شرح انواع واکسن HPV و نحوه تزریق

معرفی واکسن HPV

واکسن HPV به طور معمول به واکسن ۹ ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی اشاره دارد، این واکسن برای جلوگیری از عفونت انواع خاصی از ویروس پاپیلوم انسانی به کار می‌رود.

با توجه به اینکه واکسن HPV عموما علیه ۹ تایپ خاص از این ویروس استفاده می‌گردد (۶, ۱۱, ۱۶, ۱۸, ۳۱, ۳۳, ۴۵, ۵۲, ۵۸)، به ۹vHPV یا واکسن ۹ ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی نیز معروف است.

البته انواع دیگری از این واکسن نیز موجود است که در ادامه توضیح داده می‌شود. واکسن HPV جزء واکسن‌های نسل دوم محسوب می‌گردد که با فناوری نوترکیب ساخته میشوند، در نتیجه فاقد خطر ایجاد عفونت است که معمولا در واکسن‌های سنتی وجود دارد. این واکسن میتواند هم از عفونتها و بیماریهای کم خطر و هم حاد که ممکن است توسط ویروس HPV ایجاد گردند پیشگیری نماید.

ویروس پاپیلوم انسانی (HPV)

ویروس پاپیلوم انسانی (Human papillomavirus) که به اختصار HPV خوانده میشود در واقع به گروه کاملا شایعی از ویروسها اشاره میکند که در حالت نرمال در اغلب انسانها هیچ عارضه خاصی ایجاد نمی‌کنند. با این وجود تعدادی از گونه‌های این ویروس میتوانند موجب زگیل ناحیه تناسلی (genital warts) و همچنین سرطان شوند.

از جمله ضایعاتی که برخی از انواع HPV ایجاد می‌کنند ایجاد توده‌های بافتی بدون درد است که در نواحی اطراف واژن، آلت تناسلی و مقعد مشاهده میشوند.

رابطه سرطان دهانه رحم و ویروس پاپیلوم انسانی

از میان انواع عفونت‌های ویروسی دستگاه تناسلی، عفونت‌های ایجاد شده توسط  HPV بالاترین شیوع را دارند. به همین دلیل تعداد بسیار زیادی از موارد سرطان دهانه رحم توسط ویروس‌های HPV ایجاد میشوند. در واقع براساس موارد مشاهده شده این گروه از ویروس‌ها عامل بیش از ۹۶ درصد از سرطان‌های دهانه رحم هستند.

هر چند در بیشتر موارد این عفونت میتواند خود به خود برطرف شود اما همیشه این ریسک وجود دارد که وارد مرحله مزمن خود شود و ضایعات پیش سرطانی به سرطان تهاجمی دهانه رحم تبدیل شوند. اینکه چه مدت طول میکشد تا عفونت وارد مرحله خطرناک و ایجاد سرطان گردد تا حد زیادی وابسته به سیستم ایمنی فرد می‌باشد.

در افراد با سیستم ایمنی قوی روند ایجاد سرطان دهانه رحم میتواند حدودا ۲۰-۱۵ سال طول بکشد. اما این زمان ممکن است به ۵ تا ۱۰ سال برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف کاهش یابد.

انواع واکسن HPV

سازمان غذا و داروی آمریکا تاکنون سه واکسن HPVرا تایید کرده است. مهمترین تفاوت این واکسن‌ها در واقع تعداد و نوع سویه ویروسی است که پوشش میدهند.

واکسن HPVدو ظرفیتی (۲vHPV)

برای پیشگیری از سویه‌های ۱۶ و ۱۸ ویروس پاپیلوم انسانی به کار میرود. این واکسن هم اکنون در برخی از کشورهای جهان مورد استفاده قرار میگیرد اما در کشورهایی مانند ایالات متحده منسوخ شده است.

واکسن چهار ظرفیتی (۴vHPV)

این نوع از واکسن می‌تواند علاوه بر سویه‌های ۱۶ و ۱۸ علیه سویه‌های ۶ و ۱۱ نیز موثر باشد و همچنین از بروز زگیل تناسلی جلوگیری کند.

واکسن نه ظرفیتی (۹vHPV)

این واکسن رایجترین واکسن نوع خود است که در بالا توضیح داده شد و بیشترین ظرفیت پیشگیری از عفونتهای ناشی از ویروس پاپیلوم انسانی را دارد.

گارداسیل

گارداسیل نام تجاری واکسن HPV است.

حتما هنگام تحقیق در مورد واکسن HPV نام گارداسیل را هم مشاهده کرده‌اید. خود کلمه گارداسیل (Gardasil) به تنهایی به واکسن ۴ ظرفیتی ویروس پاپیلوم انسانی اشاره دارد اما گارداسیل ۹ (Gardasil 9) به نوع ۹ ظرفیتی واکسن HPV گفته میشود.

در ایالات متحده گارداسیل ۹ در سال ۲۰۱۷ جایگزین گارداسیل شد و در واقع واکسن چهار ظرفیتی از مدار سیستم پیشگیری خارج گردید.

موارد استفاده

به طور معمول واکسن HPV برای پیشگیری بیماری‌ها و ضایعات دیس پلاستیکی است که میتواند توسط ویروس پاپیلوم انسانی ایجاد شود.

ما در زیر به رایجترین این بیماری‌ها و سرطان‌ها اشاره میکنیم:

سرطان‌های که می‌تواند پیشگیری نماید:

• سرطان واژن
• سرطان فرج
• سرطان مقعد
• سرطان دهانه رحم
• سرطان اوروفارنکس و دیگر انواع سرطان سر و گردن

این سرطان‌ها توسط انواع ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸ ویروس HPV ایجاد می‌شوند.

زگیل‌های مقعدی و تناسلی

به زگیل‌های آنوژنیتال نیز معروف هستند که غالبا توسط سویه‌های ۶ و ۱۱ ویروس پاپیلوم انسانی ایجاد می‌شوند.

نئوپلازی و آدنوکارسینوم

• آدنوکارسینوم دهانه رحم (سرطان غده‌ای)
• نئوپلازی دهانه رحم، فرج، واژن و مقعد

این نوع ضایعات ناشی از انواع عفونت توسط سویه‌های ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸ ویروس HPV هست

ند.

واکسن HPV برای چه کسانی توصیه می‌گردد؟

• مردان و زنانی که اصلا واکسن را دریافت نکرده‌اند (۹ تا ۴۵ ساله)
• افرادی که سه دوز را کامل نکرده‌اند
• افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است و قبلا واکسن نزده‌اند یا سه دوز را کامل نکرده‌اند
• قربانیان سوء استفاده یا تجاوز جنسی

مکانیسم اثر واکسن پاپیلوم انسانی

هرچند که نحوه اثر این واکسن بر ویروس‌های HPV کاملا شناسایی نشده است، ولی برخی تحقیقات نشان داده‌اند که میزان آنتی‌بادی‌های مرتبط با ویروس پاپیلوم انسانی در کسانی که واکسن را دریافت نموده‌اند ۱۰ تا ۱۰۰ برابر دیگر افراد است. بنابراین مکانیسم اثر محتمل این واکسن ایجاد ایمنی همورال می‌باشد.

نحوه و میزان دریافت واکسن

استفاده واکسن HPVبصورت تزریق عضلانی (IM) صورت می‌گیرد و ناحیه تزریق معمولا ناحیه دلتوئید یا قدامی ران است. تعداد دوزهای دریافتی بستگی به سن فرد در زمان اولین واکسیناسیون دارد و میتواند بصورت یک برنامه دو یا سه دوز باشد.

افراد ۹ تا ۱۴ ساله

اگر فرد در زمان دریافت اولین دوز واکسن HPV ۹ تا ۱۴ سال داشته باشد معمولا برنامه واکسیناسیون به صورت زیر است:

• دو تزریق در یک برنامه ۱۲ ماهه (حداقل فاصله زمانی بین دو تزریق ۵ ماه می‌تواند باشد)

اگر فاصله تزریق دوم کمتر از ۵ ماه باشد باید دوز سوم نیز پس از چهار ماه از دوز دوم دریافت شود.

افراد ۱۵ تا ۴۵ سال

برای این محدوده سنی معمولا یک برنامه واکسیناسیون سه دوزی در یک دوره ۶ ماهه در نظر گرفته می‌شود. دوز اول زمان صفر در نظر گرفته میشود و سپس دوز دوم به فاصله  ۲-۱ ماه تزریق میگردد و در نهایت در ۶ ماه دوز سوم دریافت می‌گردد.

اگر به هر دلیل روند واکسیناسیون با وقفه رو به رو شود نیاز به تکرار واکسیناسیون از اول نیست و می‌توان فقط دوزهای باقی مانده را دریافت کرد.

تداخل با سایر واکسن‌ها

واکسن HPV بدون مشکل خاصی همزمان با بسیاری از واکسن‌های رایج تزریق می‌شود و با هیچ یک از این واکسن‌ها تداخلی ندارد، با این وجود توصیه این است که در نقاط مختلف بدن تزرق شوند.

از جمله واکسن‌های که میتوانند همزمان با واکسن HPV دریافت گردند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• واکسن مننگوکوک (گروه‌های A، C، Y، و W-135)
• واکسن پلی‌ساکارید توکسوئید کونژوگه دیفتری
• توکسوئید کزاز
• توکسوئید دیفتری کاهش یافته
• سیاه سرفه غیر سلولی

دریافت واکسن در بارداری

براساس سازمان غذا و دارو (CDC) دریافت واکسن HPV در دوران بارداری توصیه نمی‌شود و اگر فرد حین برنامه واکسیناسیون باردار شود ادامه واکسیناسیون به بعد از دوران بارداری موکول میگردد. با این وجود دریافت واکسن در دوران شیردهی منع پزشکی ندارد، بخصوص در مادران شیرده با سن کمتر از ۲۶ سال که واکسن را قبلا دریافت نکرده‌اند توصیه رایج دریافت واکسن است.

عوارض جانبی

هر چند دریافت واکسن HPV عموما دارای عارضه جدی نیست ولی در برخی افراد میتوان عوارض زیر را مشاهده کرد:

عارضه‌های محل تزریق

• درد
• ورم
• حساسیت
• اریتم

این عوارض معمولا ظرف ۴ تا ۵ روز پس از دریافت واکسن ظاهر میشوند.

عوارض سیستمیک

• سردرد
• خستگی
• تهوع
• تب

معمولا عوارض سیستمیک به طور معمول در ظرف ۱۵ روز پس از دریافت واکسن HPV مشاهده می‌گردد.

سنکوب

در موارد بسیار کمی نیز سنکوب یا همان غش ناگهانی ثبت شده است. اما این امر نباید موجب ترس از گرفتن واکسن شود چرا که هر دارویی دارای عوارض جانبی خاصی است و همه عوارض نیز در یک فرد مشاهده نمیگردد.

منابع:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562186/
2. https://www.cdc.gov/cancer/hpv/basic_info/hpv_oropharyngeal.htm#:~:text=HPV%20can%20infect%20the%20mouth,cancers%20in%20the%20United%20States.
3. https://www.nhs.uk/conditions/human-papilloma-virus-hpv/#:~:text=Human%20papillomavirus%20(HPV)%20is%20the,more%20than%20100%20different%20types.