگر بیمار هستید حتما از ماسک استفاده کنید. در هنگام سرفه یا عطسه دهان خود را بپوشانید.
· اگر باردار هستید حواستان به رژیم غذایی باشد. از خوردن غذاهای فراوری شده و فست فود خودداری کنید. گوشت و مرغ را کامل بپزید تا میکروب‌های آنها از بین برود. حتما هم از لبنیات پاستوریزه استفاده کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
مننژیت ویروسی معمولا نیازی به مراجعه به پزشک ندارد، اما اگر علائم زیر را دارید حتما به پزشک مراجعه کنید:
· تب
· سردرد شدیدی که از بین نمی‌رود
· گیجی
· استفراغ کردن
· گرفتگی گردن
مننژیت باکتریایی اگر فورا درمان نشود عواقب جدی در پی خواهد داشت. اگر با فردی که عفونت مننژ داشته در تماس بودید حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکن است برای پیشگیری از ابتلا به این عفونت نیاز به مصرف دارو داشته باشید.
نتیجه گیری
مننژیت یک التهاب در لایه محافظ مغز و نخاع است که موارد مختلفی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها می‌توانند علت آن باشند. عفونت مننژ ویروسی، قارچی و انگلی در بیشتر موارد خطرناک نیست و با دارو یا حتی بدون دارو درمان می‌شود، اما عفونت باکتریایی بسیار خطرناک است و باید فورا درمان شود. در غیر این صورت می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.
سوالات متداول
چه کسانی در معرض خطر مننژیت هستند؟
افراد زیر پنج سال، افراد با سیستم ایمنی ضعیف، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند اچ آی وی یا سرطان، افرادی که در محیط‌های عمومی مانند خوابگاه یا بیمارستان و… فعالیت دارند، افراد مبتلا به عفونت مزمن بینی و گوش، ذات‌الریه پنوموکوکی یا عفونت خونی و… بیشتر در معرض خطر ابتلا به مننژیت قرار دارند.
برای درمان مننژیت باید به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان عفونت مننژ باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه کنید.
آیا مننژیت واگیردار است؟
مننژیت چیست؟ + علائم در کودکان و بزرگسالان
بیماری‌های عفونی بسیار رایج هستند و معمولا هم راحت درمان می‌شوند. این بیماری‌ها ممکن است هر نقطه‌ای از بدن را درگیر کنند، اما زمانی که حرف از مغز می‌شود، قضیه فرق می‌کند. بیماری مننژیت یک بیماری عفونی است که مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری ممکن است به دلیل عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی ایجاد شود. از علائم شایع این بیماری می‌توان به سفت شدن گردن و سردرد اشاره کرد.
این بیماری باعث می‌شود که لایه‌های اطراف مغز و نخاع ملتهب شوند. گاهی اوقات مننژیت در عرض چند هفته و بدون هیچ درمانی خوب می‌شود. گاهی اوقات هم این بیماری شدید است و باید فورا به فکر درمان آن باشید. اگر شما هم علائم این بیماری را دارید، در ادامه با ما همراه باشید تا درباره علائم، علل ابتلا، روش‌های درمان و عوارض این بیماری باش شما صحبت کنیم.
اما پیش از هر چیزی توصیه می‌کنیم مطلب ذات‌الریه را حتما مطالعه کنید.
بیماری مننژیت چیست؟
مننژیت یا عفونت مغزی به التهاب ناحیه اطراف مغز و نخاع گفته می‌شود. اطراف مغز و نخاع با لایه‌ای محافظ به نام مننژ پوشیده شده است. وقتی باکتری‌ها و ویروس‌ها به این لایه حمله می‌کنند، مننژ ملتهب می‌شود و عفونت می‌کند. به این حالت مننژیت می‌گویند.
مننژها از مغز و نخاع در برابر آسیب محافظت می‌کنند. آنها حاوی اعصاب، عروق خونی و مایع محافظ (مایع مغزی نخاعی) هستند. از شایع‌ترین علل این بیماری می‌توان به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی اشاره کرد. این بیماری انواع مختلفی هم دارد که در ادامه این مطلب آنها را به شما معرفی می‌کنیم.
انواع مننژیت
بیماری عفونت مننژ چند نوع مختلف دارد. هر کدام از انواع این بیماری ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه انواع مننژیت را به شما معرفی می‌کنیم و ویژگی‌های آنها را برای شما توضیح می‌دهیم.
۱. مننژیت ویروسی
مننژیت ویروسی شایع‌ترین نوع مننژیت است. ویروس‌های دسته انتروویروس حدود ۵۲ درصد بزرگسالان و ۵۸ درصد نوزادان را مبتلا می‌کنند. این ویروس‌ها در تابستان و پاییز شایع‌تر هستند و عبارت‌اند از:
· کوکساکی ویروس A
· کوکساکی ویروس B
· اکو ویروس‌ها
ویروس‌های دسته‌بندی انتروویروس‌ها باعث ایجاد حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیون عفونت در سال می‌شوند، اما تنها درصد کمی از افرادی که آلوده می‌شوند را به مننژیت مبتلا می‌کنند. سایر ویروس‌هایی که می‌توانند باعث عفونت مننژ شوند عبارت‌اند از:
· ویروس وست نیل
· اوریون
· اچ‌آی‌وی
· سرخک
· ویروس‌های تب‌خال
· کلتی ویروس که باعث تب کنه کلرادو می‌شود
مننژیت ویروسی معمولا بدون درمان از بین می‌رود. بااین‌حال، در برخی موارد به درمان نیاز پیدا می‌کنند.
۲. مننژیت باکتریایی
مننژیت باکتریایی واگیردار است و در اثر عفونت باکتری‌های خاص ایجاد می‌شود. این نوع بیماری در صورت عدم درمان ممکن است کشنده باشد. از هر ۱۰ نفر که به عفونت مننژ باکتریایی مبتلا می‌شود، یک نفر می‌میرد و از هر پنج نفر هم یک نفر عوارض جدی را تجربه می‌کند. شایع‌ترین انواع باکتری‌هایی که باعث مننژیت باکتریایی می‌شوند عبارت‌اند از:
· استرپتوکوک پنومونیه: این باکتری معمولا در دستگاه تنفسی، سینوس‌ها و حفره بینی یافت می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد عفونت مننژ پنوموکوکی شود.
· نایسریا مننژیتیدیس: این باکتری از طریق بزاق و سایر مایعات تنفسی پخش می‌شود و مننژیت مننگوکوکی ایجاد می‌کند.
· لیستریا مونوسیتوژنز: این باکتری‌ها باکتری‌های غذایی هستند.
· استافیلوکوکوس اورئوس: این باکتری به طور معمول در سراسر پوست و در مجرای بینی دیده می‌شود و مننژیت استافیلوکوکی را ایجاد می‌کند.
۳. مننژیت قارچی
مننژیت قارچی نوع نادری از عفونت مننژ است. این بیماری توسط قارچی ایجاد می‌شود که بدن را آلوده می‌کند و سپس از طریق جریان خون به مغز یا نخاع می‌رسد. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض ابتلا به مننژیت قارچی قرار می‌گیرند. افراد مبتلا به سرطان و ویروس ایدز این این دسته افراد هستند. شایع‌ترین قارچ‌هایی که عفونت مننژ قارچی ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:
کریپتوکوکوس: این قارچ از خاک آلوده به فضولات پرندگان به‌ویژه کبوتر و مرغ یا گیاهان پوسیده از طریق تنفس وارد بدن می‌شود.
بلاستومیسز: این نوع قارچ در خاک وجود دارد.
هیستوپلاسما: این قارچ در محیط‌هایی یافت می‌شود که به‌شدت به مدفوع خفاش‌ها و پرندگان آلوده هستند.
کوسیدیودیس: این نوع قارچ هم در خاک مناطق خاصی از زمین یافت می‌شود.
۴. مننژیت انگلی
این نوع مننژیت خیلی شایع نیست و از انگل‌هایی که در خاک، مدفوع و برخی از حیوانات و مواد غذایی مانند حلزون‌ها، ماهی‌های خام یا طیور هستند انتقال پیدا می‌کند. سه انگل اصلی مسئول این نوع عفونت مننژ هستند که در ادامه به شما معرفی می‌کنیم:
· آنژیواسترونژیلوس کانتوننسیس
· بایلیساسکاریس پروسیونیس
· ناتوستوما اسپینیگروم
مننژیت انگلی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. در عوض، این انگل‌ها می‌توانند حیوانات را آلوده می‌کنند یا روی غذایی که انسان می‌خورد قرار بگیرند. اگر انگل یا تخم انگل در هنگام بلع عفونی باشد، ممکن است عفونت رخ دهد.
یکی از انواع بسیار نادر عفونت مننژ انگلی، مننژیت آمیب است که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. این نوع بیماری زمانی ایجاد می‌شود که یکی از چندین نوع آمیب از طریق بینی وارد بدن شود. این بیماری معمولا از طریق شنا در آب آلوده منتقل می‌شود. این انگل می‌تواند بافت مغز را از بین ببرد و در نهایت باعث توهم، تشنج و سایر علائم جدی شود.
۵. مننژیت غیر عفونی
مننژیت غیر عفونی همان‌طور که از نامش پیداست عفونت نیست. این بیماری نوعی عفونت مغزی است که در اثر سایر شرایط یا درمان‌های پزشکی ایجاد می‌شود. این شرایط یا بیماری‌ها عبارت‌اند از:
· لوپوس
· ضربه به سر
· جراحی مغز
· سرطان
· مصرف داروهای خاص
۶. مننژیت مزمن
اگر بیماری عفونت مننژ بیش از چهار هفته طول بکشد، به آن مننژیت مزمن گفته می‌شود. علل مننژیت مزمن قارچ‌ها، بیماری‌های روماتولوژیکی و سرطان هستند. برای درمان عفونت مننژ مزمن باید علت آن را پیدا و درمان کنید.
علائم مننژیت در کودکان و بزرگسالان
علائم عفونت مننژ در افراد بالای دو سال با نوزادان متفاوت است. در ادامه به علائم این بیماری در افراد دو سال به بالا اشاره می‌کنیم:
· تب شدید و ناگهانی
· گرفتگی گردن
· سردرد شدید
· گیجی یا مشکل در تمرکز
· تشنج
· خواب آلودگی یا سخت بیدار شدن
· حساسیت به نور
· بی اشتهایی نسبت به غذا و نوشیدنی‌ها
· بثورات پوستی
علائم مننژیت در نوزادان
علائم عفونت مننژ در نوزادان زیر دو سال عبارت‌اند از:
· تب شدید
· گریه مداوم
· خواب آلودگی شدید یا تحریک پذیر بودن
· مشکل بیدار شدن از خواب
· فعال نبودن یا تنبل بودن
· بیدار نشدن برای غذا خوردن و نداشتن احساس گرسنگی
· خوب غذا نخوردن
· استفراغ
· برآمدگی در نقطه نرم بالای سر نوزاد
· سفتی بدن و گردن
دلایل ابتلا به مننژیت
هر نوع مننژیت علت مربوط به خود را دارد، اما همه آنها در نهایت باعث می‌شوند که باکتری، قارچ، ویروس یا انگل به مغز برسند. این اتفاق از طریق جریان خون یا پایانه‌های عصبی رخ می‌دهد. این ویروس‌ها و باکتری‌ها در قسمت‌های مایع اطراف مغز رشد می‌کنند و تبدیل به یک عفونت پیشرفته می‌شوند.
دلایل ابتلا به هر کدام از انواع عفونت مننژ را در قسمت انواع مننژیت برای شما توضیح دادیم. نکته قابل توجه این است که مننژیت غیر عفونی در نتیجه یک آسیب فیزیکی یا شرایط دیگر ایجاد می‌شود و باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها علت آن نیستند.
راه های تشخیص مننژیت
پزشک در ابتدا شما را معاینه می‌کند و در مورد شرایط و علائمی که دارید سوال می‌پرسد. همچنین از شما می‌پرسد که آیا اخیرا کسی از اطرافیان شما به بیماری‌های عفونی دچار شده یا اینکه اخیرا به مسافرت رفته‌اید یا خیر.
اگر با همین معاینات پزشک به نتیجه برسد که درمان را آغاز می‌کند. در غیر این صورت باید آزمایش‌های مختلفی بدهید تا بیماری شما را درست تشخیص بدهد. در ادامه این مطلب به آزمایش‌های موردنیاز برای تشخیص عفونت مننژ اشاره می‌کنیم.
چه آزمایشاتی برای تشخیص مننژیت انجام می شود؟
آزمایش‌های که برای تشخیص عفونت مننژ کاربرد دارند به شرح زیر هستند:
· سواب بینی یا گلو: در این آزمایش از یک چوب با نوک نرم (گوش پاک کن) برای نمونه گیری از مخاط بینی یا گلو استفاده می‌کنند. سپس نمونه را از نظر وجود عفونت بررسی می‌کنند.
· ضربه زدن به ستون فقرات: در این روش با استفاده از یک سرنگ مخصوص که به قسمت پایین کمر وارد می‌کنند، نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) به دست می‌آورند. سپس نمونه را از نظر وجود هر گونه عفونت مورد بررسی قرار می‌دهند.
· آزمایش خون: در اینجا از شما خون می‌گیرند تا آن را آزمایش کنند و ببینند که عفونت دارد یا نه.
از دیگر روش‌های تشخیص عفونت مغزی نخاعی می‌توان به عکس سی تی اسکن، ام آر آی یا نمونه مدفوع اشاره کرد. در این آزمایش‌ها وجود التهاب در بدن را بررسی می‌کنند.
روش های درمان مننژیت
روش درمان عفونت مننژ به علت ابتلای آن بستگی دارد. در ادامه درمان انواع مننژیت را برای شما آورده‌ایم:
· مننژیت باکتریایی: برای درمان این نوع بیماری باید در بیمارستان بستری شوید. تشخیص و درمان به‌موقع از آسیب مغزی و مرگ جلوگیری می‌کند. عفونت باکتریایی مننژ را با آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی و استروئیدها درمان می‌کنند. هیچ آنتی‌بیوتیک خاصی برای درمان این نوع بیماری وجود ندارد، زیرا نوع آنتی‌بیوتیک با توجه به نوع باکتری مشخص می‌شود.
· مننژیت قارچی: این نوع عفونت مننژ را با داروهای ضد قارچ درمان می‌کنند.
· مننژیت انگلی: این نوع بیماری ممکن است نیازی به مصرف دارو نیاز نداشته باشد. اگر بیماری شدید باشد پزشک برای فرد آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
· مننژیت ویروسی: این نوع عفونت هم معمولا خود به خود برطرف می‌شود، اما گاهی اوقات به درمان به داروهای ضد ویروسی داخل وریدی نیاز است.
· مننژیت مزمن: در این نوع بیماری ابتدا باید علت زمینه‌ای مانند عفونت قارچی یا بیماری خود ایمنی فرد مانند رماتیسم مفصلی را درمان کنند تا عفونت مننژ هم درمان شود.
درمان خانگی مننژیت
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان به عفونت مننژ خفیف مبتلا شده‌اید و آزمایش‌ها ویروسی بودن آن را نشان می‌دهند، می‌توانید در خانه درمان را آغاز کنید.
این نوع مننژیت معمولا خود به خود درمان می‌شود و مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند. بیشتر افراد در فاصله هفت الی ۱۰ روز بهبود پیدا می‌کنند. در طول این مدت می‌توانید اقدامات زیر را برای بهبودی انجام دهید:
· استراحت کافی داشته باشید
· برای بهبود سردرد یا هر نوع دردی مسکن مصرف کنید
· اگر حالت تهوع دارید یا استفراغ می‌کنید از داروی ضد تهوع استفاده کنید
· اگر بهتر نشدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
واکسن مننژیت
عفونت مننژ باکتریایی خطرناک است و درصورتی‌که به‌سرعت درمان نشود می‌تواند خطرناک باشد. البته عفونت مغزی ویروسی شایع‌تر است، اما ازآنجایی‌که عفونت باکتریایی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند، دو نوع واکسن برای آن وجود دارد:
۱. واکسن مزدوج مننگوکوک یا واکسن MenACWY که اغلب با نام‌های تجاری مانند Menactra، Menveo و MenQuadfi در دسترس هستند، چهار نوع از رایج‌ترین باکتری‌های مولد مننژیت را هدف قرار می‌دهند. این واکسن ماندگاری بیشتری دارد و محافظت بیشتری هم ارائه می‌دهد، به‌خصوص اگر دوزهای یادآور را نیز تزریق کنید.
۲. واکسن سروگروپ B مننگوکوک یا MenB یک سویه خاص از باکتری‌ها را هدف قرار می‌دهد و دوره محافظت آن کوتاه‌تر است. این واکسن برای گروه‌های خاصی از افراد مناسب است.
عوارض واکسن مننژیت
واکسن‌های مننژیت یک سری عوارض جانبی هم دارند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
· درد، قرمزی و سوزش در محل تزریق
· تب خفیف به مدت یک الی دو روز پس از تزریق
· لرز
· سردرد
· درد مفاصل
· خستگی
این عوارض باید در عرض سه الی هفت روز کاهش پیدا کنند. اگر علائم کمتر نشد یا اینکه بدتر شد، باید به پزشک مراجعه کنید.
عوارض مننژیت
عوارض عفونت مننژ گاهی اوقات جدی هستند. اگر فردی به این بیماری مبتلا شده باشد و به دنبال درمان نباشد، خطر تشنج و آسیب سیستم عصبی افزایش پیدا می‌کند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
· کم شنوایی
· مشکل در بینایی
· مشکلات حافظه
· اختلالات یادگیری
· آسیب مغزی
· مشکل در راه رفتن
· تشنج
· نارسایی کلیه
· شوک
· مرگ
راه های پیشگیری از مننژیت
میکروب‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌هایی که باعث عفونت مغزی می‌شوند می‌توانند از طریق سرفه، عطسه و روبوسی پخش شوند. همچنین استفاده از ظروف غذاخوری مشترک، مسواک یا سیگار می‌تواند این ویروس‌ها و باکتری‌ها را پخش کند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
· دست‌هایتان را مرتب بشویید.
· بهداشت را رعایت کنید. نوشیدنی، غذا، نی، ظروف غذاخوری، بالم لب یا مسواک را با کسی به اشتراک نگذارید.
· استراحت کافی داشته باشید
· غذای سالم و میوه و سبزیجات مصرف کنید تا سیستم ایمنی‌تان تقویت شود
· اگر بیمار هستید حتما از ماسک استفاده کنید. در هنگام سرفه یا عطسه دهان خود را بپوشانید.
· اگر باردار هستید حواستان به رژیم غذایی باشد. از خوردن غذاهای فراوری شده و فست فود خودداری کنید. گوشت و مرغ را کامل بپزید تا میکروب‌های آنها از بین برود. حتما هم از لبنیات پاستوریزه استفاده کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
مننژیت ویروسی معمولا نیازی به مراجعه به پزشک ندارد، اما اگر علائم زیر را دارید حتما به پزشک مراجعه کنید:
· تب
· سردرد شدیدی که از بین نمی‌رود
· گیجی
· استفراغ کردن
· گرفتگی گردن
مننژیت باکتریایی اگر فورا درمان نشود عواقب جدی در پی خواهد داشت. اگر با فردی که عفونت مننژ داشته در تماس بودید حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکن است برای پیشگیری از ابتلا به این عفونت نیاز به مصرف دارو داشته باشید.
نتیجه گیری
مننژیت یک التهاب در لایه محافظ مغز و نخاع است که موارد مختلفی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها می‌توانند علت آن باشند. عفونت مننژ ویروسی، قارچی و انگلی در بیشتر موارد خطرناک نیست و با دارو یا حتی بدون دارو درمان می‌شود، اما عفونت باکتریایی بسیار خطرناک است و باید فورا درمان شود. در غیر این صورت می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.
سوالات متداول
چه کسانی در معرض خطر مننژیت هستند؟
افراد زیر پنج سال، افراد با سیستم ایمنی ضعیف، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند اچ آی وی یا سرطان، افرادی که در محیط‌های عمومی مانند خوابگاه یا بیمارستان و… فعالیت دارند، افراد مبتلا به عفونت مزمن بینی و گوش، ذات‌الریه پنوموکوکی یا عفونت خونی و… بیشتر در معرض خطر ابتلا به مننژیت قرار دارند.
برای درمان مننژیت باید به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان عفونت مننژ باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه کنید.
آیا مننژیت واگیردار است؟
مننژیت باکتریایی واگیردار است. اگر در تماس با فرد مبتلا به مننژیت باکتریایی بوده‌اید، برای پیشگیری بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
آیا مننژیت کشنده است؟
مننژیت باکتریایی بسیار خطرناک است و اگر فورا درمان نشود منجر به آسیب مغزی و حتی مرگ می‌شود.