نفخ شکم یک حالت آزاردهنده است که در نتیجه بلعیدن هوا یا خوردن برخی از مواد غذایی ایجاد می‌شود. نفخ به تجمع گاز در دستگاه گوارش اشاره دارد که می‌تواند منجر به دل‌درد شود. البته این فرایند برای بدن طبیعی است، اما گاهی اوقات با خوردن برخی غذاها یا به دلیل مشکلات گوارشی، این تجمع گاز می‌تواند آزاردهنده باشد.
معمولا تمام مردم در طور زندگی نفخ را تجربه می‌کنند، اما گاهی اوقات این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری گوارشی جدی باشد. البته شما می‌توانید با انجام برخی از اقدامات این شرایط را کنترل کنید. اگر شما هم معمولا به نفخ شکم دچار می‌شوید و علت آن را نمی‌دانید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید تا دلایل ایجاد نفخ و روش‌های بهبود آن را برای شما توضیح دهیم.
تعریف نفخ شکم چیست؟
نفخ شکم زمانی ایجاد می‌شود که گاز در شکم و معده جمع می‌شود. این حالت طبیعی است، اما گاهی اوقات می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. نفخ به دلایل مختلفیی ایجاد می‌شود، اما گاهی اوقات ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری گوارشی باشد.
زمانی که گاز در معده و شکم تجمع پیدا می‌کند، نیاز به دفع آن پیدا می‌کنید که معمولا از طریق دهان با آروغ‌زدن یا از طریق مقعد می‌توانید آن را خارج کنید. جالب است بدانید که هر نفر به طور متوسط ۸ الی ۱۴ بار در روز گاز معده خود را از طریق مقعد خارج می‌کند.
نفخ شکم چرا ایجاد می شود؟
زمانی که غذا می‌خورید، مقداری هم هوا به همراه غذا وارد معده می‌شود که گاز ایجاد می‌کند. همچنین برخی از غذاها به‌اصطلاح نفاخ هستند و باعث تجمع گاز در معده و شکم می‌شوند.
البته باکتری‌های معده هم در هنگام هضم غذا مقداری گاز تولید می‌کنند که این موضوع هم می‌تواند منجر به نفخ شود. خوردن برخی از داروها و همچنین برخی از بیماری‌های گوارشی هم منجر به ایجاد نفخ می‌شوند. گاهی اوقات گاز در معده و شکم محبوس می‌شود و خارج‌کردن آن سخت می‌شود.
علائم تشخیص نفخ چیست؟
خارج‌شدن باد از مقعد، آروغ‌زدن و ورم کردن معده و شکم از علائم نفخ هستند. نفخ شکم با معده درد هم می‌تواند نشان‌دهنده نفخ مزمن باشد. احساس دل‌درد و معده درد هم می‌تواند از علائم نفخ باشد.
پزشکان برای تشخیص این بیماری از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. آنها معمولا از بیمار درباره سوابق پزشکی و عادات غذایی سوالاتی می‌پرسند. همچنین یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهند تا مشخص شود که آیا تورم در شکم وجود دارد یا خیر. آنها ممکن است با ضربه‌زدن به شکم و گوش‌دادن به صدای آن، وجود نفخ را بررسی کنند.
آنها همچنین در مورد حرکات روده از شما سوال می‌پرسند. این که آیا هنگام دفع مدفوع فشاری وجود دارد یا نه یا اینکه آیا بعد از غذا خوردن دل‌درد می‌گیرید یا نه. پزشک پس از تشخیص بیماری می‌تواند درمان را شروع کند.
چگونه از نفخ جلوگیری کنیم؟
گاهی اوقات نفخ شکم می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. روش‌هایی برای جلوگیری از این حالت وجود دارد که می‌توانید آنها را انجام دهید. در ادامه این روش‌ها را برای شما آورده‌ایم:
- آرام و درست غذا بخورید.
- آدامس نخورید.
- مصرف غذاهای نفاخ را به حداقل برسانید.
- نوشابه، آبجو و سایر نوشابه‌های گازدار را مصرف نکنید.
- اگر معده‌تان تحمل غذایی را ندارد، آن را مصرف نکنید.
- مکمل‌های آنزیمی را امتحان کنید. (آنزیم‌های تجزیه‌کننده کربوهیدرات‌های پیچیده)
- سیگار نکشید.
- از مکمل‌ها و لبنیات پروبیوتیک غافل نشوید.
- یبوست را درمان کنید.
- ورزش را جدی بگیرید.
کدام غذاها باعث ایجاد نفخ شکم می شوند؟
برخی از غذاها بیشتر از سایر مواد غذایی گاز تولید می‌کنند. به‌اصطلاح به این مواد غذایی «نفاخ» می‌گویند. کربوهیدرات‌های خاصی از جمله کربوهیدرات‌های حاوی فروکتوز، لاکتوز، فیبر نامحلول و نشاسته گاز زیادی تولید می‌کنند. این کربوهیدرات‌ها در روده بزرگ تخمیر می‌شوند و سابقه ایجاد مشکلات گوارشی دارند.
بسیاری از این غذاهای تولیدکننده گاز جزء ضروری یک رژیم غذایی سالم هستند. احتمالا لازم نیست این غذاها را به طور کامل از رژیم غذایی خود حذف کنید، اما می‌توانید کمتر از آنها بخورید. کربوهیدرات‌های متداول که گاز تولید می‌کنند عبارت‌اند از:
- قندهای پیچیده؛ مانند لوبیا، کلم، کلم بروکسل، کلم‌بروکلی و غلات کامل
- قند فروکتوز موجود در پیاز، کنگر فرنگی، گلابی، نوشابه و آب‌میوه
- فیبرهای نامحلول مانند سبوس جو دوسر، نخود و لوبیا
- قند لاکتوز موجود در تمام محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و بستنی
- نشاسته‌ها مانند سیب‌زمینی، پاستا و گندم
بهترین درمان برای نفخ چیست؟
در ابتدا باید علت نفخ شکم تشخیص داده شود تا بتوان آن را درمان کرد. درمان نفخ با قطع‌کردن مواد غذایی نفاخ و تغییر سبک زندگی امکان‌پذیر است. برخی از داروها هم می‌توانند به درمان نفخ شکم عصبی یا عادی کمک کنند. در ادامه روش‌های درمانی این بیماری را به شما معرفی می‌کنیم:
داروهای OTC: داروخانه‌ها داروهای مختلفی مانند بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو – بیسمول) و سیمتیکون (Gas-X, Phazyme) دارند که می‌توانند به درمان نفخ کمک کند.
داروهای تجویزی: برخی از داروهای تجویزی می‌توانند بیماری‌های زمینه‌ای مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) یا رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک که باعث ایجاد گاز می‌شوند را درمان کنند. درمان این بیماری‌ها خودبه‌خود نفخ شکم را از بین می‌برند.
مکمل‌ها: اگر دستگاه گوارش شما تحمل لاکتوز را ندارد، می‌توانید از لاکتاز که در مکمل‌های آنزیمی وجود دارد استفاده کنید. مکمل دیگر، آلفا گالاکتوزیداز (Beano) است که می‌تواند در تجزیه حبوبات و سبزی‌ها موثر باشد. این موضوع گاز تولید شده توسط این مواد غذایی را کاهش می‌دهد.
مصرف مواد غذایی ضد نفخ: برخی از مواد غذایی می‌توانند به کاهش نفخ شکم کمک کنند.
توجه داشته باشید که قبل از استفاده از هر گونه دارو یا مکمل با پزشک متخصص مشورت کنید. مصرف سرخود داروها ممکن است شرایط شما را بدتر کنند.
خوراکی های ضد نفخ کدام ها هستند؟
برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند به کاهش تولید گاز در شکم کمک کنند. مثلا نفخ شکم در بارداری می‌تواند بسیار اذیت‌کننده باشد و شما می‌توانید با خوردن برخی از مواد غذایی آن را کنترل کنید. در ادامه این مواد غذایی و خوراکی‌ها را به شما معرفی می‌کنیم:
- زردآلو
- انواع تمشک
- بلوبری
- گریپ فروت
- هلو
- توت‌فرنگی
- هندوانه
- گوشت قرمز، مرغ یا ماهی
- سبزیجات غیر نشاسته‌ای مانند سبزیجات برگ‌دار و فلفل دلمه‌ای
- غذاهای تخمیر شده مانند کفیر
- برنج، کینوا یا جو دوسر
- نان بدون گلوتن یا نان برنجی
- عرق بابونه
- عرق رازیانه
- عرق نعناع تند
- زردچوبه
- آب با لیموترش
جمع بندی
نفخ شکم یک بیماری نیست، اما ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری گوارشی باشد. این حالت طبیعی است، اما گاهی اوقات هم می‌تواند آزاردهنده باشد. اگر به‌صورت مکرر به نفخ معده دچار می‌شوید و همیشه احساس خروج گاز از معده دارید، بهتر است به یک متخصص گوارش مراجعه کنید تا شرایط شما را بررسی کند.
سوالات متداول
راهکارهای رفع نفخ شکم فوری چیست؟
برای رفع نفخ شکم می‌توانید از انواع عرقیات، مواد غذایی ضد نفخ، داروهای ضد نفخ و… استفاده کنید.
برای رفع نفخ شکم چه عرقی بخوریم؟
عرق زیره، عرق نعناع، عرق بابونه و عرق رازیانه می‌توانند به درمان نفخ شکم کمک کنند.
تفاوت نفخ شکم و ورم معده چیست؟
ورم معده یا گاستریت به التهاب مخاط معده اشاره دارد. این بیماری در بالای شکم ایجاد می‌شود، درصورتی‌که نفخ در پایین شکم است. گاستریت می‌تواند باعث نفخ شکم شود.
درمان خانگی نفخِ‌شکم چیست؟
استفاده از عرقیات مختلف، نبات داغ، آرام غذا خوردن، نخوردن غذاهای نفاخ، نوشیدن مایعات فراوان و… در خانه می‌توانند به درمان این بیماری کمک کنند.
درمان نفخ شکم در پریودی چیست؟
استفاده از دمنوش‌هایی با طبع گرم مانند دمنوش دارچین، زنجبیل، آویشن و… می‌توانند به درمان نفخ پریودی کمک کنند.