به طور خلاصه تفاوت استرس و اضطراب این است که استرس در اثر یک عامل یا تهدید خارجی اتفاق می‌افتد در صورتی اضطراب حالتی از نگرانی است که معمولا علت خارجی ندارد.
هر دوی این حالت‌ها کاملا طبیعی و برای بقای بشر در طول قرن‌ها ضروری هستند. استرس و اضطراب در نتیجه واکنش طبیعی فرد به موقعیت 《جنگ و گریز》هستند.
برای درک بهتر تفاوت‌های استرس و اضطراب و روش‌های مقابله با هر کدام در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
استرس چیست؟
همانطور که در بالا هم گفتیم، استرس حالتی از نگرانی و ناراحتی است که توسط تهدید یا عاملی خارجی فعال می‌شود؛ مثلا زمانی که یک ددلاین کاری نزدیک دارید یا به تازگی بچه‌دار شده‌اید یا قرار به نقل مکان و جابه‌جایی داشته باشید.
معمولا زمانی که این عوامل برطرف شوند استرس نیز به پایان می‌رسد.
اضطراب چیست؟
اضطراب هم حالتی از ترس، نگرانی یا ناراحتی است که می‌تواند خفیف یا شدید باشد. در واقع استرس و اضطراب شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند. به همین دلیل هم اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند.
استرس و اضطراب علائم تقریبا یکسانی نیز با یکدیگر دارند:
- مشکل خوابیدن
- مشکلات گوارشی
- نداشتن تمرکز
- گرفتگی عضلات
- پرخاشگری یا تحریک‌پذیری
از جمله نشانه‌های مشترک بین این دو احساس هستند.
تقریبا تمام انسان‌ها در طول زندگی‌شان بارها و بارها این احساسات را تجربه می‌کنند و اینکه این احساسات ناراحت‌کننده هستند، الزاما به معنای بد بودن آن‌ها نیست. در واقع این دو احساس نقش بسیار مهمی در حفظ بقای بشر و مقابله با خطرات و تهدیدات در طول نسل‌ها داشته‌اند.
در زندگی مدرن امروز هم این احساسات اهمیت بسیاری دارند. شاید آخرین باری که کاملا به موقع به یک ددلاین رسیده‌اید یا موقع عبور از خیابان چند لحظه سرتان را از گوشی موبایل بلند کردید و دیدید که خطر از بیخ گوشتان عبور کرده است، دقیقا به لطف این احساسات و صد البته غریزه بقا بوده باشد.
اضطراب و استرس چگونه احساساتی هستند؟
استرس و اضطراب منجر به نشانه‌های فیزیکی و روانی مختلفی می‌شوند.
علائم استرس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- گرفتگی عضلات
- مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع و اسهال
- مشکل خواب
- پرخاشگری یا تحریک‌پذیری
- سردرد
- عرق کردن بیش از حد
- احساس خفگی
- بی‌قراری
- پرخوری یا کم‌خوری
- افزایش ضربان قلب
اضطراب نیز علائمی مانند موارد زیر دارد:
- احساس وقوع یک فاجعه یا خطر قریب‌الوقوع
- احساس سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی دست و پا
- احساس مه‌گرفتگی ذهنی
تفاوت استرس و اضطراب در چیست؟
بزرگ‌ترین تفاوت استرس و اضطراب، وجود یک علت یا عامل خارجی است. استرس معمولا به یک موقعیت خاص گره خورده است. به محض اینکه موقعیت برطرف می‌شود، احساس استرس نیز به پایان می‌رسد. برای مثال زمانی که قرار است به یک سخنرانی مهم بروید، یا زمانی که یک جلسه آنلاین مهم ۵ دقیقه دیگر برگزار می‌شود و اینترنت‌تان به هیچ شکلی تمایل به همکاری با شما ندارد، طبیعی است که با احساس استرس مواجه شوید.
نکته مهم و قابل توجه اینجاست که استرس الزاما یک احساس کوتاه مدت نیست. استرس مزمن حالتی است که در پاسخ به مسئله طولانی مدت مانند به دنبال شغل جدید بودن یا یک مسئله خانوادگی، اتفاق می‌افتد.
در مقابل استرس، اضطراب قرار دارد. برای وجود احساس اضطراب، الزاما وجود یک عامل خارجی نگران‌کننده وجود ندارد.
چطور تشخیص دهیم که احساسی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، استرس است یا اضطراب؟
طبیعی است که نتوانید این دو احساس را به خوبی از یکدیگر تمیز دهید. همانطور که قبل تر هم گفتیم، این دو احساس بسیار به یکدیگر شبیه هستند و علائم خارجی تقریبا یکسانی نیز دارند. اگر به دنبال تشخیص این دو احساس از یکدیگر هستید، یک قدم عقب‌تر بروید و تصویر بزرگتر را ببینید.
تصور کنید ماشینتان به صورت کاملا ناگهانی خراب شده است. هر چه تلاش می‌کنید استارت نمی‌خورد. امروز را باید بدون خودرو بگذرانید در حالی که برنامه بسیار شلوغی دارید. وقتی اتومبیل را به تعمیرگاه می‌برید، به شما می‌گویند که خودروی شما نیاز به تعمیرات اساسی دارد و دست کم یک هفته مهمان آن‌هاست (البته که همه ما تجربه بدقولی تعمیرگاه‌های ماشین را داشته‌ایم!) علاوه بر هزینه سنگین تعمیر خودرو، دست کم یک هفته درگیر مسائل رفت‌و‌آمدی هستید که تما برنامه کاری و زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبیعی است که در چنین موقعیتی، و البته تا به پایان رسیدن آن، استرس گریبانتان را بگیرد. اما وقتی که موقعیت به پایان رسید، هزینه‌ها پرداخت شد و اتومبیل صحیح و سالم، درست مانند روز اولش به شما تحویل داده شد، چطور؟ آیا در چنین موقعیتی نیز احساس استرس طبیعی است؟
خیر
اگر بعد از به پایان رسیدن موقعیت نیز همچنان احساس ترس، نگرانی یا ناراحتی دارید، می‌توانید مطمئن شوید که احساس فعلی‌تان اضطراب است، نه استرس.
اختلالات مرتبط با استرس و اضطراب
اختلال اضطراب فراگیر (Generalized anxiety disorder)
این یک اختلال اضطراب رایج است که به صورت احساس نگرانی غیرقابل کنترل نمایان می‌شود. گاهی اوقات مردم نگران اتفاقات بدی هستند که ممکن است برای خود یا عزیزانشان اتفاق بیفتد. در برخی موارد، این احساس هیچ علت مشخصی ندارد.
اختلال هراس (panic disorder)
این حالت باعث حملات پانیک می شود که لحظات ترس شدید همراه با تپش قلب، تنگی نفس و ترس از فاجعه‌ای قریب الوقوع است.
اختلال استرس پس از سانحه (post traumatic stress disorder PTSD)
این وضعیت منجر به فلاش بک یا اضطراب در نتیجه یک تجربه آسیب‌زا می‌شود.
اختلال اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder)
این وضعیت باعث ایجاد احساس شدید اضطراب در موقعیت‌هایی می شود که شامل تعامل با دیگران هستند.
اختلال وسواس اجباری (obsessive compulsive disorder OCD)
این حالتی است که باعث ایجاد افکار تکراری و اجبار به انجام برخی کارها، به سبک و روش‌های مخصوص به خود، می‌شود.
تکنیک‌هایی برای مقابله و مدیریت استرس و اضطراب
همانطور که گفتیم تفاوت استرس و اضطراب چندان زیاد نیست و آن‌ها احساسات راجی هستند که تعداد زیادی از افراد را درگیر خود می‌کنند. با این حال راهکارهایی برای درمان و مدیریت آن‌ها وجود دارد.
همانطور که قبلا هم گفتیم، برای مقابله برای هر مشکلی ابتدا باید به خوبی آن را شناسایی کنید. به نحوه واکنش بدن و ذهنتان به موقعیت‌های استرس‌زا توجه کنید. در چنین حالتی، دفعه بعد که تجربه مشابهی رخ دهد، می توانید واکنشتان را پیش‌بینی کنید و اقدامات پیشگیرانه انجام دهید.
البته که برخی از تغییرات سبک زندگی هم تاثیر به‌سزایی در کاهش علائم استرس و اضطراب دارد. مثلا تکنیک‌هایی مانند:
- محدود کردن مصرف کافئین و الکل
- خواب کافی
- ورزش منظم
- مدیتیشن
- اختصاص دادن وقت آزاد برای سرگرمی ها و فعالیت هایی که باعث شادی شما می شود
- یادداشتی از احساسات و چیزهایی که باعث استرس می شود را یادداشت کنید
- تمرینات تنفسی
- باز کردن با عزیزان در مورد احساس خود
نتیجه‌گیری
در حالی که مقداری استرس و اضطراب در زندگی مورد طبیعی است و نباید دلیلی برای نگرانی باشد، مهم است که تشخیص دهیم این احساسات چه زمانی باعث عواقب منفی می‌شوند. اگر این احساسات زندگی و عملکرد روزانه شما را مختل کرده است و کنترل آن‌ها فراتر از روان شماست، بهتر است هر چه سریع‌تر به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید.