بعضی از اعضای بدن انسان قابلیت جایگزین‌کردن دارند؛ یعنی وقتی که با مشکل مواجه می‌شوند می‌توان آنها را با یک عضو سالم جایگزین کرد. به این عمل پیوند می‌گویند. برای اینکه فرایند پیوند با موفقیت انجام شود باید یک سری شرایط وجود داشته باشد. مثلا هر دو نفر یعنی هم گیرنده عضو و هم اهداکننده باید گروه خونی مشابهی داشته باشند. گاهی اوقات به دلیل برخی از شرایط جسمانی یا داخلی بدن، پیوند موفقیت‌آمیز نخواهد بود و به‌اصطلاح می‌گویند که بدن فرد عضو پیوندی را پس داده است. اگرچه رد پیوند خیلی شایع نیست، اما باید با انجام یک سری از اقدامات درصد آن را کاهش داد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره پس‌زدن پیوند، دلایل و روش‌های جلوگیری از آن در ادامه با بهستان دارو همراه باشید.
تعریف رد پیوند
رد پیوند به فرایندی گفته می‌شود که طی آن سیستم ایمنی بدن فرد، عضو تازه پیوند شده را به‌عنوان یک عامل بیماری‌زا تشخیص می‌دهد و به آن حمله می‌کند. رد عضو پیوند شده معمولا بعد از انجام پیوند رخ می‌دهد.
قبل و بعد از عمل پیوند آزمایش‌های متعددی انجام می‌دهد تا از این اتفاق جلوگیری کنند، اما متاسفانه گاهی تا چند سال بعد از پیوند هم امکان پس‌زدن عضو پیوندی وجود دارد. البته رد پیوند به معنی ازدست‌دادن عضو نیست، بلکه با یک سری مراقبت‌ها می‌توان عضو را دوباره فعال کرد.
پیشهاد می‌کنیم حتما مطلب پیوند کلیه را مطالعه کنید.
انواع رد پیوند
رد عضو یا رد پیوند در بدن شخص اتفاق می‌افتد و گاهی حتی خود شخص متوجه آن نمی‌شود، اما وقتی عضو دریافتی به‌درستی کار نکند می‌توان فهمید که بدن پیوند را پس زده است. به‌طورکلی به دودسته مختلف تقسیم می‌شود. این دو نوع رد عضو عبارت‌اند از:
- رد پیوند حاد
- رد پیوند مزمن
رد پیوند حاد چیست؟
رد پیوند حاد شرایط وخیمی است که در آن سیستم ایمنی بدن به عضو پیوندی حمله می‌کند و به آن آسیب می‌زند. این اتفاق معمولا چند ماه (زیر یک سال) بعد از پیوند اتفاق می‌افتد. برای کنترل این وضعیت باید آزمایش‌های قبل و بعد از پیوند را انجام دهید و از خودتان مراقبت کنید.
رد پیوند مزمن چیست؟
رد پیوند مزمن معمولا در زمان طولانی‌تری پس از پیوند اتفاق می‌افتد. مثلا یک یا چند سال بعد از پیوند ممکن است با این شرایط مواجه شوید. این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد، زیرا در طول این مدت بدن ممکن است آنتی‌بادی‌هایی را بر ضد اندام پیوند شده تولید کند. همین موضوع باعث ضعیف‌شدن سیستم ایمنی و طولانی و دشوارشدن روند درمان می‌شود.
بهترین داروی رد پیوند کدام است؟
معمولا بهترین داروی رد پیوند را پزششک متخصص معرفی می‌کند. بعد از جراحی پیوند معمولا پزشک داروهایی را تجویز می‌کند که باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن می‌شوند. به‌این‌ترتیب احتمال رد عضو توسط سیستم ایمنی کاهش پیدا می‌کند.
در طول این دوره بدن فرد ضعیف می‌شود و در معرض انواع بیماری و عفونت قرار می‌گیرد. به همین خاطر فرد گیرنده و اطرافیانش باید خیلی مراقب سلامت او باشند؛ چون اگر فرد به عفونت دچار شود ممکن است در عملکرد داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تاثیر بگذارد. برای حفظ سلامتی و جلوگیری از رد پیوند باید به طور منظم تحت‌نظر پزشک متخصص باشید.
علائم رد پیوند چیست؟
همان‌طور که گفتیم، شخصی که عضو سالمی را دریافت می‌کند و بدنش این عضو را پس می‌زند ممکن است حتی متوجه این اتفاق نشود. بااین‌حال یک سری علائم برای تشخیص رد پیوند وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- عملکرد اندام پیوندی کند می‌شود. به عنوان مثال اگر فرد قلب پیوندی دریافت کرده باشد، ممکن است با کندشدن ضربان مواجه شود
- فرد گیرنده احساس ناخوشایندی دارد که حتی قبل از پیوند با آن روبه‌رو نشده بود
- فرد در ناحیه پیوند احساس درد می‌کند
- ناحیه پیوند دچار تورم می‌شود
- فرد در موارد نادر تب می‌کند
- گیرنده ممکن است با علائمی شبیه آنفولانزا مثل لرز، بدن‌درد، حالت تهوع، سرفه و تنگی نفس مواجه شود
علت رد شدن پیوند چیست؟
سیستم ایمنی بدن معمولا از ما در برابر بیماری‌ها و آسیب‌ها مانند میکروب‌ها، سموم و گاهی اوقات سلول‌های سرطانی محافظت می‌کند. این مواد مضر و بیماری‌ها پروتئین‌هایی به نام آنتی‌ژن دارند و برای سیستم ایمنی غریبه هستند. به محض ورود این مواد به بدن، سیستم ایمنی برای محافظت از ما به آنها حمله می‌کند.
وقتی که فردی عمل پیوند انجام می‌دهد، سیستم ایمنی عضو جدید را به‌عنوان عضوی بیگانه شناسایی می‌کند، چون آنتی‌ژن‌های آن با بدن میزبان متفاوت هستند. به‌این‌ترتیب ممکن است سیستم ایمنی به عضو پیوندی حمله کند و به آن آسیب برساند. اندام‌ها به دلیل ناهماهنگی، روش‌های انتقال خون متفاوت و… به‌عنوان اندام بیگانه شناخته می‌شوند؛ به همین دلیل بدن آنها را پس می‌زند.
چگونه از رد عضو پیشگیری کنیم؟
برای اینکه بعد از عمل پیوند بدن عضو پیوندی را بپذیرد و آن را رد نکند، باید یک سری آزمایش‌ها انجام شود. پزشک این آزمایش‌ها را برای فرد گیرنده و اهداکننده تجویز می‌کند و آنها باید تمام آزمایش‌ها را انجام دهند.
در نهایت این پزشک است که باتوجه‌به شرایط هر دو نفر برای انجام یا عدم انجام عمل پیوند تصمیم می‌گیرد. یک سری مراقبت‌ها هم برای بعد از عمل پیوند وجود دارد. فرد گیرنده باید داروهای خود را به‌موقع مصرف کند، در معرض میکروب و عوامل بیماری‌زا قرار نگیرد و از عضو پیوندی به‌خوبی مراقبت کند تا بدن هم عضو را بپذیرد و آن را پس نزند.
خبر خوب: داشتن یک دوره رد عضو به این معنی نیست که عضو جدید خود را از دست خواهید داد. اگرچه ممکن است رد عضو به طور کامل قابل پیشگیری نباشد.
جمع‌بندی
رد عضو به فرایندی اشاره دارد که بدن مسئول آن است. بعد از عمل پیوند و در برخی موارد سیستم ایمنی عضو پیوند شده را بیگانه تشخیص می‌دهد و به آن حمله می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود تا فرد با علائمی مانند درد، کندشدن فعالیت عضو پیوندی و… مواجه شود. برای جلوگیری از این موارد فرد باید داروها را سر موقع مصرف کند و به طور مرتب هم چکاپ شود.