بی اشتهایی یک اختلال در خوردن و آشامیدن است. در این اختلال فرد نمی‌تواند یا نمی‌خواهد غذا بخورد که در نهایت منجر به کاهش کالری و کاهش وزن میشود. این وضعیت بسیار پیچیده و ناراحت‌کننده است و اغلب با علائم ذهنی، رفتاری و فیزیکی همراه میشود. البته برخی بیماری‌ها مانند زخم اثنی عشر نیز منجر به بی اشتهایی می‌شوند.
این بیماری عوارض بسیار خطرناکی دارد، به همین دلیل هم باید آن را به‌سرعت درمان کرد. افرادی که به بیاشتهایی دچار هستند، معمولا تصور خوبی از بدن خود ندارند و به همین دلیل دوست ندارند غذا بخورند. مردان و زنان هر دو ممکن است به این اختلال دچار شوند، اما این موضوع در زنان جوان شایع‌تر است و معمولا هم از اواسط نوجوانی شروع میشود. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان هم این مشکل را دارید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید تا درباره علائم این بیماری، عوارض، راه‌های درمان و… با شما صحبت کنیم.
بی اشتهایی چیست؟
در واقع بی اشتهایی نوعی اختلال در خوردن غذا است که در آن فرد کالری‌های دریافتی خود را محدود می‌کند. این موضوع باعث کاهش دریافت مواد مغذی میشود و فرد وزن بسیاری از دست می‌دهد. این افراد همیشه فکر می‌کنند که اضافه‌وزن دارند و خیلی از چاقی می‌ترسند. به همین دلیل هم دوست ندارند غذا بخورند و به دلیل کارهایی که انجام می‌دهند بی‌اشتها می‌شوند.
این افراد معمولا یا غذا نمی‌خورند یا بعد از خوردن غذا کاری می‌کنند که غذا هر چه سریع‌تر از بدنشان دفع شود. آنها یا از قصد استفراغ می‌کنند یا از ملین‌ها استفاده می‌کنند تا بتوانند غذا را سریع دفع کنند. چنین اقداماتی باعث میشود که فرد همیشه بی‌اشتها باشد یا حالت تهوع داشته باشد. در ادامه بیشتر درباره علائم این اختلال با شما صحبت می‌کنیم.
علائم بی اشتهایی چیست؟
بیاشتهایی علائم مختلفی دارد. شما فقط از روی وزن افراد نمی‌توانید بیاشتهایی را تشخیص دهید، زیرا ممکن است یک فرد مبتلا به بیاشتهایی وزن طبیعی داشته باشد. در مجموع علائم این بیماری به سه دسته ذهنی، رفتاری و فیزیکی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه به همه آنها اشاره می‌کنیم.
علائم ذهنی و عاطفی بیاشتهایی
بی اشتهایی بر روی ذهن فرد تاثیر می‌گذارد. از علائم ذهنی و عاطفی بیاشتهایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· ترس شدید از افزایش وزن
· داشتن تصور اشتباه از اندام
· وسواس شدید نسبت به غذا، کالری و رژیم غذایی
· ترس از خوردن برخی غذاها
· راضی نبودن از خود
· انکار اینکه کمبود وزن یا نخوردن غذا عوارض جدی در پی خواهد داشت
· احساس نیاز شدید به تحت کنترل بودن
فرد در کنار این علائم ممکن است به بیماری‌های روانی دیگر هم مبتلا شود. اگر به‌سرعت جلوی این اختلال را نگیرید، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.
علائم رفتاری بیاشتهایی
بیاشتهایی بر روی رفتار و خلق و خوی فرد هم تاثیر می‌گذارد. در ادامه به علائم رفتاری این اختلال اشاره می‌کنیم:
· تغییر در عادات غذایی مانند خوردن غذا به ترتیب یا بازی کردن با غذا
· تغییر ناگهانی در رژیم غذایی مانند حذف برخی از مواد غذایی (مثلا گیاه‌خوار شدن)
· دفع مواد غذایی از طریق استفراغ عمدی یا استفاده نادرست از ملین‌ها یا دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور)
· رفتن به دستشویی بلافاصله بعد از غذا خوردن
· استفاده نادرست از قرص‌های لاغری یا داروهای کاهش اشتها
· ورزش بیش از حد برای لاغر شدن
· ادامه دادن به کاهش وزن حتی در صورت لاغری بیش از حد
· پوشیدن لباس‌های گشاد یا پوشیدن لباس بیشتر برای پنهان کردن لاغری و گرم نگه داشتن بدن
· گوشه‌گیر شدن و شرکت نکردن در فعالیت‌های خانوادگی و اجتماعی
علائم فیزیکی بیاشتهایی
بی اشتهایی می‌تواند خودش را در ظاهر فرد هم نشان دهد. علائم فیزیکی بیاشتهایی عبارت‌اند از:
· کاهش وزن مشخص طی چند هفته یا چند ماه
· نداشتن وزن متعادل نسبت به وزن، سن، جنسیت و…
· تغییر غیرقابل توضیح در شاخص توده بدنی (BMI) کودکان و نوجوانان در حال رشد
· سرگیجه یا غش به دلیل گرسنگی و سوء تغذیه
· خستگی
· ضربان غیرطبیعی قلب (آریتمی)
· فشارخون پایین (هیپوتانسیون)
· لرز
· قاعدگی نامنظم در خانم‌ها
· نفخ یا دل‌درد
· ضعف عضلانی
· خشکی پوست
· شکستن ناخن‌ها
· ریزش مو
· تضعیف سیستم ایمنی (راهکارهای تقویت سیستم ایمنی)
علت حالت تهوع و بی اشتهایی چیست؟
بیاشتهایی یک اختلال است که هیچ دلیل مشخصی ندارد. گاهی اوقات خود فرد باعث آن میشود. گاهی هم دلایلی دیگری دارد که در ادامه برخی از آنها را بیان می‌کنیم:
· ژنتیک: ۵۰ الی ۸۰ درصد از بی‌اشتهایی‌ها و اختلالات غذا خوردن ژنتیکی هستند.
· تغییرات در مغز: تغییرات در ساختارهای شیمیایی مغز مانند انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌تواند باعث بیاشتهایی شود. انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین می‌توانند بر اشتها و خلق‌وخو تاثیر بگذارند.
· تروما: یک تروما یا اتفاق غم‌انگیز یا آزاردهنده در کودکی فرد می‌تواند باعث اختلالات خوردن و بی اشتهایی در او شود.
· محیط و فرهنگ: گاهی اوقات فرهنگ یک جامعه در مورد اندام باعث میشود که فرد بدن خودش را پر از عیب و نقص ببیند. به همین دلیل هم فرد غذا نمی‌خورد تا لاغر شود.
· سلامت عاطفی: کمال‌گرایی، رفتارهای بی‌ثبات و روابط مختلف، به‌ویژه در سنین نوجوانی همگی می‌توانند در کاهش عزت نفس فرد نقش داشته باشند. این موضوع می‌تواند منجر به بیاشتهایی شود.
انواع مختلف بی اشتهایی
بیاشتهایی انواع مختلفی دارد که با توجه به شرایط فرد اتفاق می‌افتند. گاهی اوقات فرد به دلیل شرایط روحی نمی‌تواند غذا بخورد و همیشه حالت تهوع دارد. گاهی اوقات هم فرد ازروی‌عمد غذا نمی‌خورد یا کاری می‌کند که بی‌اشتها شود. در ادامه انواع بیاشتهایی را به طور کامل به شما معرفی می‌کنیم:
· بیاشتهایی محدود کننده
· بیاشتهایی همراه با دفع بیش از حد
بی اشتهایی عصبی
این نوع بیاشتهایی به دلیل عوامل مختلف عصبی رخ می‌دهد. زمانی که فرد استرس دارد یا اینکه مشکلی دارد که بر روی ذهن او تاثیر می‌گذارد، ممکن است دچار بیاشتهایی و حالت تهوع شود.
همچنین گاهی اوقات فرد ازروی‌عمد غذا نمی‌خورد تا لاغر شود. این نوع بیاشتهایی بسیار جدی است و اگر به‌موقع درمان نشود می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.
بی اشتهایی محدود کننده
این نوع بیاشتهایی در افرادی دیده میشود که احساس چاقی می‌کنند. این افراد معمولا رژیم غذایی خود را به‌شدت محدود می‌کنند تا لاغر شوند، درحالی‌که ممکن است خیلی هم لاغر باشند.
بی اشتهایی همراه با دفع بیش از حد
در این نوع بیاشتهایی فرد غذایی که می‌خورد را خیلی سریع دفع می‌کند. فرد با استفراغ یا مصرف داروهای ملین یا قرص‌های لاغری به‌صورت عمدی کاری می‌کند که مواد غذایی خیلی سریع از بدن دفع شوند. در این حالت فرد گاهی خیلی زیاد غذا می‌خورد، اما پس از آن عمدا استفراغ می‌کند تا مواد غذایی از بدن او خارج شوند.
روش های درمان بی اشتهایی در بزرگسالان
بزرگ‌ترین قدم در درمان بی اشتهایی این است که به فرد بیماری در قبول این اختلال و شروع درمان کمک کنید. بیشتر این افراد منکر اختلال خوردن هستند و می‌گویند که زندگی عادی دارند. هر فردی که با این اختلال روبرو است، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. به همین دلیل هم روش‌های درمانی در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های درمان بیاشتهایی می‌پردازیم:
· روان‌درمانی: روان‌درمانی (گفتاردرمانی) به این افراد کمک می‌کند تا بیماری خود را بپذیرند و درمان را آغاز کنند. مشاوره بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری فرد تمرکز دارد و می‌تواند او را قانع به شروع درمان کند.
· دارودرمانی: این روش شامل مصرف داروهای ضد روان‌پریشی اولانزاپین و… است که پزشک آنها را تجویز می‌کند. این داروها می‌توانند وزن فرد را افزایش دهند. یکی دیگر از داروهای کاربردی در بانوان، داروهای تنظیم‌کننده قاعدگی است.
· بستری‌شدن در بیمارستان: این روش می‌تواند به درمان کاهش وزن شدید و سوء تغذیه کمک کند. همچنین اختلالات قلبی، افسردگی شدید و افکار یا رفتارهای خودکشی که در نتیجه بیاشتهایی ایجاد می‌شوند در بیمارستان قابل‌کنترل هستند.
درمان بی اشتهایی در کودکان
بیاشتهایی در کودکان معمولا از نوع عصبی نیست، بلکه کودکان به دنبال غذاهای متنوع هستند و گاهی اوقات بهانه‌گیری می‌کنند تا غذای تکراری نخورند. البته این موضوع صددرصدی نیست و برخی از کودکان به دلیل استرس، ترس و… به بیاشتهایی دچار می‌شوند.
انجام کارهای هنری، پخش موسیقی، انیمیشن، رفتن به گردش و تفریح و… می‌توانند جلوی بیاشتهایی کودکان را بگیرند. مراجعه به متخصص تغذیه هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. پزشک می‌تواند به کودک شما برنامه تغذیه بدهد تا کم‌کم بتوان کودک را به یک رژیم غذایی متعادل برگرداند.
درمان های خانگی بی اشتهایی
یک سری روش‌ها وجود دارد که می‌توانید خودتان آنها را برای درمان بی اشتهایی امتحان کنید. این روش‌ها بسیار کاربردی هستند و پزشکان و محققان بعد از تحقیق و بررسی به آنها رسیده‌اند. در ادامه این روش‌های درمان خانگی بیاشتهایی را برای شما آورده‌ایم:
۱. برای خودتان برنامه و هدف داشته باشید. هدف شما در این حوزه باید این باشد که به برنامه درمانی و غذایی که پزشکتان تجویز کرده پایبند باشید.
۲. عادات غذایی هوشمندانه و جدید را تمرین کنید.
۳. برای خودتان ارزش قائل باشید. لباسی را که دوست دارید بپوشید.
۴. برای خودتان وقت بگذارید و خودتان را دوست داشته باشید.
۵. روابط عاطفی درست ایجاد کنید.
۶. به دیگران کمک کنید.
۷. از نظر فکری به خودتان استراحت بدهید.
کمبود کدام ویتامین منجر به بی اشتهایی میشود؟
وقتی که به اختلال بیاشتهایی دچار می‌شوید، مسلما مواد مغذی و ویتامین‌ها را دریافت نمی‌کنید یا مقدار آنها در بدن شما خیلی کم میشود.
تحقیقات نشان می‌دهند که ویتامین D در افرادی که به این اختلال دچار هستند کمتر یافت میشود؛ پس افرادی که کمبود ویتامین D دارند بیشتر به بیاشتهایی دچار می‌شوند. خود بیاشتهایی هم می‌تواند منجر به کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن شود.
آیا بی اشتهایی خطرناک است؟
بیاشتهایی به‌تنهایی شاید خطرناک نباشد و با تغییر رژیم غذایی، ورزش و… برطرف شود، اما بیاشتهایی عصبی می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد.
بیاشتهایی عصبی یک اختلال روانی است که می‌تواند فرد را با کاهش وزن و سوءتغذیه بسیار شدید مواجه کند. در شرایطی که فرد یا اطرافیان او به فکر درمان نباشند، ممکن است فرد به دلیل حملات قلبی، افزایش یا کاهش شدید فشارخون و سایر اختلالات از دست برود. برخی از افرادی که به آنورکسیا مبتلا هستند ممکن است به فکر خودکشی هم بیفتند.
نتیجه گیری
بی اشتهایی یک اختلال در خوردن است که گاهی بدون دلیل و گاهی با دلیل رخ می‌دهد. گاهی اوقات استرس، ترس، بی‌خوابی، خستگی و… باعث ازدست‌دادن اشتها می‌شوند. گاهی خود فرد به دلیل عدم رضایت از اندامش شروع به کم‌کردن غذا می‌کند. گاهی اوقات این اختلال بر روی روان فرد هم تاثیر می‌گذارد و او را وادار به استفراغ عمدی یا استفاده از داروهای دفع‌کننده می‌کند تا غذا سریع‌تر از بدن او خارج شود. بیاشتهایی باید فورا درمان شود، وگرنه عوارض خطرناکی خواهد داشت.
سوالات متداول
بی اشتهایی چیست و چرا رخ می‌دهد؟
بیاشتهایی یک اختلال است که می‌تواند علائم فیزیکی، ذهنی یا روانی داشته باشد. این اختلال به دلایلی مختلف مانند عدم رضایت از اندام، استرس، فشار اطرافیان و… رخ می‌دهد.
علائم بیاشتهایی چیست؟
تغییر خلق و خو، کاهش وزن، راضی نبودن از اندام، استفراغ عمدی، خستگی و… از علائم بیاشتهایی هستند.
درمان بیاشتهایی چیست؟
روان درمانی، دارو درمانی و بستری شدن در بیمارستان از روش‌های درمان بیاشتهایی هستند.