بیماری‌های تنفسی همیشه برخی افراد را درگیر می‌کنند. این بیماری‌ها معمولا بر روی دستگاه تنفسی، ریه‌ها، نای و نایژه و… تاثیر می‌گذارند. یکی از این بیماری‌ها برونشیت است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که راه‌های هوایی منتهی به ریه‌ها یعنی نای و برونش ملتهب و پر از مخاط شوند. به همین دلیل به این بیماری نایژه آماس هم می‌گویند.
این بیماری علائم مختلفی دارد و خیلی هم آزاردهنده است. نایژه آماس می‌تواند افراد از سنین مختلف را درگیر کند. شایع‌ترین علائم این بیماری سرفه‌های مکرر است.
حتما مقاله علت سرفه های مکرر را بخوانید؟
وقتی سعی دارید مخاط را از نای خارج کنید مجبور به سرفه کردن می‌شوید. این سرفه‌ها ممکن است مدت زمان زیادی هم طول بکشند. این بیماری انواع مختلفی هم دارد که هر کدام علائم مختلفی دارند. اگر شما هم به نایژه آماس مبتلا شده‌اید یا حس می‌کنید علائم یک بیماری تنفسی را دارید، در ادامه با ما در بهستان دارو همراه باشید. ما درباره علائم برونشیت، انواع، راه‌های درمان و روش‌های پیشگیری آن با شما صحبت خواهیم کرد.
البته پیش از هر چیزی به شما توصیه می‌کنیم برای تشخیص بهتر بیماری، مطلب ذات الریه چیست و چه علائمی دارد؟ را مطالعه کنید.
برونشیت چیست؟
برونشیت بیماری التهاب راه‌های هوایی است که به ریه‌ها منتهی می‌شوند. راه‌های هوایی در واقع همان نای و نایژه‌ها هستند. نای و نایژه هوا را به ریه می‌برند و همین‌طور هوا را از آن خارج می‌کنند. وقتی این راه‌های هوایی تحریک می‌شوند، پر از مخاط می‌شوند و ورم می‌کند. این موضوع باعث ایجاد سرفه‌های مکرر می‌شود. این سرفه‌ها ممکن است چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند.
سرفه‌ها در این بیماری می‌توانند خیلی شدید و همراه با خلط باشند. هر چه بیماری پیشرفته‌تر شود، سرفه‌ها هم شدت بیشتری پیدا می‌کنند. این بیماری انواع مختلفی دارد که باید آنها را بشناسید. در ادامه انواع نایژه آماس را به شما معرفی می‌کنیم.
علائم بیماری برونشیت چیست؟
برونشیت انواع مختلفی دارد که هر کدام از آنها علائم خاص خود را در زمان بیماری نشان می‌دهند. رایج‌ترین علائم این بیماری در ادامه برای شما آورده‌ایم:
- سرفه
- خلط به رنگ شفاف، سفید، خاکستری متمایل به زرد یا سبز (به ندرت همراه با خون)
- گلو درد
- سردرد خفیف
- بدن درد
- تب و لرز خفیف
- خستگی
- ناراحتی و درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- خس خس سینه
این علائم معمولا پس از یک هفته بهبود پیدا می‌کنند، اما گاهی ممکن است سرفه‌های آزاردهنده تا چند هفته هم ادامه داشته باشند.
از روش های درمان تنگی نفس میتوان به مواردی که در این مقاله ذکر شده اشاره کرد
انواع بیماری برونشیت چیست؟
بیماری نایژه آماس انواع مختلفی دارد. در ادامه انواع این بیماری را به همراه جزئیات به شما معرفی می‌کنیم:
·بیماری برونشیت حاد
· برونشیت مزمن
- برونشیت حاد
وقتی فردی می‌گوید که به برونشیت مبتلا شده است، منظورش برونشیت حاد است. این بیماری موقتی است و باعث سرفه می‌شود.
نایژه آماس حاد معمولا در اثر ابتلا به یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. این بیماری در عرض یک یا چند هفته خود به خود از بین می‌رود. برای رفع این بیماری نیاز به درمان خاصی نیست، بلکه با مصرف دارو می‌توانید خیلی راحت این بیماری را درمان کنید.
- برونشیت مزمن
بیماری برونشیت مزمن وضعیتی تقریبا دائمی است که درمان مشخصی هم ندارد. اگر بیشتر از سه ماه است که از بیماری شما گذشته و هنوز هم علائمی مانند سرفه همراه با خلط دارید، احتمالا به برونشیت مزمن مبتلا شده‌اید. این بیماری حداقل دو سال طول می‌کشد.
اگر نایژه آماس مزمن داشته باشید ممکن است به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) هم مبتلا باشید. در این صورت ممکن است پزشک از شما بخواهد که تست COPD دهید تا مطمئن شود که علت نایژه آماس شما چیست یا اینکه آیا این بیماری منجر به بیماری دیگری شده است یا خیر.
کدام عوامل منجر به بروز برونشیت حاد می شوند؟
معمولا این ویروس‌ها هستند که برونشیت حاد را ایجاد می‌کنند. اکثر اوقات همان ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا هستند منجر به نایژه آماس هم می‌شوند. این ویروس‌ها همگی مسری هستند و می‌توانند نایژه آماس حاد ایجاد کنند.
ویروس‌ها عمدتا از طریق قطرات تنفسی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. وقتی فرد بیمار سرفه، عطسه یا حتی صحبت می‌کند می‌تواند ویروس را در محیط پخش کند. ویروس‌ها همچنین ممکن است از طریق تماس با یک جسم آلوده مثل سطح یک میز یا ظروف غذا منتقل شوند. همین موضوع باعث می‌شود که ویروس وارد بدن شما و گاهی اوقات منجر به نایژه آماس شود.
ویروس‌هایی که می‌توانند این بیماری را ایجاد کنند شامل ویروس آنفولانزا، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)، آدنوویروس، راینو ویروس (ویروس سرماخوردگی) و کرونا هستند. البته باکتری‌هایی مانند بوردتلا پرتوسیس (Bordetella pertussis)، مایکوپلاسما پنومونی و کلامیدیا پنومونی هم می‌توانند منجر به برونشیت حاد شوند.
چه کسانی بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند؟
افراد مختلفی در معرض خطر ابتلا به نایژه آماس قرار دارند، اما یک سری از گروه‌های خاص ممکن است سریع‌تر به این بیماری مبتلا شوند. در ادامه این گروه‌ها را به شما معرفی می‌کنیم:
· افراد سیگاری: افرادی که سیگار می‌کشند یا با یک فرد سیگاری زندگی می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برونشیت حاد و مزمن قرار دارند.
· سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند در معرض ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی قرار دارند. وقتی فردی به یک بیماری ساده مانند سرماخوردگی مبتلا می‌شود، اما سیستم ایمنی ضعیفی دارد و نمی‌تواند بهبود پیدا کند، ممکن است بیماری او به نایژه آماس تبدیل شود. افراد مسن، نوزادان و کودکان خردسال معمولا سیستم ایمنی ضعیفی دارند و در هنگام ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا باید بیشتر از آنها مراقبت کنیم. بنابراین تقویت سیستم ایمنی یکی از مهم‌ترین موارد است.
· قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده: افرادی که در محل کار با موادی سروکار دارند که ریه‌ها را تحریک می‌کنند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به برونشیت قرار داشته باشند. افرادی که در کارخانه‌های تولید غلات یا منسوجات کار می‌کنند معمولا با بخارهای شیمیایی سروکار دارند.
· رفلاکس معده: حملات مکرر رفلاکس معده یا به اصطلاح ترش کردن و سوزش سر دل شدید می‌تواند گلو را تحریک کند. همین تحریک شدن گلو می‌تواند خطر ابتلا به برونشیت را افزایش دهد.
برونشیت در کودکان
برونشیت در کودکان هم معمولا در اثر یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شود. کودکان سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و به همین دلیل زود به زود سرما می‌خورند. اگر سرماخوردگی در کودکان به‌درستی و به‌موقع درمان نشود ممکن است بیماری‌های دیگر مانند همین نایژه آماس ایجاد کند. از دیگر علل ایجاد این بیماری در کودکان میتوان به باکتری‌ها یا چیزهایی مانند گردوغبار، آلرژن‌ها، بخارهای قوی یا دود سیگار و قلیان اشاره کرد.
شایع‌ترین علت نایژه آماس حاد در کودکان ویروس است. این بیماری ممکن است پس از سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های ویروسی در بینی، دهان یا گلو (دستگاه تنفسی فوقانی) ایجاد شود. چنین بیماری‌هایی به‌راحتی از دیگران منتقل می‌شوند و کودکان هم چون ضعیف هستند خیلی سریع از دیگران بیماری می‌گیرند. کودکانی که بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری هستند عبارت‌اند از:
- کودکان مبتلا به سینوزیت مزمن
- کودکان مبتلا به آلرژی
- کودکان مبتلا به آسم
- کودکانی با لوزه و آدنوئیدهای بزرگ
- کودکانی که در معرض دود سیگار یا قلیان و… قرار دارند.
از علائم برونشیت در کودکان هم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرفه خشک یا پر از مخاط
- استفراغ
- آبریزش بینی (معمولا قبل از شروع سرفه)
- گرفتگی، خس‌خس یا درد قفسه سینه
- احساس بیماری
- تب و لرز خفیف
- درد کمر و عضلات
- گلو درد
این علائم در کودکان معمولا ۷ الی ۱۴ روز طول می‌کشند. اگر این علائم بیشتر از سه الی چهار هفته طول بکشند حتما باید به پزشک مراجعه کنید و به دنبال درمان تخصصی برای کودک باشید.
روش های درمان برونشیت حاد چیست؟
برونشیت حاد معمولا با دارو درمان نمی‌شود. اگر آنفولانزا یا سرماخوردگی باعث این بیماری شده باشند، باید از داروهای ضدویروس برای درمان آنها استفاده کنید. به‌این‌ترتیب نایژه آماس هم درمان می‌شود. در ادامه انواع روش‌های درمانی برای نایژه آماس حاد را برای شما آورده‌ایم:
- داروهای ضد ویروس
- برونکودیلاتورها
- داروهای ضدالتهاب
- داروهای سرکوب کننده سرفه
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای درمان کننده آسم
داروهای ضد ویروس
اگر برونشیت به دلیل آنفولانزا یا سرماخوردگی ایجاد شده باشد، باید از داروهای ضد ویروس برای درمان آن استفاده کرد. این داروها شامل Tamiflu®، Relenza® ، Rapivab® و… هستند. البته این پزشک است که تصمیم می‌گیرد کدام دارو برای شما بهتر عمل می‌کند.
برونکودیلاتورها
اگر مشکل تنفسی داشته باشید که منجر به برونشیت می‌شود، باید از داروهای گشاد کننده ریه یا لوله‌های هوایی استفاده کنید. این داروها به شکل اسپری یا حتی آمپول هستند و برونکودیلاتور نام دارند. این داروها می‌توانند راه‌های هوایی را باز کنند و باعث تنفس راحت‌تر شوند.
داروهای ضدالتهاب
اگر برونشیت به همراه التهاب و خلط داشته باشید، پزشک ممکن است برای شما کورتیکواستروئید یا سایر داروهای کاهش دهنده التهاب تجویز کند. آمپول دگزامتازون از رایج‌ترین داروهای ضدالتهاب است که پزشکان در چنین مواردی تجویز می‌کنند.
داروهای سرکوب کننده سرفه
شایع‌ترین علامت نایژه آماس سرفه است که بیمار را خیلی آزار می‌دهد. داروهای سرکوب کننده سرفه بدون نسخه یا نسخه‌ای می‌توانند به کاهش سرفه کمک کنند. داروهایی مانند دکسترومتورفان، بنزوناتات و دیفن‌هیدرامین از جمله این داروها هستند.
آنتی بیوتیک ها
برای درمان برونشیت به‌ندرت از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. در مواردی که باکتری‌ها باعث بیماری نایژه آماس شده باشند یا یک عفونت باکتریایی داشته باشید، پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. در نظر داشته باشید مصرف درست آنتی بیوتیک در بهبود این بیماری تاثیر به‌سزایی دارد.
داروهای درمان کننده آسم
آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریه هم گاهی اوقات منجر به نایژه آماس می‌شوند. اگر به این بیماری‌ها مبتلا هستید، باید از داروهای مخصوص مانند اسپری‌های ضد آسم و… استفاده کنید.
درمان خانگی برای درمان برونشیت
اگر به برونشیت حاد مبتلا شده‌اید می‌توانید از روش‌های خانگی برای درمان خودتان استفاده کنید. در ادامه به این روش‌های درمانی اشاره می‌کنیم:
· زنجبیل: برخی از محققان شواهدی پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهند زنجبیل می‌تواند اثرات ضد التهابی و ضد ویروسی داشته باشد و با بیماری‌های ویروسی مبارزه کند.
· سیر: سیر خاصیت ضد عفونی‌کنندگی و ضد باکتریایی دارد و می‌تواند از رشد ویروس‌های ایجاد کننده برونشیت جلوگیری می‌کند. بهتر است از سیر خام استفاده کنید یا سوپ پر سیر بپزید و میل کنید.
· زردچوبه: زردچوبه خواص آنتی‌اکسیدانی دارد و باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود. این ادویه همچنین ضد ویروس، ضد باکتری و ضد التهاب است و می‌تواند بیماری نایژه آماس را درمان کند.
· بخور گرفتن: بخور هم می‌تواند به باز شدن نای و نایژه‌ها و تنفس راحت‌تر و کاهش سرفه کمک کند. به این منظور می‌توانید از یک قابلمه آی در حال جوش یا دستگاه بخور استفاده کنید. سپس سرتان را با حوله بپوشانید و بخار را تنفس کنید. می‌توانید از عصاره نعناع یا اکالیپتوس هم در بخور استفاده کنید.
· غرغره کردن آب نمک: اگر سرفه‌های خلطی دارید می‌توانید از آب نمک استفاده کنید. یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب جوشیده ولرم حل کنید و گلوی خود را با آن شستشو دهید. این کار به کاهش مخاط گلو کمک می‌کند.
· شربت عسل و لیمو: اگر گلو درد و سرفه‌های خشک دارید می‌توانید مقداری عسل و لیموترش را در یک لیوان آب ولرم حل کنید و بنوشید. عسل خواص ضد ویروسی دارد و لیموترش هم می‌تواند به ضدعفونی کردن گلو و ریه‌ها کمک کند.
تفاوت برونشیت حاد و مزمن چیست؟
همان‌طور که گفتیم، برونشیت دو نو حاد و مزمن دارد.بیماری نایژه آماس حاد کوتاه مدت است و معمولا خود به خود برطرف می‌شود. نایژه آماس مزمن طولانی مدت است و می‌تواند حتی دو سال هم طول بکشد.
البته نایژه آماس حاد بسیار شایع است و معمولا بر اثر یک عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. اکثر افراد پس از چند روز یا چند هفته درمان می‌شوند، اما نایژه آماس مزمن دلیل ویروسی ندارد و حداقل سه ماه طول می‌کشد.
چه عواملی منجر به برونشیت مزمن می شود؟
علت برونشیت مزمن ویروس‌ها یا باکتری‌ها نیستند. این بیماری دلایل دیگری دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- سیگار کشیدن
- آلودگی هوا
- آلودگی محیطی
سیگار کشیدن
شایع‌ترین علت ابتلا به نایژه آماس مزمن سیگار کشیدن است. وقتی سیگار می‌کشید مواد مضری را وارد ریه‌های خود می‌کنید که در نهایت منجر به التهاب می‌شوند. این التهاب در برخی موارد می‌تواند برونشیت مزمن ایجاد کند.
افرادی که با یک فرد سیگاری زندگی می‌کنند هم به همان اندازه در معرض خطر بیماری‌های تنفسی مانند همین نایژه آماس مزمن قرار دارند.
آلودگی هوا
آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی هم می‌تواند دلیلی بر برونشیت مزمن باشد. افرادی که به بیماری‌های تنفسی زمینه‌ای مانند آسم مبتلا هستند و در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. هوای آلوده حاوی انواع مواد خطرناک مانند سرب است که برای سیستم تنفسی خطرناک هستند.
آلودگی محیطی
افرادی که در معرض آلودگی‌های محیطی و مواد شیمیایی در محل کار خود هستند ممکن است به برونشیت مزمن مبتلا شوند. کارکنان کارخانه‌های غلات، منسوجات، نجاری‌ها و… که با ذرات گردوخاک و مواد شیمیایی سروکار دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به نایژه آماس مزمن قرار می‌گیرند.
علائم برونشیت مزمن چیست؟
برونشیت مزمن در ابتدا ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. با شدت گرفتن بیماری علائم هم خودشان را نشان می‌دهند. علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- سرفه مکرر یا سرفه همراه با خلط
- خس‌خس سینه
- صدای سوت یا جیرجیر هنگام نفس کشیدن
- تنگی نفس، به‌ویژه با فعالیت بدنی
- احساس سفتی در سینه
- ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا به‌صورت مکرر
- کاهش وزن
- ضعف در عضلات تحتانی
- تورم در مچ پا، ساق پا یا کل پا
آیا برونشیت موجب سرطان می شود؟
برونشیت حاد یک بیماری موقت است که طی دو الی چهار هفته بهبود پیدا می‌کند. این بیماری نمی‌تواند منجر به سرطان شود. نایژه آماس مزمن یک بیماری طولانی مدت با اثرات منفی روی سیستم تنفسی است که در برخی موارد می‌تواند منجر به سرطان شود.
البته این وضعیت نادر است و اگر بیماری نایژه آماس مزمن را مدیریت کنید، تا حد زیادی می‌توانید از ابتلا به سرطان پیشگیری کنید.
تفاوت سرطان ریه و سرطان برونشیت چیست؟
برونشیت در نهایت ممکن است به سرطان ریه منجر شود. چیزی به نام سرطان نایژه آماس وجود ندارد. نایژه آماس یک بیماری ریوی است که باعث التهاب در ریه‌ها و سختی در تنفس و سرفه می‌شود. این بیماری برای مدت طولانی طول می‌کشد و ممکن است باعث سرطان ریه شود.
البته این اتفاق به‌ندرت رخ می‌دهد. افرادی که بیماری نایژه آماس مزمن را جدی نگیرند و برای درمان آن اقدام نکنند ممکن است به سرطان مبتلا شوند. افرادی که سیگار می‌کشند و برونشیت مزمن دارند حتما باید سیگار را ترک کنند. در غیر این صورت احتمال زیادی وجود دارد که به سرطان ریه مبتلا شوند.
چگونه می توان از ابتلا به برونشیت جلوگیری کرد؟
بهترین راه برای کاهش خطر نایژه آماس این است که از ابتلا به بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا پیشگیری کنید. به این منظور می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- به افراد بیمار نزدیک نشوید. اگر خودتان بیمار هستید هم بهتر است در جمع حاضر نشوید یا اینکه از ماسک استفاده کنید
- در معرض دود و آلودگی‌های محیطی قرار نگیرید
- اگر آسم یا آلرژی دارید، از هرگونه محرک مانند حیوانات خانگی و گره گل‌ها دوری کنید
- حتما از دستگاه بخور در منزل استفاده کنید تا هوای محیط همیشه مرطوب باشد
- به اندازه کافی استراحت کنید
- خواب کافی داشته باشید
- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید
- دست‌های خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید
- سیگار را ترک کنید
- برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های ویروسی حتما واکسن آنفولانزا بزنید.
عوارض ابتلا به برونشیت چیست؟
برونشیت حاد معمولا زود خوب می‌شود و عوارضی هم ایجاد نمی‌کند. برونشیت مزمن اگر درمان نشود و آن را جدی نگیرید، ممکن است منجر به ذات‌الریه شود. حملات مکرر نایژه آماس هم می‌تواند علامتی از ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) باشد. اگر به بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، دیابت یا نارسایی قلبی مبتلا باشید هم نایژه آماس می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند.
آیا برونشیت منجر به مرگ می شود؟
اگر نایژه آماس مزمن را جدی نگیرید و به فکر درمان آن نباشید، ممکن است به شرایط بدتر مانند نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، آسم، ذات‌الریه و در نهایت سرطان مبتلا شوید.
این بیماری‌ها در شرایط شدید می‌توانند منجر به تنگی نفس، ضربان قلب بالا و حتی مرگ شوند؛ پس اگر به بیماری برونشیت مزمن مبتلا هستید حتما به پزشک مراجعه کنید و به دنبال درمان باشید.
نتیجه گیری
برونشیت یک بیماری تنفسی است که با التهاب در نای و نایژه‌ها آغاز می‌شود. بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و سیگار کشیدن از دلایل ابتلا به این بیماری هستند. اصلی‌ترین علامت این بیماری سرفه‌های مکرر است که معمولا با خلط همراه هستند. برای درمان این بیماری باید از دارو استفاده کنید و خواب کافی داشته باشید.
سوالات متداول
تفاوت برونشیت و ذات الریه چیست؟
برونشیت التهاب نای و نایژه‌ها (راه‌های هوایی) است، درحالی‌که ذات‌الریه به التهاب خود ریه‌ها اشاره دارد.
بیماری برونشیت چگونه درمان می‌شود؟
بهترین درمان برای نایژه آماس حاد این است که آب و مایعات کافی بنوشید و خواب کافی داشته باشید.
آیا برونشیت خود به خود درمان می‌شود؟
نایژه آماس حاد معمولا خود به خود درمان می‌شود، اما نایژه آماس مزمن نیاز به مراجعه به پزشک و درمان دارویی دارد.