بیماری‌های تنفسی در کل جهان شایع هستند. این بیماری‌ها گاهی به دلیل آلودگی‌های محیطی، آلودگی هوا و… و گاهی هم به دلیل وراثت ایجاد می‌شوند. برونشکتازی هم یکی از همین بیماری‌های تنفسی است که می‌تواند باعث مشکلات جدی در فرد شود. این بیماری در نتیجه آسیب دیدن لوله‌های تنفسی ایجاد می‌شود. از اصلی‌ترین علائم این بیماری می‌توان به سرفه‌های مکرر همراه با خلط اشاره کرد.
اگر شما یا یکی از اطرافیانتان به این بیماری مبتلا شده‌اید و به دنبال اطلاعات بیشتر درباره آن هستید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید. در این مطلب درباره این بیماری، علائم، علل ایجاد، روش‌های تشخیص و درمان آن با شما صحبت می‌کنیم.
برونشکتازی چیست؟
برونشکتازی (Bronchiectasis) یک بیماری تنفسی است که ریه‌ها را درگیر می‌کند. این بیماری در نتیجه گشاد شدن لوله‌های تنفسی یا تولید کیسه‌های هوایی اضافی ایجاد می‌شود. در این بیماری لوله‌های تنفسی که به ریه‌ها می‌روند دچار مشکل می‌شوند و اندازه آنها بزرگ می‌شود. به همین دلیل هم راه‌های هوایی نمی‌توانند موکوس و مخاط را تخلیه کنند. همین موضوع باعث مسدود شدن لوله‌های تنفسی و رشد باکتری‌ها و آسیب و التهاب ریه‌ها می‌شود.
وقتی فرد به این بیماری دچار می‌شود، برای اینکه بتواند مخاط را از راه تنفسی خود خارج کند سرفه‌های شدیدی می‌کند. همین سرفه‌ها حتی می‌توانند به تارهای صوتی هم آسیب وارد کنند. این بیماری علائم دیگری هم دارد که در ادامه این مطلب به آنها اشاره می‌کنیم.
انواع برونشکتازی
این بیماری ریوی بر اساس اینکه به چه شکل به راه‌های هوایی آسیب می‌زند به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. در ادامه انواع این بیماری را به شما معرفی می‌کنیم:
· استوانه‌ای یا لوله‌ای: این نوع بیماری شایع‌ترین و کم‌خطرترین نوع بیماری است که خیلی راحت هم درمان می‌شود.
· واریسی یا کیستیک: این نوع برونشکتازی شدیدترین نوع است و معمولا باعث آسیب شدید به ریه می‌شود.
· کانونی: این نوع بیماری در یک ناحیه از لوله‌های هوایی ایجاد می‌شود و نقاط دیگر را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
· منتشر: این بیماری بسیاری از نقاط ریه را در بر می‌گیرد و می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند.
· کششی: این نوع بیماری باعث می‌شود که جای زخم‌ها در ریه بمانند و اسکار ایجاد کنند. این اسکارها باعث تغییر شکل لوله‌های هوایی می‌شوند.
علائم برونشکتازی
شایع‌ترین نشانه بیماری‌های ریوی سرفه است. برو نشکتازی هم با همین علامت شناخته می‌شود، اما یک سری علائم دیگر هم دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
· سرفه شدید به همراه مخاط چرکی
· ابتلا به سرماخوردگی‌های مکرر
· خروج مخاط بدبو از گلو یا بوی بد دهان
· خس‌خس سینه
· سرفه خونی (هموپتیزی)
· متورم شدن نوک انگشتان به همراه فرو رفتن ناخن‌ها
ممکن است علائم در مدت زمان طولانی خیلی خفیف باشند، اما سپس تشدید شوند. علائم تشدید شدن بیماری عبارت‌اند از:
· خستگی شدید
· تب و لرز
· افزایش تنگی نفس
· تعریق شبانه
علل ابتلا به برونشکتازی
این بیماری در اثر آسیب به لوله‌های هوایی ایجاد می‌شود. لوله‌های هوایی طی دو مرحله آسیب می‌بینند. مرحله اول شامل آسیب اولیه ناشی از عفونت، اختلال التهابی یا شرایط دیگری است که ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. علت آسیب اولیه در ۴۰ درصد موارد مشخص نیست و پزشکان هم نمی‌توانند متوجه آن شوند.
آسیب اولیه احتمال ابتلا به التهاب و عفونت‌های مکرر را افزایش می‌دهد. همین موضوع باعث آسیب بیشتر ریه می‌شود. آسیب بیشتر ریه در مرحله دوم اتفاق می‌افتد که درنهایت منجر به بیماری می‌شود. البته برخی بیماری‌ها در ابتلا به برونشکتازی تاثیرگذار هستند. در ادامه درباره این بیماری‌ها با شما صحبت می‌کنیم.
کدام بیماری ها منجر به برونشکتازی می شوند؟
برخی از بیماری‌ها احتمال آسیب اولیه یا همان مرحله اول این بیماری را افزایش می‌دهند. در ادامه به این بیماری‌ها اشاره می‌کنیم:
· عفونت‌های مایکوباکتریایی، مانند عفونت‌های MAC یا سل (TB)
· اختلالات خود ایمنی یا التهابی، مانند آرتریت روماتوئید (RA)، بیماری التهابی روده (IBD)، لوپوس (SLE) و سندرم شوگرن
· اجسام خارجی، تومورها یا غدد لنفاوی که راه‌های هوایی را مسدود می‌کنند و اجازه پاکسازی مخاط را به ریه‌ها نمی‌دهند
· بیماری‌هایی که باعث تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت می‌شوند (مانند HIV و هیپوگاماگلوبولینمی)
· دیسکینزی مژکی اولیه
· داروهایی که بعد از پیوند عضو تجویز می‌شوند هم ایمنی بدن را کاهش می‌دهند و می‌توانند خطر ابتلا به عفونت و بیماری‌های ریوی را افزایش دهند.
· آسپرژیلوس برونکوپولمونری آلرژیک (ABPA) یا حساسیت به نوعی قارچ
· فیبروز (اسکار) در ریه‌ها
· کمبود آنتی تریپسین آلفا-۱ (Alpha-1 antitrypsin)
برونشکتازی چگونه بر بدن تاثیر می گذارد؟
راه‌های هوایی یا همان لوله‌های هوایی که به ریه‌ها می‌روند، از بدن در برابر بیماری‌های ریوی محافظت می‌کنند. تولید مخاط نشان‌دهنده این است که ریه‌ها به درستی از بدن شما دفاع می‌کنند، با اینکه گاهی می‌توانند آزاردهنده باشند. حالا اگر نتوانید مخاط را خارج کنید ممکن است راه‌های هوایی شما را مسدود کنند و به ریه‌ها آسیب بزنند.
هنگامی که نفس می‌کشید و هوا را وارد ریه‌های خود می‌کنید، ذرات گردوخاک و آلودگی در مجاری تنفسی به دام می‌افتند. سپس میلیون‌ها ساختار ریز مو مانند به نام سیلیا یک حرکت هماهنگ انجام می‌دهند تا این آلودگی‌ها را در قالب مخاط به بیرون از بدن برانند. حرکت این ساختارها مانند موج‌های دریا است که زباله‌ها را به ساحل می‌آورند.
حالا ممکن است شما این مخاط را از طریق سرفه از گلو خارج کنید یا اینکه آن را ببلعید. در صورت بلعیده شدن هم این آلودگی‌ها به معده می‌روند و در آنجا توسط اسید معده نابود می‌شوند. حالا اگر بخشی از لوله‌های هوایی درست کار نکند و نتواند مخاط را به بیرون هدایت کند، مخاط در ریه‌ها گیر می‌افتد. این گیر افتادن ممکن است باعث تکثیر باکتری‌ها و عفونت شود. آسیب ناشی از عفونی شدن لوله‌های هوایی می‌تواند منجر به برو نشکتازی شود و حتی به ریه‌ها آسیب بزند.
نحوه تشخیص برونشکتازی
برای تشخیص این بیماری در ابتدا پزشک متخصص شما را معاینه می‌کند از شما شرح حال می‌گیرد. شما باید درباره علائم و سوابق بیماری خود با پزشک صحبت کنید. پزشک با گوشی مخصوص به صدای تنفس شما گوش می‌دهد. از طریق همین صدا می‌تواند تشخیص دهد که آیا ریه‌ها وضعیت نرمالی دارند یا خیر. اگر پزشک به طور دقیق نتواند بیماری شما را تشخیص دهد برای شما عکس و آزمایش می‌نویسد.
آزمایش های تشخیص برونشکتازی
برای تشخیص دقیق‌تر بیماری و ارائه راه‌های درمانی پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را برای شما تجویز کند:
· سی تی اسکن قفسه سینه یا تصویربرداری: در این روش از ریه‌های شما عکس می‌گیرند که وضعیت آنها را به طور دقیق نشان می‌دهد. پزشک با کمک این تصاویر می‌تواند تشخیص دهد که ریه‌ها آسیب دیده‌اند یا خیر.
· آزمایش خون و کشت خلط: در این آزمایش‌ها نمونه‌هایی از خون و مخاط شما می‌گیرند و آنها را از نظر وجود عفونت بررسی می‌کنند.
· تست‌های عملکرد ریه: در این تست‌ها از ابزارهای مختلف برای بررسی عملکرد ریه‌ها استفاده می‌کنند. مثلا دستگاهی به شما می‌دهند که باید در آن نفس بکشید. سپس دستگاه عملکرد ریه شما را اندازه گیری می‌کند.
· آزمایش ژنتیک: این آزمایش شامل دریافت نمونه خون و ادرار است و ژن‌های شما را از نظر وجود این بیماری بررسی می‌کند.
· تست کلراید عرق: اگر پزشک به وجود فیبروز کیستیک مشکوک باشد این تست را تجویز می‌کند. آنها کاری می‌کنند که دست یا پای شما عرق کند. سپس نمونه عرق را جمع آوری می‌کنند و آن را به آزمایشگاه می‌فرستند.
· برونکوسکوپی: برونکوسکوپ یک لوله انعطاف پذیر است که نور و دوربین دارد. از این دستگاه برای دیدن داخل ریه‌ها، برداشتن مخاطی که ریه‌ها را مسدود کرده و نمونه برداری از مخاط استفاده می‌کنند.
درمان برونشکتازی
این بیماری به طور کامل درمان نمی‌شود، اما می‌توان علائم این بیماری را به روش‌های مختلف کاهش داد و جلوی گسترش آن را گرفت. درمان این بیماری بیشتر شامل پاکسازی مخاط از ریه‌ها و درمان عفونت است. درمان بیشتر به شدت بیماری بستگی دارد و شامل دارو درمانی و فیزیوتراپی است. همچنین ممکن است با ابزارهای مخصوص مخاط را پاکسازی کنند.
اگر یک بیماری زمینه‌ای منجر به برو نشکتازی شده باشد در ابتدا باید آن بیماری زمینه‌ای را درمان کنید. اگر بیماری ریوی ناحیه کوچکی از ریه‌های شما را گرفته باشد پزشک ممکن است جراحی را به شما توصیه کند. البته این روش معمولا نادر است و در موارد خیلی خاص تجویز می‌شود.
روش های درمانی برو نشکتازی
روش‌های مختلفی برای کنترل علائم این بیماری وجود دارد. پزشک با توجه به شدت بیماری، علائم، سن و سایر شرایط بهترین روش درمان را برای شما تجویز می‌کند. روش‌های درمانی برونشکتازی عبارت‌اند از:
· آنتی‌بیوتیک‌ها: آنتی‌بیوتیک‌ها در مواقعی که عفونت باعث بیماری شده باشد کاربرد دارند. گاهی اوقات هم برو نشکتازی منجر به عفونت می‌شود که باید آن را درمان کرد. پزشک معمولا برای شما قرص و کپسول آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، اما در موارد شدید ممکن است نیاز به تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک باشد. همچنین ممکن است به استفاده از آنتی‌بیوتیک استنشاقی (اسپری) نیاز داشته باشید.
· ماکرولیدها: ماکرولیدها داروهایی هستند که به طور هم‌زمان می‌توانند عفونت و التهاب را درمان کنند. اگر عفونت و التهاب داشته باشید ممکن است پزشک این دارو را برای شما تجویز کند.
· اکسپکتورانت و موکولیتیک: این داروها معمولا به شکل شربت هستند و مخاط را رقیق می‌کنند تا بتوانید راحت‌تر آن را دفع کنید. همچنین باعث می‌شوند که سرفه‌های شما کمتر شود.
· فیزیوتراپی: فیزیوتراپی قفسه سینه به نرم شدن و خارج شدن مخاط از ریه‌ها کمک می‌کند. همچنین برخی تمرین‌های تنفسی به باز شدن راه‌های هوایی کمک می‌کنند و باعث می‌شوند که راحت‌تر نفس بکشید.
· دستگاه‌های پزشکی: یک سری دستگاه‌های پزشکی مخصوص با فشار مخاط را از ریه‌ها بیرون می‌کشند و به تنفس راحت‌تر کمک می‌کنند.
پیشگیری از برونشکتازی
اگر به فکر سلامت ریه‌های خود باشید می‌توانید از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید. به این منظور باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
· همیشه واکسن‌های ضروری را دریافت کنید. حواستان به واکسیناسیون کودکان باشد. واکسن‌هایی مانند سیاه سرفه، آنفولانزا، بیماری پنوموکوکی و سرخک بسیار مهم هستند و باید به موقع آنها را دریافت کنید
· اگر مکررا به بیماری‌های ریوی مبتلا می‌شوید باید به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت ریه‌های شما را بررسی کند
· از کشیدن سیگار اجتناب کنید. اگر هم سیگار می‌کشید سعی کنید آن را ترک کنید
· از قرار گرفتن در معرض گردوخاک، محیط‌های آلوده، مواد شیمیایی، بخارهای سمی و… دوری کنید
· رژیم غذایی سالمی داشته باشید و مصرف غذاهای چرب، سرخ شده و فراوری شده را به حداقل برسانید
· ورزش کنید و وزن خود را متعادل نگه دارید
· آب کافی بنوشید.
عوارض برونشکتازی
آسیب ناشی از برونشکتازی شدید می‌تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. در ادامه به این عوارض اشاره می‌کنیم:
· نارسایی تنفسی: اگر ریه‌ها به درستی کار نکنند ممکن است نتوانید درست تنفس کنید. در نتیجه اکسیژن کافی به خون و بافت‌های بدن نمی‌رسد و دچار نارسایی تنفسی می‌شوید.
· خونریزی شدید: رگ‌های خونی که مسیر لوله‌های تنفسی هستند ممکن است به حدی آسیب ببینند که خونریزی شدیدی داشته باشند. اگر این اتفاق بیفتد ممکن است دچار سرفه‌های خونی شوید.
· مقاومت آنتی‌بیوتیکی: اگر پزشک برای درمان شما از آنتی‌بیوتیک استفاده کند ممکن است بدن شما به این داروها مقاوم شود و دیگر نتوانید عفونت‌ها را با آنتی‌بیوتیک درمان کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر چندین هفته به صورت مداوم سرفه می‌کنید یا اینکه دچار تنگی نفس می‌شوید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین در صورت بروز علائم زیر حتما پزشک را در جریان قرار دهید:
· علائم عفونت مانند تب یا لرز
· مشکل شدید در تنفس
· خستگی مفرط
· کاهش وزن ناخواسته و بی دلیل
· سرفه همراه با مخاط خونی، سبز یا زرد
· بی اشتهایی
سوالات متداول
امید به زندگی در بیماران مبتلا به برونشکتازی چقدر است؟
این افراد با کنترل علائم می‌توانند مانند افراد عادی به زندگی خود ادامه دهند. با این حال، امید به زندگی در افراد با سابقه سیگار کشیدن و بیماری‌های تنفسی کمتر است.
افراد مبتلا به برو نشکتازی چه غذاهایی را نباید مصرف کنند؟
محدودیتی در این باره وجود ندارد، اما گفته می‌شود که مصرف شیر می‌تواند در خارج کردن مخاط مشکل ایجاد کند.
فرق برونشکتازی و برونشیت چیست؟
برونشکتازی باعث گشاد شدن دائمی راه‌های هوایی می‌شود و درمان مشخصی ندارد، اما برونشیت یک عفونت موقتی است که به ریه‌ها آسیب دائمی وارد نمی‌کند.
آیا برو نشکتازی باعث مرگ می‌شود؟
این اتفاق بسیار نادر است و در صورتی که علائم بیماری را کنترل کنید می‌توانید مانند مردم عادی به زندگی خود ادامه دهید.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند؟
افراد مسن، افرادی که سیگار می‌کشند و افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.