بیماری‌های تنفسی مانند عفونت دستگاه تنفسی و عفونت ریه، در تمام طول سال اتفاق می‌افتند و کوچک و بزرگ هم نمی‌شناسند. این بیماری‌ها سیستم تنفسی فرد را درگیر می‌کنند و گاهی اوقات هم می‌توانند خطرناک باشند. سیاه سرفه یکی از این بیماری‌های تنفسی است.
این بیماری به‌عنوان یک عفونت تنفسی شناخته می‌شود و اغلب مسری است و منجر به سرفه‌های بسیار شدید می‌شود؛ به همین دلیل هم به آن سیاه سرفه می‌گویند. البته دلیل دیگری هم برای این نام‌گذاری وجود دارد. این بیماری گاهی اوقات بسیار شدید می‌شود و فرد را آزار می‌دهد. اگر شما هم به این بیماری مبتلا شده‌اید، باید با علائم و راه‌های درمان آن آشنا شوید.
در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید تا شما را با این بیماری، علائم، عوارض، راه‌های درمان و روش‌های پیشگیری آن آشنا کنیم.
سیاه سرفه چیست؟
سیاه سرفه یک بیماری عفونی بسیار شدید است که دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر می‌کند. این بیماری با سرفه‌های مکرر و طولانی همراه است، به‌طوری‌که گاهی فرد از سرفه کبود می‌شود. بعضا افراد در چنین موقعیتی احساس تنگی نفس را تجربه می‌کنند. علت دیگر نام‌گذاری این بیماری همین موضوع است.
سرفه در این بیماری ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه طول بکشد. در این بیماری صدای نفس کشیدن فرد هم تغییر پیدا می‌کند. سرفه‌های طولانی مدت باعث خروج هوا از ریه‌ها می‌شوند. هنگامی که پس از یک حمله سرفه، سریع و عمیق نفس نفس می‌زنید، ممکن است صدای سرفه با استنشاق هوا همراه شود. این صدا بلند و ادامه دار و چیزی شبیه به «وووووو» است.
این بیماری می‌تواند نوزادان، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان را درگیر کند. این مشکل معمولا خطرناک است و به همین دلیل به محض دیدن علائم باید به پزشک مراجعه کنید. در ادامه درباره علائم این بیماری با شما صحبت می‌کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب بیماری سل چگونه منتقل می‌شود را مطالعه کنید.
علائم سیاه سرفه چیست؟
وقتی فردی به سیاه سرفه مبتلا می‌شود، حدودا بین ۷ الی ۱۰ روز طول می‌کشد تا علائم این بیماری خودشان را نشان دهند. حتی گاهی اوقات زمان بیشتری هم طول می‌کشد. علائم در ابتدا خفیف و شبیه به سرماخوردگی هستند. این علائم خفیف عبارت‌اند از:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- قرمز و اشکی شدن چشم‌ها
- تب و لرز
- سرفه‌های مکرر
پس از یک یا دو هفته، نشانه‌های این بیماری پیشرفت می‌کنند و بدتر می‌شوند. مخاط غلیظ در داخل مجاری تنفسی جمع می‌شود و باعث می‌شود که به‌صورت غیرقابل‌کنترل سرفه کنید.
از راه های درمان تب و لرز چه میدانید؟
سرفه‌های شدید از اصلی‌ترین علائم این بیماری هستند. حملات سرفه شدید و طولانی‌مدت ممکن است باعث علائم زیر شوند:
- تحریک به استفراغ کردن
- قرمز یا کبود شدن صورت
- خستگی مفرط
- تنفس با صدای بلند «وووو»
البته همه افراد این علائم را تجربه نمی‌کنند. گاهی اوقات ممکن است تنها علامت این بیماری در فرد سرفه‌های شدید و طولانی‌مدت باشد.
آیا دلایل سرفه های مکرر را میدانید؟
چه عواملی منجر به سیاه سرفه می شود؟
نوعی باکتری به نام بوردتلا پرتوسیس (Bordetella pertussis) عامل بیماری سیاه سرفه است. وقتی یک فرد مبتلا به این بیماری سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات ریز مملو از باکتری در هوا پخش می‌شود. اگر شما در نزدیکی فرد قرار داشته باشید و این هوای آلوده را تنفس کنید، به احتمال زیادی بیمار خواهید شد.
وقتی این باکتری وارد سیستم تنفسی شود به پرزهای ریز و مو مانند (سیلیا) روی پوشش مجرای تنفسی می‌چسبد. سپس سمومی آزاد می‌کند که به مژک‌های شما آسیب می‌رسانند و راه‌های هوایی را متورم می‌کنند. این تورم باعث افزایش ترشحات مخاطی در مجاری تنفسی می‌شود که از دلیل اصلی سرفه‌های شدید هستند.
سیاه سرفه در کودکان چه علائمی دارد؟
سیاه سرفه بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد. علائم این بیماری حدود یک الی سه هفته پس از ورود باکتری‌ها به بدن کودک خودشان را نشان می‌دهند. بروز علائم این بیماری در کودکان سه مرحله دارد:
مرحله اول بین یک الی دو هفته طول می‌کشد و معمولا شامل علائم زیر است:
- سرفه خفیف
- تب با درجه کم
- آبریزش بینی
مرحله دوم ممکن است بین یک الی شش هفته طول بکشد. در برخی موارد این علائم تا ۱۰ هفته هم طول می‌کشند. این علائم عبارت‌اند از:
مرحله سوم (ریکاوری) ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. علائم در این مرحله شامل موارد زیر هستند:
- استفراغ و قطع سرفه
- کاهش سرفه در حدود هفته ششم بیماری (گاهی این وضعیت یک الی دو ماه ادامه پیدا می‌کند)
علائم ممکن است در هر کودک متفاوت باشد. نوزادان مبتلا به سیاه سرفه معمولا سرفه نمی‌کنند یا صدای سرفه آنها شنیده نمی‌شود. آنها معمولا دچار تنگی نفس یا مکث در تنفس (آپنه) می‌شوند. گاهی اوقات علائم این بیماری مشابه بیماری‌های دیگر مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند؛ پس در صورت مشاهده هرگونه علائم فورا به پزشک مراجعه کنید.
پیشنهاد می‌کنیم حتما مطلب برونشیت را مطالعه کنید.
آیا بزرگسالان نیز به سیاه سرفه مبتلا می شوند؟
سیاه سرفه اغلب در کودکان دیده می‌شود، زیرا کودکان سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و وقتی در معرض باکتری قرار بگیرند سریع‌تر بیمار می‌شوند. به همین دلیل هم تقویت سیستم ایمنی از اهمیت زیادی برخوردار است. بزرگسالان هم به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما بیماری آنها خفیف‌تر است و معمولا علائم خفیف‌تری هم دارد. این عفونت در بزرگسالان بیشتر شبیه به سرماخوردگی است.
بااین‌حال، برخی از بزرگسالان هم ممکن است به عفونت شدید مبتلا شوند. از علائم این بیماری می‌توان به سرفه‌های طولانی و شدید اشاره کرد که خواب را از فرد می‌گیرند. افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند می‌گویند که این سرفه‌ها بدترین سرفه‌های زندگی آنها بوده است. همچنین این بیماری می‌تواند روال عادی زندگی فرد را مختل کند و عوارض جدی به همراه داشته باشد.
عوارض بیماری سیاه سرفه چیست؟
نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری معمولا سریع بهبود پیدا می‌کنند و دچار هیچ مشکلی نمی‌شوند. گاهی اوقات ممکن است این بیماری آن‌قدر شدید باشد که باعث عوارض زیر شود:
- کبود شدن یا شکستن دنده‌ها
- فتق شکمی
- پاره شدن رگ‌های خونی دست یا چشم‌ها
- عوارض این بیماری در کودکان و نوزادان شدیدتر است. این عوارض به‌ویژه در نوزادان زیر شش ماه عبارت‌اند از:
- ذات‌الریه
- کند شدن یا توقف تنفس
- کم آبی بدن
- کاهش وزن به دلیل مشکلات تغذیه‌ای
- تشنج
- آسیب مغزی
عوارض این بیماری در نوزادان و کودکان می‌تواند بسیار شدید باشد. به همین دلیل معمولا نوزادان و کودکان را در بیمارستان بستری می‌کنند. گاهی اوقات عوارض این بیماری می‌تواند زندگی نوزادان کمتر از شش ماه را تهدید کند.
بهترین درمان برای سیاه سرفه چیست؟
درمان سیاه سرفه باید در اسرع وقت آغاز شود. وقتی پزشک این بیماری را تشخیص داد باید بلافاصله درمان را شروع کند. روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد. نوع درمان معمولا به شدت بیماری شما بستگی دارد. در ادامه به روش‌های درمانی این بیماری اشاره می‌کنیم.
مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان سیاه سرفه
پزشکان برای درمان سیاه سرفه آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند، زیرا این بیماری باکتریایی و عفونی است و فقط مصرف درست آنتی‌بیوتیک می‌تواند آن را درمان کند.
آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از گسترش بیماری کاربرد دارد. البته آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند سرفه را درمان کند. به همین دلیل ممکن است پزشک داروهای دیگری را برای کاهش سرفه تجویز کند. برخی از شربت‌ها می‌توانند به کاهش سرفه کمک کنند و به گلو احساس راحتی بدهند.
اگر با فرد مبتلا به این عفونت در تماس نزدیک بوده‌اید، باید درمان را در عرض سه هفته پس از قرار گرفتن در معرض باکتری شروع کنید.
درمان خانگی سیاه سرفه
اگر سیاه سرفه شدید نباشد از طریق روش‌های طبیعی و خانگی هم می‌توانید آن را درمان کنید. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:
· روغن اکالیپتوس: روغن اکالیپتوس برای درمان علائم سرماخوردگی، سرفه، تجمع بیش از حد مخاط و التهاب دستگاه تنفسی فوقانی مفید است. ۱۲ قطره از این روغن را در ۱۵۰ میلی‌لیتر آب در حال جوش یا دستگاه بخور بریزید و تنفس کنید. این کار را سه بار در روز انجام دهید.
· روغن نعناع فلفلی: این روغن هم می‌تواند علائم سرفه را کاهش دهد. سه الی چهار قطره از این روغن را به آب در حال جوش یا دستگاه بخور اضافه کنید و نفس بکشید.
· شیرین بیان: غرغره شیرین بیان یا چای شیرین بیان می‌تواند سرفه را تسکین دهد و به پاک‌سازی مخاط از مجاری تنفسی کمک کند.
· چای سبز: چای سبز خواص ضد باکتریایی دارد و می‌تواند به درمان عفونت سیاه سرفه کمک کند.
· پونه کوهی و لیمو: پونه هم خاصیت ضد باکتریایی دارد. روغن پونه کوهی و روغن لیمو می‌توانند با عفونت مبارزه کنند.
· پیاز: سازمان بهداشت جهانی عصاره پیاز را برای درمان سرماخوردگی و سرفه توصیه می‌کند.
· عسل: مصرف عسل تا سه روز به طور موثری شدت و دفعات سرفه را کاهش می‌دهد.
· زنجبیل: زنجبیل بر سرفه و عفونت‌های تنفسی تاثیر می‌گذارد و آنها را کاهش می‌دهد.
· بادام: روغن بادام می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند.
· زردچوبه: پودر زردچوبه می‌تواند آبریزش بینی و سرفه را بهبود ببخشد.
· آب نمک: غرغره کردن آب نمک ولرم می‌تواند گلودرد ناشی از سرفه‌های مکرر را بهبود ببخشد.
درماه خانگی سیاه سرفه برای کودکان
اگر کودک شما دچار این بیماری شده ممکن است او را در بیمارستان بستری کنند. در این صورت حتما کودک را بستری کنید و او را به خانه نبرید. پزشک برای کودک هم از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کند. ممکن است استفاده از آنتی‌بیوتیک باعث بهبودی سریع کودک نشود، اما از گسترش عفونت جلوگیری می‌کند. اگر هم حال کودک آن‌قدر بد نیست که نیاز به بستری شدن داشته باشد می‌توانید از درمان خانگی برای او استفاده کنید. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- گرم نگه داشتن کودک
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک و سبک
- نوشیدن مایعات فراوان
- دور ماندن از شرایطی که باعث سرفه می‌شوند. مثلا دود سیگار از این موارد است.
- کنترل کردن تنفس کودک
- پاک کردن راه‌های تنفسی از مخاط (تخلیه کردن مخاط بینی)
روش های پیشگیری از سیاه سرفه چیست؟
روش‌های زیادی برای پیشگیری از سیاه سرفه وجود ندارد، اما یکی از مهم‌ترین و موثرترین این روش‌ها تزریق واکسن است. استفاده از داروهای تقویت کننده سیستم ایمنی بدن هم می‌توانند از ابتلا به بیماری‌های عفونی جلوگیری کنند، اما همیشه هم جواب نمی‌دهند.
واکسن بهترین راه برای آماده کردن بدن برای مبارزه با باکتری بوردتلا پرتوسیس است. این واکسن باید از دوران نوزادی و کودکی تزریق شود و تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کند.
واکسن سیاه سرفه
دریافت واکسن سیاه سرفه بهترین راه برای جلوگیری از این بیماری است. پزشکان توصیه می‌کنند که تمام کودکان واکسن سه‌گانه دیفتری – کزاز – سیاه سرفه (DTaP) را دریافت کنند. این یک واکسن ترکیبی است که از آنها در برابر دیفتری و کزاز نیز محافظت می‌کند. کودکان باید پنج دوز از این واکسن را در سنین مختلف دریافت کنند. برنامه تزریق این واکسن به شکل زیر است:
- اولین دوز: دو ماهگی
- دومین دوز: چهار ماهگی
- سومین دوز: شش ماهگی
- چهارمین دوز: بین ۱۵ الی ۱۸ ماهگی
- پنجمین دوز: بین چهار الی شش سالگی
پزشکان همچنین توصیه می‌کنند که بزرگسالان دوز یادآور را حتما تزریق کنند. به خصوص افرادی که نوزاد یا کودک خردسال دارند باید دوز یادآور را دریافت کنند. بزرگسالان بین ۱۹ الی ۶۴ سال باید واکسن یادآور که Tdap نام دارد را یک بار دریافت کنند.
بزرگسالان بالای ۶۴ سال نیز در صورت تماس نزدیک با نوزادان کمتر از ۱۲ ماه باید این واکسن را بزنند. مادران باردار هم باید در سه ماهه سوم بارداری (بین هفته ۲۷ تا ۳۶) واکسن Tdap را دریافت کنند. این تزریق باید در هر بارداری تکرار شود.
راه های انتقال سیاه سرفه چیست؟
همان‌طور که گفتیم، این بیماری از طریق یک باکتری پخش می‌شود. هنگامی که فرد مبتلا به این بیماری سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات ریز تنفسی حاوی باکتری در هوا پخش می‌شوند. افرادی که در نزدیکی فرد مبتلا هستند این هوا را تنفس می‌کنند و به بیماری دچار می‌شوند. البته این عفونت علائم خود را بعد از حداقل یک هفته نشان می‌دهد. به همین دلیل اگر در نزدیکی فرد مبتلا قرار گرفته‌اید باید حتما درمان را زودتر شروع کنید تا علائم با شدت کمتری ظاهر شوند.
نتیجه گیری
سیاه سرفه یک بیماری عفونی است که از طریق یک باکتری به نام بوردتلا پرتوسیس ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند نوزادان، کودکان و بزرگسالان را مبتلا کند، اما نوزادان و کودکان در معرض خطر بیشتری قرار دارند. به همین دلیل هم هست که باید واکسن سه‌گانه کزاز دیفتری سیاه سرفه حتما به نوزادان و کودکان تزریق شود.
سوالات متداول
آیا سیاه سرفه کشنده است؟
این بیماری در بزرگسالان خطر چندانی ندارد، اما کودکان و نوزادان، به‌ویژه نوزادان کمتر از شش ماه ممکن است با عوارض جدی یا حتی مرگ در اثر سیاه سرفه مواجه شوند.
آیا سیاه سرفه در خانه درمان می‌شود؟
اگر فرد علائم خفیفی داشته باشد می‌تواند در خانه و با روش‌های طبیعی مانند استفاده از دستگاه بخور، نوشیدن مایعات فراوان، استراحت و… بهبود پیدا کند.
درمان سیاه سرفه در کودکان چیست؟
کودکان و نوزادان در شرایط شدید معمولا باید در بیمارستان بستری شوند و تحت مراقبت باشند.