یکی از بیماری‌های آزاردهنده حالت تهوع و استفراغ است که می‌تواند افراد مختلف را درگیر کند. این حالت‌ها به دلایل مختلف از جمله بیماری و بارداری ایجاد می‌شوند. به مرور زمان این حالت حتی می‌تواند منجر به بی اشتهایی شود.
به طور کلی حالت تهوع و همین‌طور استفراغ هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شود. البته این حالت‌ها در مادران باردار و افرادی که تحت درمان سرطان قرار دارند شایع‌تر هستند. استفراغ زمانی ایجاد می‌شود که فرد بیمار شده یا غذایی مصرف کرده که فاسد بوده است. با استفراغ فرد محتویات معده را تخلیه می‌کند. در حالت تهوع فرد احساس استفراغ می‌کند، اما در واقع این اتفاق نمی‌افتد.
یکی از دلایلی که ممکن است به چنین حالتی دچار شوید، می‌توانید عفونت معده و روده یا حتی فلج معده باشد. اگر شما هم به این حالت‌ها دچار شده‌اید، در ادامه این مطلب در بهستان دارو با ما همراه باشید تا در مورد این حالت‌ها، علائم و راه‌های درمان با شما صحبت کنیم.
تهوع و استفراغ چیست؟
به زبان ساده حالت تهوع زمانی ایجاد می‌شود که شما احساس می‌کنید چیزی روی معده یا پشت گلویتان سنگینی می‌کند. این حس ممکن است در نتیجه خوردن غذایی رخ دهد که معده نتوانسته آن را قبول کند. افرادی که در حال درمان سرطان هستند و شیمی‌درمانی انجام می‌دهند هم معمولا به این حالت دچار می‌شوند. در کنار حالت تهوع ممکن است احساس سرگیجه، سبکی سر یا مشکل در بلع هم داشته باشید. حالت تهوع معمولا به این شکل است که انگار می‌خواهید استفراغ کنید، اما همیشه این اتفاق نمی‌افتد.
استفراغ هم به تخلیه اجباری محتویات معده از طریق دهان اشاره دارد. وقتی معده شما با غذای فاسد پر شده باشد یا اینکه نتواند چیزهایی که خورده‌اید را قبول کند، استفراغ رخ می‌دهد. در این شرایط ماهیچه‌های معده منقبض می‌شوند و محتویات معده را از طریق مری به سمت بالا می‌فرستند. محتویات معده در نهایت از طریق دهان خارج می‌شوند. تهوع و استفراغ بیماری نیستند، بلکه می‌توانند شرایط زیر را نشان بدهند:
· عفونت معده (گاستروانتریت)
· مسمومیت غذایی
· بیماری حرکت (عدم هماهنگی حرکت شخص با حرکت مورد انتظار مغز)
· بارداری
· میگرن
تهوع و استفراغ چه تفاوتی دارند؟
در واقع تهوع به احساس میل به استفراغ اشاره دارد. گاهی اوقات ممکن است هیچ چیزی نخورده باشید و معده‌تان خالی باشد، ام به دلایلی مختلف باز هم حالت تهوع داشته باشید. اما استفراغ اما به زمانی اشاره دارد که محتویات معده از راه دهان تخلیه می‌شوند. این حالت هم به دلایل مختلف مانند مسمومیت غذایی، پرخوری و… اتفاق می‌افتد. حالت تهوع و استفراغ ممکن است دلایل مشابهی داشته باشند، اما در حالت تهوع ممکن است تخلیه معده صورت نگیرد، درحالی‌که در استفراغ همیشه محتویات معده خالی می‌شوند.
پیشنهاد می‌کنیم برای اطلاعات بیشتر مطلب همه چیز درباره بیماری سلیاک را مطالعه کنید.
علائم تهوع و استفراغ چیست؟
به بیان کلی علائم استفراغ و حالت تهوع تقریبا مشابه هستند، اما تهوع ممکن است در نهایت منجر به استفراغ نشود. هر دو استفراغ و تهوع نشان از یک مشکل یا بیماری در شما دارند. در ادامه به علائمی که همراه این حالت‌ها هستند اشاره می‌کنیم:
· تخلیه محتویات معده
· احساس استفراغ
· نداشتن اشتها
· آب افتادن دهان
· عرق‌کردن
· انقباضات مکرر و غیرقابل کنترل عضلات شکم
· آروغ زدن مکرر
· درد معده
· احساس ناراحتی در پشت گلو، قفسه سینه یا بالای شکم
· خستگی
تهوع چرا ایجاد می شود؟
از شایع‌ترین دلایل تهوع می‌توان به بارداری و تحمل درد شدید اشاره کرد. این دو علت معمولا باعث حالت تهوع می‌شوند، اما در اکثر مواقع استفراغ ایجاد نمی‌کنند. از دیگر دلایل حالت تهوع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· بیماری حرکت
· استرس
· سوء هاضمه
· مسمومیت غذایی
· انواع ویروس
· قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی
· سنگ کیسه صفرا
بارداری و حالت تهوع
یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های بارداری، به‌ویژه در سه ماهه اول، حالت تهوع است. این حالت به دلیل تغییراتی که در بدن ایجاد می‌شود اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات مادران باردار نسبت به برخی بوها و مزه‌ها هم حالت تهوع پیدا می‌کنند که کاملا طبیعی است.
تحمل درد شدید و حالت تهوع
افرادی که به سرطان مبتلا هستند و تحت درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار می‌گیرند، متحمل درد زیادی می‌شوند. این درد به همراه داروهایی که وارد بدن می‌شود، می‌توانند احساس تهوع در فرد ایجاد کنند.
بیماری حرکت و حالت تهوع
تهوع و استفراغ گاهی مواقع در بیماری حرکت کنار هم دیده می‌شوند. بیماری حرکت یک بیماری است که در آن بین حرکت فیزیکی فرد و حرکتی که از طرف مغز دستور داده می‌شود هماهنگی وجود ندارد. همین موضوع باعث عدم تعادل فرد، سردرد و حالت تهوع می‌شود.
استرس و حالت تهوع
در حالت کلی استرس دلایل گوناگونی دارد. از پیش رو داشتن یک امتحان سخت گرفته تا مشکلات عاطفی همگی می‌توانند منجر به استرس شوند. یکی از علائم استرس، حالت تهوع است. نگرانی و دل‌شوره اصطلاحاتی هستند که همراه با استرس می‌آیند و اغلب منجر به حالت تهوع می‌شوند.
احساس استرس روی غدد فوق‌کلیه اثر می‌گذارد و باعث ترشح هورمون آدرنالین می‌شود. این هورمون کار سیستم گوارشی را مختل می‌کند و در نتیجه منجر به حالت تهوع می‌شود. این حالت در زمان هیجان هم ممکن است رخ دهد. با برطرف‌شدن استرس، حالت تهوع هم از بین می‌رود.
سوء هاضمه و حالت تهوع
سوءهاضمه یک بیماری گوارشی است که در آن فرد احساس بی‌اشتهایی، سیری زودهنگام یا پر بودن معده دارد. در این شرایط فرد نمی‌تواند خوب غذا بخورد و اغلب اوقات حالت تهوع دارد. بعد از درمان این بیماری، حالت تهوع هم از بین می‌رود.
مسمومیت غذایی و حالت تهوع
یکی از رایج‌ترین دلایل تهوع و استفراغ در کودکان و بزرگسالان، مسمومیت غذایی است. وقتی غذایی مانده می‌خورید که میکروب‌ها و باکتری‌ها وارد آن شده‌اند، معده نمی‌تواند آنها را تحمل کند و به‌اصطلاح مواد غذایی را پس می‌زند. به همین دلیل در ابتدا حالت تهوع می‌گیرید و سپس استفراغ می‌کنید. مسمومیت غذایی معمولا با حالت تهوع و سپس استفراغ همراه است، زیرا معده نمی‌تواند محتویات خود را هضم کند.
انواع ویروس و حالت تهوع
برخی از ویروس‌ها با حالت تهوع همراه هستند. این ویروس‌ها معمولا پس از ورود به بدن خودشان را به دستگاه گوارش می‌رسانند و باعث اختلال در کار این دستگاه می‌شوند. در نتیجه حالت تهوع و در برخی موارد هم استفراغ اتفاق می‌افتد.
برای رفع این حالت باید از داروهای ضدویروس استفاده کنید یا اینکه مایعات فراوان بنوشید تا ویروس‌ها از بدن خارج شوند.
قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی و حالت تهوع
سموم شیمیایی هم مانند غذاها می‌توانند انسان را مسموم کنند. افرادی که در کارخانه‌های مواد شیمیایی یا مزارع کشاورزی فعالیت می‌کنند بیشتر به این حالت دچار می‌شود.
اگر سم وارد شده به بدن کم باشد، معمولا فرد حالت تهوع می‌گیرد، اما اگر مقدار سم زیاد باشد، ممکن است استفراغ هم رخ دهد.
سنگ کیسه صفرا و حالت تهوع
سنگ کیسه صفرا یکی دیگر از دلایل حالت تهوع است. این سنگ‌ها معمولا مجاری صفراوی را مسدود می‌کنند. به همین دلیل هم فرد حالت تهوع می‌گیرد. در مواردی هم ممکن است فرد استفراغ کند و مواد صفراوی که نمی‌توانند از مجاری صفرا خارج شوند را از دهان خارج کند.
استفراغ به چه دلایلی به وجود می آید؟
همان‌طور که گفتیم، دلایل حالت تهوع و استفراغ تقریبا مشابه هستند، اما مواردی وجود دارد که در آنها صد درصد استفراغ رخ می‌دهد. در ادامه به دلایل استفراغ اشاره می‌کنیم:
· بیماری‌های دستگاه گوارش مانند زخم معده، گاستریت و گاستروپارزی
· دریازدگی
· بیماری حرکت
· بارداری
· درد شدید
· مسمومیت غذایی
· عفونت‌ها
· سردردهای میگرنی
· مصرف برخی داروها
عوارض استفراغ مکرر چیست؟
یکی از عوارض اصلی استفراغ مکرر، کم‌آبی بدن است. بزرگسالان معمولا کمتر با این عارضه مواجه می‌شوند، زیرا به دلیل تشنگی و خشکی دهان آب بیشتری می‌خورند. کودکان بیشتر در معرض کم‌آبی هستند، چون بیشتر اوقات نمی‌توانند کم‌آبی بدن را تشخیص بدهند. کودکانی که به دلیل اسهال و استفراغ به کم‌آبی دچار می‌شوند معمولا دارای علائم زیر هستند:
· خشکی لب و دهان
· گودشدن زیر چشم‌ها
· تنفس یا نبض سریع
· کاهش ادرار و نرم‌شدن سر (در نوزادان)
بهترین درمان برای حالت تهوع و استفراغ چیست؟
برای تسکین استفراغ و حالت تهوع می‌توانید از روش‌های خانگی و دارودرمانی استفاده کنید. اگر بیماری شما شدید است و نمی‌توانید در خانه خوددرمانی کنید، بهتر است به درمانگاه بروید و معاینه شوید. پزشک در ابتدا از شما شرح‌حال می‌گیرد تا در مورد حالت تهوع و تعداد دفعات استفراغ و… اطلاعات به دست بیاورد. پزشک همچنین درباره عادات غذایی از شما سوال می‌کند و فشار شما را نیز اندازه می‌گیرد.
در مرحله بعد پزشک به‌احتمال زیاد برای شما سرم و دارو تجویز می‌کند. از جمله این داروها می‌توان به متوکلوپرامید، هیوسین، دمیترون و… اشاره کرد.
درمان خانگی حالت تهوع و استفراغ
در ادامه روش‌های درمانی خانگی برای هر دو حالت را به‌صورت جداگانه برای شما بیان می‌کنیم.
درمان حالت تهوع در خانه
· فقط از غذاهای سبک و ساده مانند کته با ماست یا نان و پنیر و… استفاده کنید
· از خوردن غذاهایی که طعم تند، بسیار شیرین یا خیلی چرب و سرخ شده دارند بپرهیزید
· مایعات خنک بنوشید
· پس از غذاخوردن فعالیت نکنید
· بعد از غذا یک فنجان چای زنجبیل بنوشید.
درمان استفراغ در خانه
· تعداد وعده‌های غذایی را بیشتر و حجم غذاها را کمتر کنید
· مقدار زیادی آب بنوشید و بدن خود را هیدراته نگه دارید
· تا زمان قطع‌شدن استفراغ از خوردن هر نوع غذای جامد خودداری کنید
· استراحت کافی داشته باشید
· از مصرف داروهایی که معده را ناراحت می‌کنند بپرهیزید. اینها شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا کورتیکواستروئیدها هستند
از سرم خوراکی برای جایگزینی الکترولیت‌های ازدست‌رفته استفاده کنید.
استفراغ در کودکان
از شایع‌ترین علت‌های استفراغ در کودکان می‌توان به عفونت‌های ویروسی و مسمومیت‌های غذایی اشاره کرد. با این حال، استفراغ در کودکان همچنین می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
· بیماری حرکت شدید
· سرفه زیاد
· تب بالا
· پرخوری
· مسدود شدن روده‌ها (در نوزادان)
استفراغ در بزرگسالان
در نظر داشته باشید که استفراغ در بزرگسالان کمتر از کودکان رخ می‌دهد. بااین‌حال، مسمومیت‌های غذایی، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی، استفاده از برخی داروها و… در بزرگسالان معمولا رایج‌ترین دلایل استفراغ هستند.
برخی از بیماری‌ها مانند میگرن، تب بالا و سردرد در بزرگسالان هم می‌توانند منجر به استفراغ شوند.
پیشگیری از حالت تهوع
برای پیشگیری از حالت تهوع باید یک سری اقدامات انجام دهید. در ادامه به شما می‌گوییم چه‌کار کنید که به حالت تهوع دچار نشوید:
· افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم آنها
· آهسته غذاخوردن
· پرهیز از خوردن غذاهای دیرهضم
· مصرف غذاهای سرد یا ولرم (برخی افراد با بوی غذاهای گرم دچار تهوع می‌شوند)
· استراحت بعد از غذاخوردن و بالا نگه‌داشتن سر نسبت به پاها
· نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در طول روز
· خوردن یک میان‌وعده با پروتئین بالا (گوشت بدون چربی یا پنیر) قبل از خواب برای درمان تهوع صبحگاهی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
تهوع و استفراغ شاید در ظاهر بی‌خطر به نظر برسند، اما در برخی موارد هم ممکن است باعث مشکلات جدی‌تری شوند؛ پس زمانی که شرایط زیر برای شما پیش آمد، باید حتما به پزشک مراجعه کنید:
· کارساز نبودن درمان‌های خانگی
· داشتن علائم کم‌آبی بدن
· اگر آسیب سر یا عفونت باعث استفراغ و تهوع شده است
· خون بالا آوردن
· سردر شدید
· سفت شدن گردن
· بی حالی
· اسهال
· تب بالا
· درد شدید شکم
· تنفس و نبض سریع
· استفراغ بیش از چند ساعت طول کشیده (در نوزادان)
· اسهال همراه با استفراغ (در نوزادان)
· تب بالاتر از ۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد (در نوزادان)
· بیشتر از شش ساعت ادرار نکردن
نتیجه گیری
تهوع و استفراغ شاید بیماری نباشند، اما می‌توانند در اثر یک بیماری رخ دهند. معمولا عوامل خارجی مانند غذاهای فاسد، سموم شیمیایی، باکتری‌ها و ویروس‌ها و… باعث استفراغ و حالت تهوع می‌شوند. در خانه می‌توان این حالت‌ها را برطرف کرد، اما در موارد شدید کم‌آبی بدن و تب و… باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما را بررسی کنید.
سوالات متداول
آیا حالت تهوع منجر به استفراغ می‌شود؟
گاهی حالت تهوع باعث استفراغ می‌شود. گاهی هم این اتفاق نمی‌افتد، اما قبل از استفراغ همیشه حالت تهوع خواهید داشت.
دلیل تهوع و استفراغ مکرر چیست؟
در موارد نادر ممکن است به بیماری سندرم استفراغ دوره‌ای مبتلا باشید. این بیماری باعث می‌شود که بیشتر اوقات حالت تهوع داشته باشید یا استفراغ کنید.
درمان استفراغ و حالت تهوع چیست؟
تغییر در عادات غذایی مانند افزایش وعده‌های غذایی و کاهش حجم آنها می‌تواند بهترین راه‌حل این حالت‌ها باشد. نوشیدن آب کافی هم می‌تواند بدن را از سموم پاکسازی کند و به کاهش حالت تهوع منجر شود.